I only fuck feminists, staat in grote, witte letters op het kartonnen bord van Vanessa Barz (26). Vroeger had ze altijd vriendjes die haar onzeker maakten en haar lichaam bekritiseerden, vertelt ze. Haar huidige vriendje is feminist. „Zó verfrissend.”
Barz zit op de grond van een van de partijkantoren van Die Linke in Berlijn. Daar wordt een ‘avond protestborden schilderen’ gehouden. Hoewel de bijeenkomst georganiseerd is door de feministische werkgroep van Die Linke, is iedereen welkom: lid of geen lid. Er zijn zo’n veertig mensen op afgekomen, vooral vrouwen – en twee mannen en een labrador.
De socialistische partij Die Linke was met haast 9 procent van de stemmen de verrassing van de verkiezingen: in aanloop daarnaartoe was het nog spannend of de partij überhaupt de kiesdrempel van 5 procent zou halen. Die Linke profiteerde onder meer van ontevredenheid over SPD en de Groenen, die beide flink verloren.
De winst is voor een deel te danken aan het type kiezer dat hier in Berlijn feministische protestborden schildert: jonge, stedelijke vrouwen. Een op de vier kiezers onder de 25 jaar stemde op Die Linke, onder vrouwen in die leeftijdscategorie zelfs ruim een op de drie. In Berlijn werd de partij met 20 procent van de stemmen de grootste.
Waarom zoveel jonge vrouwen op Die Linke stemden? „Omdat jonge vrouwen slim zijn”, is de verklaring van Barz. „Nee, weet je wat het is”, zegt ze, „vrouwen denken volgens mij socialer. Vrouwen denken na over wat het beste is voor de hele samenleving. Mannen – niet allemaal, gelukkig, maar te veel wel – denken vooral over het versterken van hun eigen machtspositie. En dat pikken wij niet meer.”


Jonge vrouwen maken feministische protestborden in een partijkantoor van Die Linke in Berlijn.
Foto’s Gordon Welters
Maria Freitag (35) stemde op Die Linke als protest tegen rechts. Ze is twee weken geleden lid geworden van de partij omdat ze iets wil doen tegen die „scheiße Shift” [schijtverschuiving] naar rechts. „Ik legde mijn dochter van acht de verhoudingen in de Bondsdag uit. Toen ik naar het plaatje keek dat ik voor haar tekende, besefte ik: nu moeten we heel hard aan de andere kant trekken voor het evenwicht.” Ze is het niet overal mee eens – de partij is wat haar betreft wat „terughoudend” als het gaat om steun voor Oekraïne – maar het is belangrijk dat de linkse beweging groeit, zegt ze.
De meeste andere partijen zijn te neutraal. Die gaan mee in het populistische verhaal dat alles de schuld is van migranten
Net als Freitag – en veel andere aanwezigen – stemde Sara Degirmenci (26) eerder op de Groenen, maar kon die partij haar dit keer niet overtuigen. Degirmenci, roze highlights in haar haar en strijkkralen in haar oren, vindt de meeste andere partijen „te neutraal”. „Die gaan mee in het populistische verhaal dat alles de schuld is van migranten.” Haar ouders zijn Turks, sinds ze na de verkiezingen „zwart op wit zag hoeveel mensen tegen hen zijn”, vreest ze voor een racistische aanval op hen. „Het extreemrechtse gedachtegoed was hier nooit weg, maar nu zijn de barrières verdwenen.” Criminaliteit uit extreemrechtse hoek is hoger dan ooit in Duitsland.
Gaza
Die Linke is een van de weinige partijen in Duitsland die Israël niet militair wil ondersteunen in de Gaza-oorlog. Een zeer gevoelig onderwerp in Duitsland, waar de heersende opvatting is dat het land Israël moet steunen vanwege de geschiedenis. Maar een groeiende groep bekommert zich tegelijkertijd om het lot van de Palestijnen. Zoals Freitag het zegt: „Vanwege de oorlog zouden we voor altijd best friends forever met Israël moeten zijn. Maar hoezo, als Israël onschuldige mensen vermoordt?” Degirmenci: „Ik vind het verbijsterend om te zien hoe mensen vermoord worden en het Westen dat goedpraat.”
Voor de twintigjarige Lovis Bartetzko, in zwarte hoodie en met een groene muts op, waren dit de eerste federale verkiezingen waarin ze mocht stemmen. Ze twijfelde niet: „Die Linke is een activistische en uitgesproken antifascistische partij, daar hebben we meer van nodig in de politiek.” Bij de presentatie van de nieuwe Die Linke-fractie, een week na de verkiezingen, scandeerden de vertegenwoordigers op de trap van de Bondsdag de bekende activistische leus Alerta, alerta, antifascista! – die ook hier op veel protestborden te lezen is.




Foto’s Gordon Welters
Bartetzko komt uit Treptow, een district in het oosten van Berlijn, waar Gregor Gysi van Die Linke een direct mandaat won. „Natuurlijk stemde ik op hem”, zegt Bartetzko, „ik kom nou eenmaal uit Treptow.” In de voormalige DDR, waaronder het toenmalige Oost-Berlijn, is Die Linke traditioneel sterk. In Berlijn zijn de restanten van de Muur die oost en west verdeelde na de verkiezingen nog te ontwaren: Die Linke werd de grootste partij in op één na alle kiesdistricten die tot de DDR behoorden. In alle andere districten werd het de christendemocratische CDU.
