Nederland dreigt te de-industrialiseren, hoor je vanuit bedrijven en de politiek. Is die waarschuwing terecht?
Van oudsher heeft Nederland bijzonder veel zware industrie. Maar de sector heeft het moeilijk, vanwege hoge energiekosten en de druk om de uitstoot te beperken. Marike buigt zich samen met economieredacteur en ‘industriegoeroe’ Milo van Bokkum over een gigantische hersenkraker: moet de overheid veel geld uitgeven om de grote fabrieken in Nederland te vergroenen? Of zullen die vele miljarden nutteloos blijken, omdat energieverslindende fabrieken zich uiteindelijk toch zullen verplaatsen naar een plek waar de energie goedkoper is? Waar liggen de mogelijkheden voor vergroening en vernieuwing? Oftewel: hoe zal Nederland er in de toekomst uit komen te zien?
Ze rolt dwars door een berg poedersuiker in een klinische witte ruimte. Het poeder plakt aan haar blote schouder, en ze likt het vakkundig op. Als een beteuterd clowntje dat terugkomt van een hevige suikerdip, zingt ze: ‘I don’t need your drugs / I’d rather get, rather get high fashion’. De video bij Addison Rae’s nummer ‘High Fashion’ is een bizarre, maar verslavende wereld.
En dat slaat aan. Haar dansbare, escapistische debuutalbum Addison, geproduceerd door Luka Kloser en Elvira Anderfjärd, kon binnen één dag al rekenen op 13,4 miljoen streams op Spotify. Het is een onderdompeling in Rae’s muzikale belevingswereld waarop ze allerlei inspiratiebronnen bezingt, van Lana tot Gaga, van Marilyn Monroe tot Madonna. Rae kenmerkt zich door haar zachte, hoge stem – ze fluistert bijna, maar haar teksten zijn allerminst ingetogen, zoals in datzelfde ‘High Fashion’: ‘You know I’m not an easy fuck/ but when it comes to shoes I’ll be a slut’.
De 24-jarige Amerikaanse zangeres en actrice groeide op in Lafayette,in de staat Louisiana, en was gek op dansen. Als ze zes jaar is, sluit ze zich aan bij een dansschool waar ze ook aan wedstrijden meedoet. Thuis absorbeert ze de muzieksmaak van haar ouders, die veel Justin Timberlake en Britney Spears draaien.
Liefde voor dans
Rae’s wens om muziek te maken komt voort uit haar liefde voor dans: „Dans trok me altijd naar muziek toe. Mijn moeder forceerde niets, het kwam allemaal heel natuurlijk”, vertelt ze in een The New York Times Popcast. In dans en muziek kan ze ontsnappen aan haar chaotische thuisleven. Haar ouders hebben een knipperlichtrelatie: ze scheiden als ze nog jong is, hertrouwen in 2017 maar gaan later toch weer uit elkaar. Over die relatie zegt ze tegen The New York Times: „Compromissen sluiten lijkt vaak te gaan over toegeven aan wat je denkt dat je partner wil, zonder daarover te communiceren, met als resultaat dat niemand krijgt wat die wil.”
Cover van Addisons debuutalbum ‘Addison’. Foto Columbia Pictures/AP
Voordat Rae haar debuutalbum uitbracht, ging haar carrière door allerlei fases. In 2019 begon ze met het plaatsen van korte dansfilmpjes op TikTok en vergaarde ze binnen een jaar meer dan een miljoen volgers. Ze verhuisde naar Los Angeles en deed met weinig succes een haal naar een acteercarrière. Ze bracht haar eerste single ‘Obsessed’ uit – die werd matig ontvangen. De dynamiek van TikTok met de offline wereld blijkt ingewikkeld, want hoewel Rae op het platform ongekend populair was – ze heeft er nu 88 miljoen volgers – namen mensen haar buiten de app niet serieus als artiest.
Het kantelpunt
Met hulp van Charli XCX keert het tij voor Rae in 2023. Niet alleen werken ze samen op Rae’s EP AR, een jaar later schuift Rae aan als feature op de ‘Von Dutch remix’ van Charli XCX. De samenwerking gaf Rae het zelfvertrouwen om haar single ‘Diet Pepsi’ uit te brengen – een succes, ze haalt hitlijsten in meerdere landen.
