Waarom schurken Europese christen-democraten steeds verder aan tegen het harde migratieverhaal van radicaal-rechts?

Als lobbyist van de Churches’ Commission for Migrants in Europe weet Goos Minderman precies wie hij moet hebben in Brussel. Dat zijn niet de linkse partijen, zegt hij: „die zijn het altijd wel met ons eens” over de rechten van migranten. En bij radicaal-rechts valt niet zo veel eer te behalen. Daarom probeert Minderman juist met de christen-democraten, verenigd in de invloedrijke machtspartij EVP, „het goede gesprek” te voeren. „Maar helaas is er vaak geen overleg mogelijk.”

Vorige maand bleek uit een BBC-documentaire dat de Griekse kustwacht migranten geboeid overboord gegooid heeft. De Griekse premier Kyriakos Mitsotakis, die al jaren ontkent dat zijn land dergelijke, soms gewelddadige, illegale pushbacks uitvoert, is een gewaardeerd lid van de EVP. Waar Hongarije en Polen stevig aangepakt worden door de Commissie vanwege schendingen van de rechtsstaat, mocht Mitsotakis zich verheugen op een bezoekje van de christen-democratische Commissievoorzitter Ursula von der Leyen aan zijn vakantiehuis op Kreta.

Minderman is, als lid van de gematigde Remonstranten, naar eigen zeggen „niet zo Bijbelvast”. Maar wat hij wel weet: de Bijbel is een verhaal van migranten. „Neem Bijbelboeken als Exodus en de Brief van Paulus aan de Romeinen. Er had zonder migratie geen kerk of christen-democratie bestaan.” Vanuit die zienswijze, concludeert Minderman, zou het logisch zijn als christelijke politici mild zouden zijn voor mensen in nood. Vanuit de Bijbel heb je maar één opdracht over vluchtelingen, zegt hij: je moet ze opvangen.

Kritisch verhaal op migratie

Maar in de Europese praktijk schurkt de EVP meer en meer tegen het harde migratieverhaal van radicaal-rechts aan. Dat gebeurt onder invloed van de conservatieve Duitse partijen CDU en CSU, constateert Minderman. En bij de afgelopen Europese verkiezingen zijn de christen-democraten met een kritisch verhaal op migratie opnieuw de grootste Europese fractie geworden. Minderman: „Nu zullen ze zeggen: onze harde stellingname wordt beloond. En als ze niet de grootste waren geworden, hadden ze gezegd: we hadden harder moeten zijn.” Zo heb je altijd het gelijk aan je zijde, zegt hij.

De onthullingen van de BBC zijn de jongste voorbeelden in een lange reeks misdrijven tegen migranten aan de randen van Europa. De Europese wens om vluchtelingen buiten de deur te houden verhoudt zich moeizaam tot de plicht om mensenrechten in acht te nemen.

Tijdens een conferentie in Maastricht vroeg de Europese Ombudsman, Emily O’Reilly, zich vorige maand af: „Hoe beschermen we zowel onze grenzen als onze ziel?” Dat is zeker mogelijk, zegt Jeroen Lenaers. De CDA’er is sinds 2014 lid van het Europees Parlement namens de EVP, en hij houdt zich onder meer bezig met wat hij zelf omschrijft als „de nieuwe migratiecrisis”.

De EVP, zegt Lenaers, is „stevig op migratie, maar wel met volledige inachtneming van fundamentele rechten en internationale verdragen”. Hij wijst op het nieuwe Europese Asiel- en Migratiepact, dat aanvragers die weinig kans maken op asiel al in een vroeg stadium hoopt uitsluitsel te geven en uit te zetten. Zo moet er volgens hem juist meer ruimte ontstaan voor mensen in nood.

Ongecontroleerd

Juist de bestaande situatie is volgens de CDA’er inhumaan. „Mensen die niet voor bescherming in aanmerking komen vinden hun weg naar Europa en de kwetsbaren blijven achter. Het strikte beleid is bedoeld om dat te voorkomen. Zo ontstaat er ook meer ruimte, geld en draagvlak voor de kwetsbaren. Als je mensen vraagt waar hun zorgen over migratie uit bestaan, zeggen ze vooral dat het zo ongecontroleerd gebeurt.”

Bij berichtgeving over pushbacks ziet Tineke Strik „steeds hetzelfde patroon: er is eventjes grote verontwaardiging, en daarna gaat het toch gewoon door”. Strik, hoogleraar migratierecht aan de Radboud Universiteit Nijmegen en Europarlementariër namens GroenLinks, zegt dat de Europese Commissie en de lidstaten prima weten wat er aan de hand is. „Ze willen er alleen niks mee.” Eind vorige maand eiste ze met 32 collega-parlementariërs dat de Europese Commissie onderzoek doet naar het recente incident in Griekenland, handhavend optreedt en EU-geld bevriest, en dat het Europees Grens- en kustwachtagentschap Frontex zich uit Griekenland terugtrekt.

