Wat als we in een virtuele én een actuele wereld zouden leven?

„Perfecte VR kan ons laten vergeten dat we in een klotewereld leven”, zei entrepeneur Palmer Luckey toen hij de virtual reality headset Oculus Rift presenteerde. Het klonk kunstenaars Sister Sylvester en Deniz Tortum helemaal niet zo utopisch in de oren als het bedoeld was. Hoezo de wereld vergeten? En wat gebeurt er dan met de échte wereld, als wij in VR aan het wegdromen zijn? Zij besloten er een werk over te maken.

Hun Shadowtime wil laten ervaren hoe het zou zijn als we écht in een virtuele én een actuele wereld zouden leven. De poëtische documentaire laat je door de tijd reizen. Van het laboratorium waar in 1968 de eerste VR-headset werd ontworpen, terug naar Egyptische tempels vol hiërogliefen, of vooruit naar met graffiti bedekte steden. Ondertussen laten interventies uit een ‘andere’ realiteit (de onze?) zien wat de milieubelasting van al die vooruitgangsdromen is. En dat een technologische oplossing – meer AI, meer kerncentrales – een illusie is. Net zoals Lisa Doeland in haar boek Apocalypsofie probeert het tweetal het einde van de wereld te verbeelden als iets wat al heeft plaatsgevonden. Dat geeft een andere ervaring van de werkelijkheid.

https://www.youtube.com/watch?v=BkpUbm52yOc

Maanlanding

Shadowtime is een van de VR-films die de komende maanden in Nederlandse filmtheaters te zien is dankzij een serie compilatieprogramma’s van distributeur Nu:Reality. Het is een uniek initiatief, waar in het buitenland met grote interesse naar wordt gekeken. Krijgt dit nieuwe ‘filmscherm’ (in de VR-bril) een vaste plek in de filmtheaters? Voorlopig draaien er slechts thematische programma’s. Deze keer onder de noemer: Final Frontier. Dat betekent vooral: ruimtevaartfilms. Van 1st Step over de Apollo-maanlanding, tot Aripi, een droomachtige en soms doodenge animatie over een astronaut die in de ruimte achterblijft, door de maker opgedragen aan de vermiste piloot Yuri Boroday.

Als VR ergens voor is uitgevonden is het wel voor ruimtereizen, en, om Captain Kirk uit Star Trek te citeren aan wie het programma z’n naam ontleent: ‘To boldly go where no man has gone before.’ VR maakt het onzichtbare en onbegaanbare realistisch. Zwaartekracht is geen belemmering; vliegen alsof je droomt is dan ook een van de meest gebruikte VR-trucjes. De drie interactieve en de drie 360 graden-video’s in het programma zijn een beetje van alles wat. Je kan met planeten jongleren in Spheres of de maanlanding in scène zetten in The Great Hoax. Onderhoudend. Maar juist omdat ruimtevaart, sterrenstelsels en het heelal voor VR-makers zo tot de verbeelding spreken, is de concurrentie ook groot. Als Neil Armstrong en Edwin Aldrin voet zetten in de ‘Sea of Tranquility’ in 1st Step moet ik denken aan al die keren dat ik daar heb staan springen in Laurie Andersons To the Moon (2019).

Artistiek het meest bevredigend is de korte film I Saw the Future, die al wat ouder is. Hij is gebaseerd op een speech van sciencefictionschrijver Arthur C. Clarke (coscenarist van 2001: A Space Odyssey) uit 1964 die zich toen voorstelde hoe de wereld van vandaag eruit zou zien. Hij zat er niet ver naast. Zo voorspelde hij communicatietechnologie die mensen 24/7 met elkaar verbonden zou houden. Klinkt bekend? Hij meldde ook dat ‘computerintelligentie’ de mens tegen het jaar 2000 wel zo’n beetje voorbijgestreefd zouden zijn.

Regisseur François Vautier maakt gebruik van stippenwolken: in een zwarte ruimte zweeft Clarke’s portret, en bij elk woord wat hij spreekt ontstaan er nieuwe objecten. Alsof zijn toekomstvisioenen regelrecht uit zijn brein materialiseren. De ‘pointcloud’ is inmiddels niet meer weg te denken uit VR. Feitelijk zie je een soort halfdoorzichtige pixelzwermen, geen massieve objecten, waardoor herkenbaarheid groot, maar realisme niet zo belangrijk is. Het heeft iets droomachtigs, onstoffelijks. Waardoor we toch weer bij VR als een soort schaduwervaring tussen twee werkelijkheden uitkomen.

Met Shadowtime keken we naar de toekomst, met I Saw the Future eigenlijk naar het verleden. Dat geeft het geheel ook iets heel onheilspellends.

https://www.youtube.com/watch?v=H2R5AbFbV3w