N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Nieuwe lijsttrekkers
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/wp-content/blogs.dir/114/files/2019/07/lux-rubriek-1.png)
In de keuze van nieuwe lijsttrekkers begint zich deze zomer een heroriëntatie af te tekenen in het politieke midden. Bij CDA en PvdA vertrok weliswaar een enkeling uit de partij uit onvrede over de gang van zaken in hun partijen, maar al met al was dit geen zomer van grote interne strijd binnen partijen. Zonder grote weerstand selecteerden de partijtoppen van middenpartijen lijsttrekkers waarmee ze soms een ingrijpend andere boodschap afgeven aan hun electoraat.
Kon Mark Rutte in een versplinterend politiek landschap uitblinken als politieke fixer en allemansvriend zonder een al te uitgesproken ideologisch profiel, nu heeft de VVD een partijleider gekozen die eerder de klassieke VVD-vechtrol van rechtsbuiten vervulde, als Kamerlid en minister, Dilan Yesilgöz.
Met een nieuwe kans op de macht in zicht gingen PvdA en GroenLinks samen achter een sociaal-democraat staan die de laatste jaren een uitgesproken groen profiel opbouwde, routinier Frans Timmermans.
Bij D66 nam klimaatminister Rob Jetten geruisloos weer de plek in van partijleider. Die vervulde hij al in de Tweede Kamer na het vertrek van Alexander Pechtold, maar hij maakte in 2021 plaats voor premierskandidaat Sigrid Kaag, die zich meer profileerde op de bestuurscultuur.
Waar Yesilgöz en PVV-leider Wilders op rechts op culturele thema’s concurreren, kunnen Timmermans en Jetten straks dus een verkiezingsstrijd der klimaatpausen voeren: de een als voormalig Eurocommissaris voor klimaatverandering, de ander als Klimaatminister.
Wilders (straks 60) en Timmermans (62) zijn de oudste lijsttrekkers op het stembiljet. Verder komt er in Den Haag een nieuwe toonaangevende generatie aan, met naast Yesilgöz (46) en Jetten (36) wat verder op de flanken Mirjam Bikker (ChristenUnie, straks 41), Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren, 47) en Lilian Marijnissen (SP, 38). Caroline van der Plas (BoerBurgerBeweging) zit er met 56 jaar tussenin.
Bij de jongere generatie lijsttrekkers hoort straks ook de aankomende lijsttrekker van het CDA. Henri Bontenbal (bijna 41) is deze week door het partijbestuur voorgedragen. Een tegenkandidaat wordt niet verwacht.
Zijn profiel is in meerdere opzichten verrassend voor het CDA. Net als veel generatiegenoten speelt voor de energiespecialist Bontenbal klimaatverandering een grote rol in zijn politieke denken. Sinds 2021 is hij klimaatwoordvoerder van het CDA in de Tweede Kamer. Het zal interessant zijn te zien hoe hij dat in de campagne naar voren brengt.
Om de klassieke CDA-achterban terug te winnen, heeft Bontenbal veel te doen. Weliswaar gebruikt hij graag termen als waarden, normen en fatsoen, maar hij is ook een Rotterdammer die vooralsnog weinig herkenbaar is in de landelijke regio’s in het oosten, waar het CDA de afgelopen jaren de gevoeligste verliezen leed.
Bij de Provinciale Statenverkiezingen bleek vorig jaar dat het CDA meer dan welke partij te vrezen heeft van de opkomst van de BBB. Daar kan de komende maanden concurrentie bij komen van de populaire ex-CDA’er Pieter Omtzigt, die mogelijk met een eigen partij aan de verkiezingen meedoet.
Bestuurservaring is dit keer ook niet de klassieke CDA-troef. Juist in het post-Ruttetijdperk zou je van het CDA verwachten dat zij alles op alles zet om een ervaren bestuurder naar voren te schuiven die na twaalf jaar weer een christen-democratische premier kan opleveren.
Bekende potentiële voortrekkers met ervaring als minister zijn in het CDA nog altijd in ruime mate voorhanden. Maar ze rangeerden zich allen de afgelopen maanden vlotjes naar de zijlijn, inclusief de ministers met ervaring als vicepremier, Hugo de Jonge en vertrekkend partijleider Wopke Hoekstra. En niemand in het CDA klom publiek voor hen op de barricaden.
Met Bontenbal komt het CDA nu met een relatief lichte kandidaat. Concurrenten als Yesilgöz, Jetten en Timmermans hebben meer ervaring als bestuurder én meer sporen verdiend in de Kamer dan Bontenbal. Bij Nieuwsuur wees Bontenbal deze week de klassieke omschrijving van het CDA als ‘bestuurderspartij’ zelfs af. Hij ziet het CDA als een ‘verantwoordelijkheidspartij’.
Dat klinkt als voorsorteren op een CDA dat zichzelf ziet als een soort ChristenUnie, een partij die geregeld meeregeert als junior partner. Na de krimp tot vijftien zetels bij de Kamerverkiezingen van 2021 was het CDA al onderweg naar die rol, als derde coalitiepartner na VVD en D66 – maar nog altijd drie keer groter dan de ChristenUnie.
Het moet dus een spectaculaire comeback onder leiding van Bontenbal worden, anders dreigen de verkiezingen van november het einde te worden van het CDA als een dragende middenpartij.