Vanuit de Bijbel heb je maar één opdracht over vluchtelingen: je moet ze opvangen

Steeds weer hoort Strik dezelfde argumenten om geen actie tegen Griekenland te ondernemen. „Toen het nieuwe Asiel- en Migratiepact nog niet rond was, zeiden ze: ‘We hebben ze nodig om dat pact te sluiten, laten we ze nú niet irriteren.’ Oké, maar wanneer dan wel?” Dat Griekenland steeds met mensenrechtenschendingen wegkomt, is volgens Strik politiek gemotiveerd. „De EVP houdt het tegen. Europa ondernam ook pas stappen tegen Hongarije nadat de Fidesz-partij van Viktor Orbán uit de EVP-fractie gestapt was.”

Wat bovendien meespeelt, zegt Strik, is de Europese discussie over solidariteit ten opzichte van migranten. „Als de andere lidstaten Griekenland te hard aanpakken, dan zegt Mitsotakis: ‘Prima, we laten ze wel binnen. Willen jullie ze dan hebben?’ Door de pushbacks krijgen die landen ook minder asielzoekers binnen. In ruil daarvoor kijken ze weg van de mensenrechtenschendingen.”

Lees ook

Journalist Romy van Baarsen: ‘Ik wilde weten wie de gemaskerde mannen waren die vluchtelingen terugsturen. Dus ging ik swipen op Tinder’

Volgens Melissa Siegel, hoogleraar migratiestudies aan Maastricht University, vinden de christen-democraten de richting van de politieke wind belangrijker dan hun waarden. „Als ze kiezers kunnen winnen door mensen bang te maken voor migranten, dan doen ze dat.”

Wat de EVP goed in de gaten heeft, denkt Siegel, is dat het Europese publiek „wel een beetje klaar is” met Syrië en Oekraïne, met de oorlogen die veel mensen noodgedwongen ontvluchten. „Het voelt voor veel mensen zo groot. We kunnen de wereld niet redden, zeggen ze dan.” En daaruit vloeit dan ook voort: we kunnen al die mensen niet opvangen.

Migranten als zondebok

De christen-democraten kijken ook goed naar het electorale succes van hun radicaal-rechtse en populistische collega’s. Populisten, stelt Siegel, hebben er belang bij om migratie als een probleem op de agenda te houden. „Ze zijn absoluut niet geïnteresseerd in oplossingen. Hoe langer ze de aanwezigheid van migranten als een probleem kunnen framen, hoe makkelijker het blijft om migranten als zondebok in te zetten.”

Siegel kan niet zeggen dat ze geschokt was door de onthullingen van de BBC. Landen als Griekenland en Italië, zegt ze, „scheren langs de rand van wat wettelijk toegestaan” is. „Wat er nu gebeurd is, is dat Griekenland een keertje betrapt is.” Wat ook niet helpt, is dat Europese burgers „niet willen weten” wat er aan de hand is. „Ze zeggen als het ware tegen Griekenland: hou gewoon die boten tegen, dan zullen wij doen alsof dat binnen de grenzen van de wet gebeurt. En als er dan een keer schokkend bewijs naar buiten komt, zeggen we dat dat een incident geweest moet zijn.”

De Europese Unie, zegt de Amerikaanse, geeft niet wezenlijk om het lot van migranten. „Op papier staat de EU voor zaken als mensenrechten en democratie. Maar in de praktijk kiest de Unie wanneer ze wel en niet achter deze waarden staat. Mensenrechten lijken soms wel alleen te gelden voor de eigen burgers.”

Minder incidenten

Europarlementariër Lenaers heeft juist de indruk dat het de laatste tijd beter gaat in Griekenland. „Het incident waar de BBC over berichtte was ook al van even geleden.” Hij haalt de Hoge Commissaris van de Verenigde Naties voor de Vluchtelingen, Filippo Grandi, aan. Tijdens een bezoek aan Griekenland in februari van dit jaar zei Grandi over berichten over pushbacks en mensenrechtenschendingen aan de Griekse grenzen „dat het aantal gerapporteerde incidenten op de eilanden is afgenomen”.

In de berichtgeving over Griekenland en migranten is er sprake van „een bijzondere dynamiek”, aldus Lenaers. „Zo heeft Der Spiegel een artikel ingetrokken over de dood van een migrantenmeisje op een eilandje in de Evros-rivier.” Hij is er daarom „voorzichtig mee geworden om conclusies te trekken op basis van verslaggeving en documentaires”, zegt hij.

De vergelijking tussen Griekenland en Hongarije „zie ik totaal niet”, zegt Lenaers. „Het prettige aan Griekenland is dat ze altijd volledige medewerking verlenen aan onderzoek. Justitie functioneert er onpartijdig, dat erkennen ook de critici van Mitsotakis. Toen er mensen werden aangeklaagd die vluchtelingen hadden geholpen, heeft de rechtbank dat ook geseponeerd. Orbán heeft in Hongarije de rechtsstaat afgebroken, dat is in Griekenland niet aan de orde.”

Delen





Mail de redactie