Rae maakt in totaal vijf muziekvideo’s. „Ik zie het als een compliment als mensen zich er raar of ongemakkelijk comfortabel bij voelen. Het is de beste manier om iemand te provoceren, door iemand zich zo te laten voelen dat ze zich er eigenlijk voor schamen”, vertelt ze bij Apple Music aan Zane Lowe.
In het verleden plaatste Rae zoveel video’s per dag op TikTok dat ze zichzelf als verwaarloosbaar zag. Continu blijven plaatsen, ook al gaat het ten koste van kwaliteit, vergroot je zichtbaarheid. Maar wat het ene moment trending is, is zo weer passé. Nu neemt ze zichzelf heel serieus: „Ik weet dat deze liedjes het waard zijn, ik weet dat deze video’s het waard zijn”, zegt ze bij Apple Music. „Ze hebben tijd nodig om binnen te komen. Maar nu ik mezelf op waarde schat, weet ik dat er tijd over heen mag gaan voordat mensen het begrijpen.”
Addison Rae treedt op 5 september op in de Melkweg, Amsterdam. Zie: melkweg.nl
Omdat onze tv-recensenten op vakantie zijn, mocht ik een dagje invallen. Als man van het harde nieuws niet echt mijn stiel, maar soit: wie zegt er nou nee tegen een dagje tv kijken? Ik verheugde me op de geprezen documentaireserie Israël en de Palestijnen: de weg naar 7 oktober, gemaakt door de Amerikaanse filmmaker Norma Percy voor de BBC, waarvan woensdag het tweede deel werd uitgezonden. Maar tijdens het kijken groeide mijn ergernis over het eenzijdige beeld dat de serie schetst van het ruim honderd jaar oude conflict.
Om te beginnen ontbrak cruciale historische context. Zo repte de serie met geen woord over de Balfour-verklaring van 1917, waarmee de Britse regering haar steun uitsprak voor de oprichting van een „nationaal thuis voor het Joodse volk” in Palestina, wat leidde tot massale Joodse migratie en fel verzet van lokale christenen en moslims. Ook niet over de Nakba in 1948, toen 750.000 Palestijnen op de vlucht sloegen of werden verdreven door Joodse milities om ruimte te maken voor de staat Israël. Velen kwamen terecht in kampen in Gaza.
In plaats daarvan trapte de serie af met een Palestijnse zelfmoordaanslag en de ontmanteling van Joodse nederzettingen in Gaza in 2003. In interviews blikken veel toenmalige hoofdrolspelers – politici, diplomaten en hun adviseurs – terug op hoe het vredesproces vastliep op Palestijnse verdeeldheid en Israëlische onwil. En hoe de Palestijnse frustratie over een gebrek aan perspectief op een eigen staat de weg baande voor de slachting die Hamas aanrichtte in Israël op 7 oktober 2023.
Het is knap dat de makers zo veel hoofdrolspelers voor de camera hebben gekregen, zelfs de Hamas-leiders Khaled Meshaal en Ismail Haniyeh (die vlak na het interview door Israël werd gedood). Dat wordt gezien als Percy’s kracht als filmmaker. Maar nu werkt het niet zo goed, omdat het diplomatieke steekspel het zicht ontneemt op het grotere plaatje van bezetting, apartheid en etnische zuivering. Bovendien leunt de serie sterk op Israëlische en Amerikaanse sprekers, die weinig zelfreflectie tonen. De bezetting blijft buiten beeld.
Oorlogslogica
Ik zag overeenkomsten met de Nederlandse berichtgeving over de aanval op Iran. Ook daarin is Israël nooit de agressor – wat het ook doet. De NOS-journaals toonden de afgelopen week vooral beelden van Iraanse vergeldingsaanvallen, en reportages waarin Israëlische slachtoffers aan het woord kwamen. Experts hadden begrip voor de Israëlische oorlogslogica (Iran is zwak, dit is zijn kans!), schilderden het (vooralsnog) vreedzame Iraanse atoomprogramma af als een existentiële bedreiging voor Israël en spraken vol bewondering over de vernuftige en technologisch geavanceerde aanval van Israël.
