Waarom schilderde Mondriaan deze sint-bernard? En waar zijn haar puppies gebleven?

Het Rijksmuseum heeft voor zijn prentencollectie een condoom met een erotische ets erop uit ongeveer 1830 aangeschaft. Op de ets is te zien hoe een non uitdagend haar vulva toont en wijst naar drie geestelijken met erecties. „Voilà mon choix!” (Dat is mijn keuze!) luidt de tekst eronder. Het voorbehoedsmiddel, gemaakt van een blindedarm van een schaap, is nu te zien in de kleine tentoonstelling Safe Sex?, over seksualiteit en prostitutie in de negentiende eeuw.

Afgelopen november kocht het Rijksmuseum het condoom voor 1000 euro op een veiling in Haarlem. Volgens Rijksmuseumconservator Joyce Zelen was het een koopje. Na het doen van onderzoek bleken er slechts twee andere condooms van deze soort te zijn, dus het museum was bereid hier flink voor te betalen, maar dat bleek niet nodig. „We hebben geluk gehad. Niemand had hem opgemerkt, dus we konden het condoom voor de startprijs meenemen”, aldus de conservator.

Waarschijnlijk was het een luxe bordeel souvenir voor enigszins welvarende en belezen bordeelbezoekers

Condooms, ook met prenten, werden in de negentiende eeuw voornamelijk gebruikt door bezoekers van bordelen. Onderzoek met UV-licht wijst uit dat dit exemplaar niet is gebruikt. „Waarschijnlijk was het een luxe bordeelsouvenir dat in de omgeving Parijs door enigszins welvarende en belezen bordeelbezoekers als conversation piece ingezet werd”, zegt Zelen.

Een prent op een gebruiksvoorwerp was niet ongebruikelijk. Volgens Zelen werd veel in die tijd en de eeuwen daarvoor versierd. „Een kunstenaar maakte geen ets voor één prent.” Prentkunst op voorwerpen is vaak niet goed bewaard gebleven. „Die gingen vaak verloren juist omdat ze gebruikt werden”, bevestigt Zelen.

Parodie

Er werd in de negentiende eeuw niet openlijk over seks en soa’s gepraat, zegt Zelen, maar achter de schermen ging het er heftig aan toe. Ze vertelt dat het bordeelbezoek zo populair was, dat in 1811 prostitutie gelegaliseerd werd in Koninkrijk Holland. „Een prostituee mocht haar beroep uitoefenen, zolang zij zich tweewekelijks meldde bij de politie voor een medische check”, vertelt Zelen. Dit allemaal om soa’s zoals syfilis in te dammen.

Behalve dat het condoom een verhaal vertelt over het toenmalige gezondheidsbewustzijn, was het ook een parodie op christelijke kuisheid. Volgens Zelen dienden geestelijken zich te onthouden van geslachtsgemeenschap en voortplanting. Juist daarom vormen de wellustige geestelijken en het wiegje achter de non een duidelijke parodie op hun celibataire leven. Dat deze afbeelding op een condoom staat — een voorwerp dat door de kerk streng werd afgekeurd — versterkt de maatschappijkritiek. Op humoristische wijze werd zo, achter gesloten deuren, de vroomheid en hypocrisie van religieuze autoriteiten op de hak genomen.

Volgens Zelen heeft het Rijksmuseum tot nu toe vooral de meer ingetogen kant van de negentiende eeuw laten zien. Maar sekswerkers stonden vaak model voor kunstenaars en droegen op die manier bij aan het culturele leven. „Die invloed wordt nog niet gereflecteerd in de museumcollectie”, zegt ze. Ze hoopt dat de aankoop van het condoom het gesprek opent. „Dit stuk is echt een samenkomst van hoge en populaire cultuur.”

Het condoom inclusief prent is nog tot november te zien als onderdeel van de prentencollectie van het Rijksmuseum.

Delen

Mail de redactie

Turnstile weet hoe je de gemoederen bezighoudt. De hardcorepunkband uit Baltimore is een van de heetste namen in heavy muziekland, dankzij hun geweldige derde album Glow On uit 2021 en liveshows die uit elkaar knallen van de tomeloze energie. Die naam kun je zomaar te grabbel gooien als je je sound te veel verwatert. Dus toen de eerste single en titeltrack voor Never Enough in april uitkwam, gingen alle hardcore-wenkbrauwen collectief omhoog: is dit nog wel hardcore?