Hier aan tafel stemt het ons allen zeer tevreden dat de partij weer opgekrabbeld is
Erfgoed DDR
Het erfgoed van de DDR is in Treptow inderdaad nog voelbaar – en niet alleen door de kenmerkende Plattenbau en volkstuintjes. „Gregor Gysi, die ken ik nog uit zijn tijd als advocaat in de DDR”, zegt Barbara Lüsch (leeftijd „ergens boven de 80”). Ze zit met een stuk of 25 andere ouderen te kaarten in het buurthuis, zoals ze wekelijks doen. Lüsch is in dit potje aan de winnende hand. Helaas, zegt ze, want ze heeft de vorige potten ook al gewonnen. „Kijk nou, ik heb drie jokers en twee koningen, dat is toch niet om aan te zien? Het is veel leuker als iedereen een keertje wint.”
Lüsch stemde op Die Linke. „Hier aan tafel stemt het ons allen zeer tevreden dat de partij weer opgekrabbeld is.” Dat blijkt wat voorbarig, Ilona Geleecka (66), tegenover Lüsch, stemde op de liberale FDP. Oei!, roepen haar speelpartners uit, maar Lüsch sust de boel direct: „Niemand kan voor een ander spreken.” Één keer stemde Lüsch op de SPD, maar de sociaaldemocraten hebben „in 2004 de arbeidersklasse verraden met Hartz IV [de versobering van de werkloosheidsuitkeringen]”.
Tussen de Ossi’s (Oost-Duitsers, zoals de ouderen zichzelf noemen) zit een tafel verderop één Wessi (West-Duitser): Gerard Wahl. „Maar hij mag alsnog met ons meespelen”, zegt zijn tegenstander Peter Seemann (alle leeftijden aan tafel „kort voor het sterven”). „Als je zo praat, zet ik mijn gehoorapparaat weer uit”, zegt Wahl, die dat apparaat net aangezet heeft. Hij komt uit Neukölln, het eerste en enige district in voormalig West-Duitsland waar Die Linke deze verkiezingen een direct mandaat haalde. Langzaam beginnen ze het in het westen ook te snappen, zegt Lüsch daarover.
Franky Schneider (64), een man met roodgeverfde haren en opgerekte gaten in zijn oren, overziet het geheel vanuit een stoel in de hoek van de kamer. Hij is vrijwilliger in het buurthuis. Ook hij is en voelt zich Ossi, maar was een paar decennia ongewild Wessi. Hij vertelt het verhaal luchtig, in een paar zinnen: „Het komt erop neer dat ik door de Stasi [de geheime dienst van de DDR] opgepakt werd en in Hohenschönhaus opgesloten en gemarteld werd [een beruchte voormalige DDR-gevangenis voor politieke tegenstanders] omdat ik tegen die kutdictatuur was. In 1982 werd ik naar het westen gedeporteerd. Helemaal alleen, want mijn vrouw en kind waren dood.”
Hij belandde in de West-Berlijnse wijk Kreuzberg en sloot zich daar aan bij de krakersbeweging. 25 jaar geleden ging hij terug. „Hier voel ik me thuis.” Politici vertrouwt hij niet, maar Die Linke noemt hij „tenminste de enige partij die zich inzet voor sociale rechtvaardigheid”.
Lees ook
Hoe Die Linke herrees uit de as van interne machtsstrijd: met protestliederen tegen fascisme en een aansprekende leider op TikTok
Helma Wende („ook boven de 80”) vond „de zilveren lokken” zo leuk: de missie-Silberlocke van Die Linke waarbij oudere partijprominenten zoals Gysi de straten op gingen. Maar, zegt tegenspeelster Karin Mahl met een glaasje prosecco in de hand, het waren niet de oudjes die het voor elkaar gekregen hebben. „Dat waren de jongeren die hier trap op trap af gingen om zich aan bewoners voor te stellen. Ze hebben nu ook een jonge, vrouwelijke leider, heb je dat gezien?”, vraagt ze, doelend op Heidi Reichinnek, die tijdens de verkiezingscampagne uitgroeide tot internetfenomeen. „Ja, zij! Die spreekt zo goed.”
Reichinnek won daarmee stemmen van jong en oud. „Ik zag een toespraak van haar op Instagram”, zegt Maria Freitag in het partijkantoor van Die Linke. „Ze was kwaad. En ik houd van boze vrouwen.”
Dat de partij vrijwel geen kans op regeren heeft – en daar zelf ook niet op inzet – deert de meeste kiezers hier niet. „Liever een partij die sterke oppositie voert dan een partij die vastzit aan een coalitie en niet voor de eigen waarden op kan komen”, zegt Emma Gülzow (24), als sneer naar de Groenen. Haar vriendin Antonella Wewerka (20) doopt haar kwast in een papieren bekertje met paarse verf. „Wat gaan we tekenen, fuck het patriarchaat?”