Thomas Erdbrink, voormalig correspondent van onder meer NRC en The New York Times in Iran, had zich geërgerd aan de eenzijdige berichtgeving. Bij de talkshow Renze op Zondag (RTL) pleitte hij voor „iets meer balans in de berichtgeving, iets meer eerlijkheid”. Hij woont nog altijd de helft van de tijd in Iran, samen met zijn vrouw en hun katten en honden. Hun wijk in Teheran is de afgelopen week ook getroffen door een Israëlische bom. Zijn vrouw is gelukkig ongedeerd. Maar ouders van vrienden liggen in het ziekenhuis, en huizen van vrienden zijn verwoest. Maar dat zag hij in de journaals niet terug.
„Dit is begonnen door Israël”, zei Erdbrink. „Israël heeft een soeverein land aangevallen op basis van een verdenking. Maar er was geen imminent probleem. Er is gewoon een beslissing genomen om een ander land aan te vallen. Dat is al eens eerder gebeurd: door Rusland in Oekraïne. Daar zijn we toen ontzettend boos over geworden. En nu wordt er toch gedaan alsof het een gelijkzijdig conflict is. Maar we moeten niet vergeten wie er is begonnen.”
Het gebrek aan berichtgeving vanuit Iran heeft ook een praktische reden, legde Midden-Oostencorrespondent Daisy Mohr uit in het journaal. Ze zou graag naar Iran gaan om eigen verhalen te maken. Maar het is ontzettend moeilijk om als journalist het land binnen te komen. Bovendien is het lastig om Iraniërs via andere wegen te bereiken want het telefoonverkeer en het internet liggen vaak plat. Het was daarom goed dat de NOS met enkele Iraanse Nederlanders had gesproken. Om het land nog enigszins een gezicht te geven.
Ambtenaren van het ministerie van Landbouw raadden het hun demissionair minister Femke Wiersma (BBB) af om stikstofberekeningen te versoepelen. Dat blijkt uit ambtelijke stukken die Wiersma op verzoek van de Tweede Kamer, woensdag openbaarde. Ondanks de kritiek wil Wiersma het plan, om de rekenkundige ondergrens van stikstofuitstoot te verhogen, nog dit jaar doorzetten. Pas na invoering wil ze de limiet door een rechter en de Raad van State laten toetsen. Het adviesorgaan oordeelde eerder negatief over het plan, omdat allerminst zeker is of de opgeschroefde rekengrens overeind blijft bij de rechter.
Ambtenaren binnen het ministerie schreven vorige maand in een adviesnota dat de ondergrens alleen verantwoord kan worden ingevoerd na een „succesvol proefproces” bij de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Als die route niet wordt bewandeld en de ondergrens niet standhoudt bij de rechter, bestaat de kans dat gedupeerden schadeclaims indienen. Ook kunnen provincies, die veruit de meeste natuurvergunningen verlenen, de verhoging van de ondergrens verwerpen.
‘Stikstofslot’
In een poging om Nederland op korte termijn van ‘het stikstofslot’ te halen, beriep Wiersma zich begin dit jaar op onderzoek van hoogleraar Arthur Petersen. Volgens hem zou de minimale hoeveelheid stikstofneerslag, die relevant is voor een vergunningsaanvraag, op 1 mol stikstof per hectare moeten liggen, vanwege onzekerheden in het RIVM-rekenmodel. Dat is tweehonderd keer hoger dan het rekenmodel van het RIVM voorschrijft, waardoor circa vier op de vijf activiteiten geen vergunning meer blieven.
Experts als Wim de Vries, hoogleraar integrale stikstofeffectanalyse aan de Wageningen University, waarschuwde voor negatieve effecten van een verhoging van de rekenkundige ondergrens. „Als er meer stikstof de lucht in gaat, komt dat altijd uit de lucht vallen, ook op Nederlandse natuur. Je hebt geen rekenmodel nodig om dat te weten”, zei De Vries tegen NRC.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133801534-c5a4a2.jpg|https://images.nrc.nl/qNvFZzPWgLYAKDfF2tnk-jjRV2M=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133801534-c5a4a2.jpg|https://images.nrc.nl/KS3nwB0uiTAYWtKPpZ2uFvVycfU=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133801534-c5a4a2.jpg)
