Was de Oekraïense kraker een infiltrant voor de Russische miljardair?

Alex noemt hij zich, de Oekraïner in het herenhuis aan de Amsterdamse Vossiusstraat. Een paar dagen nadat krakers de sloten van het pand van de Russische miljardair Arkadi Volozj verwisselden, klopte hij aan. Hij had de dienstplicht van zijn land ontvlucht, vertelde hij. Of hij wellicht hier kon verblijven?

De Oekraïense vluchteling, iets ouder dan de meeste bewoners, is een van de krakers wanneer NRC in november een kijkje mag nemen in het pand van de door sancties getroffen Rus, pal aan het Vondelpark. De woning is op dat moment vers gekraakt. Krakers die zich alleen introduceren met hun voornaam, stappen over vloeren van pasgelegde spaanplaten.

De krant is bij hoge uitzondering binnengelaten voor een rondleiding. Een A4’tje waarschuwt: NO COPS, NO JOURNALISTS, NO NAZI’S. In vrijwel iedere ruimte hangt een uitgeprint verbod op het nemen van foto’s.

Toch is dat precies wat Alex doet. Gedurende twee maanden maakt hij stiekem foto’s en video’s, zeggen de krakers. Het beeldmateriaal eindigt in de handen van Volozj. Diens advocaat wil het woensdag gebruiken als bewijs in hoger beroep, tot verbijstering van de krakers. „Deze persoon kwam in nood naar ons toe en vroeg om een verblijfplaats. Wij stelden onze ruimte voor hem open en ontvingen hem met open armen”, schrijven ze op hun Instagrampagina.

De beelden kunnen de Rus helpen bij zijn argument dat de ongewenste bewoners uit zijn huis gezet moeten worden, omdat ze zouden aantonen dat het een levensgevaarlijke bouwplaats is, ongeschikt voor bewoning.

Lees ook: Pand van Russische miljardair en oprichter van Yandex in Amsterdam gekraakt

Tegen oorlog en kapitalisme

NRC en de Groene Amsterdammer ontdekten de woning van Arkadi Volozj in een onderzoek naar offshore vastgoed in Nederland. De oprichter van techbedrijf Yandex kocht het pand in 2018 en 2019 via Paraseven Limited, een bedrijf gevestigd op de Britse Maagdeneilanden. Vanwege zijn – inmiddels voormalige – rol als bestuursvoorzitter van Yandex staat Volozj op de Europese sanctielijst. Kort na de publicatie betrokken krakers het herenhuis. Over het balkon drapeerden zij spandoeken met de tekst „Against war and capitalism”.

Volozj spande een rechtszaak aan, maar een rechter oordeelde half november dat de krakers de zes etages mochten blijven bewonen. Volgens de sanctiewetgeving mag een eerder ingehuurde aannemer de verbouwing van het pand niet voltooien. Daarnaast mag Volozj volgens de rechter niet naar Nederland afreizen. Kortom: van bewoning door de Russische familie kon geen sprake zijn.

Maar de Rus heeft een uitweg: een onveilige situatie zou reden kunnen zijn het pand alsnog te laten ontruimen. Bij de lagere rechter beargumenteerde Volozj’ advocaat al dat sprake zou zijn van levensgevaar. De rechtbank ging daar niet in mee: de krakers hadden de liftschacht goed dichtgetimmerd en kabels degelijk gelegd. „Gelet op de in geding gebrachte foto’s lijkt dit geen houtje-touwtje-werk”, was het oordeel.

Met het bewijs van Oekraïner Alex in de hand kan Volozj een nieuwe poging doen. De krakers houden er rekening mee dat Alex is ingehuurd, omgekocht dan wel gedwongen. Ze spreken van een „smerige truc” van de Rus en diens advocatenkantoor.

„Dit is aperte onzin, leugens en nog meer framing”, reageert de woordvoerder van Volozj via Telegram. Een van de krakers wilde wat zakgeld verdienen, is zijn lezing van de gebeurtenissen. Het beeldmateriaal zou te koop zijn aangeboden bij de in Tel Aviv wonende Rus, die het aanbod zou hebben afgeslagen. „Uiteindelijk heeft diegene een Russische journalist gevonden die bereid was het te kopen. Hij heeft het gepubliceerd.” Die publicatie blijkt niet te vinden. Onderbouwing van deze uitspraken willen Volozj en de zijnen voorafgaand aan de rechtszaak niet prijsgeven. Alex is voor NRC niet te bereiken.

Loshangende draden

Advocaat Heleen over de Linden kwam het beeldmateriaal als eerste tegen, nadat ze het ingediende bewijsmateriaal van haar tegenstander had gedownload. Zij verdedigt de krakers. „Ik was heel verbaasd. Er zitten hele belastende foto’s en filmpjes bij, die alleen van binnenuit opgenomen kunnen zijn.” Op de foto’s zijn onder meer loshangende draden, lekkage en vuil te zien, zegt ze.

Maar ze betwijfelt of het beeldmateriaal de rechtszaak zal beïnvloeden. „Een rommelige kamer kan iedereen overkomen. We zien niet afgewerkte draden uit stopcontacten steken, maar dat is niet gevaarlijk, weet ik uit ervaring.”

Kamp Volozj ziet wel genoeg bewijs van een onveilige leefsituatie. Daarnaast benadrukt de woordvoerder van de miljardair dat de vrouw en kinderen van Volozj – ondanks de sancties tegen de pater familias – nog wel welkom zijn in Amsterdam. De rechter zou de gestopte verbouwing alsnog moeten toestaan en de krakers moeten dwingen tot vertrek, zegt de woordvoerder. „Zij panikeren nu, omdat hun hooliganisme is ontmaskerd. Ze hebben een gezinswoning gestolen, en veranderd in een feesthuis. Het verhaal over een Oekraïense vluchteling is waarschijnlijk bedacht om het narratief te veranderen.”

Tijdens het bezoek in november leek het chique herenhuis in ieder geval geen feesthuis, eerder een bewoonde bouwplaats. De zes badkamers in het huis zijn half betegeld, de badkuipen niet aangesloten. In de kelder, groot genoeg voor een handvol caravans, bevindt zich een niet werkende sauna. Tussen alle onafgewerkte luxe liggen tweepersoons matrassen in hoeken en nissen, compleet met kleren en rugzak.

Over de Linden: „Misschien is de situatie door de Oekraïense kraker wel erger gemaakt dan die was. De rommel op de grond, dat kan in scène zijn gezet. Het dak is net nieuw, ik vraag me af waar de lekkage vandaan zou moeten komen.”

Lees ookRus ontkwam aan sanctielijst door communicatiefout ministerie