Wat zou het. ‘Never Enough’ is een slimme, provocatief gekozen single met z’n wollige, wazige synth-tonen en in echo verdronken, smachtende zang. „It’s never enough love”, zingt Brendan Yates met zijn waterheldere, kaarsrechte stem. Als dan na een minutendurende, pastelkleurige wolk van dromerige pianoriedels en plezierige gitaareffecten toch, als een trein uit een lange tunnel een ritme begint aan te zwellen, is het een belofte. Geen antwoord, alleen maar meer vragen.

Turnstile begon in 2010 en maakte met vijf ep’s en drie eerdere albums snel naam in de hardcorescene, zeker dankzij de totaalervaringen die hun shows zijn, waarbij de bandleden en het publiek zich meestal ergens in de lucht bevinden en het podium een komen en gaan is van stagedivers die totaal op hun gemak met de bandleden samensmelten. Op Nonstop Feeling (2015) en Time & Space (2018) lieten ze horen hoe ze hun invloeden van jaren negentig alt-rock, funk, psych en grunge heel goed kunnen vermengen met hun hardcore punk.

Die deur ging pas echt wijd open op Glow On (2021), het resultaat van de rust van de coronacrisis. Het door Mike Elizondo (die meeschreef aan 50 Cent’s ‘In Da Club’ en Eminems ‘The Real Slim Shady’) geproduceerde album was een waanzinnig aanstekelijke en oprechte plaat waar meezingbare refreinen, dromerige pop, psychedelische passage en een gastbijdrage van Blood Orange de hardcore niet in de weg stonden. Het werd een commercieel succes met Grammy-nominaties, Amerikaanse hitlijsten en shows op Pinkpop, Lowlands en een kolkende mainstage van 013, Tilburg.

Briljante middenbeuk

Op Never Enough, geproduceerd door zanger Yates zelf, duwen ze alle muren om hen heen nog verder van zich af. Luister bijvoorbeeld naar ‘Sunshower’, een schijnbaar horizontaal uit te tekenen punkrocksong, die uitmondt in meditatieve yogamuziek met een fluitpartij van Shabaka Hutchings – prachtig. Of ‘Dreaming’, waarin een reggaetonritme en koperblazers (met Leland Whitty van Badbadnotgood) hun sound naar hele nieuwe werelddelen brengt.

De briljante middenbeuk van het album, ‘Look Out For Me’, heeft een knalharde, van Rage Against the Machine geleende riff, om in bijna zeven minuten langs filmische, tropische beats met strijkers (Blood Orange op cello) en een quote uit The Wire, opnieuw ingesproken door de nu 33-jarige oorspronkelijke acteur Maestro Harrell.

Er is pure poppunk met een bijdrage van Faye Webster (‘Time is Happening’), iets wat bijna een soort sludge-punk moet zijn (‘Slowdive’) en als je goed luistert hoor je niemand minder dan Paramore’s Hayley Williams in ‘Seein Stars’. Het grappige is: als je de liner notes niet leest, zou je de plaat kunnen luisteren zonder te weten van al die gastbijdragen. Alles wat Turnstile bedacht vloeit zo ontzettend natuurlijk in elkaar over dat iedereen die zich aansluit erin opgaat.

Turnstile summer

Hardcore is muziek om te voelen. Schouder tegen schouder, zweet van een ander in je gezicht, soms een schoen of vuist, en alles stuiterend op het ritme. Turnstile kan dat als geen ander, hoe ambitieus hun sound ook uitwaaiert. Maar de rust op dit album is net zo belangrijk als de energie die daar telkens tegenover wordt gesteld, en ook dat kunnen ze dus als geen ander.

Never Enough is gewaagd en veelomvattend, met een visuele component die deze week zelfs in de bioscoop draait. Het is een triomf voor de band, hun publiek en de hele scene. Natuurlijk zullen ze wat oude fans kwijtraken, maar het kan niet anders dan dat dit album ze ongelooflijk veel nieuwe fans zal brengen, ook van ver buiten hardcore. Popzangeres Charli XCX (haar vaste producer A.G. Cook hielp op dit album mee met ‘Dull’) voorspelde het al: dit wordt een Turnstile Summer, om nooit genoeg van te krijgen.

Delen

Mail de redactie