N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Analyse
Gaza De twee Palestijnse groepen leven enigszins ongemakkelijk naast elkaar in de Gazastrook. Hamas werkt om pragmatische redenen af en toe samen met Israël.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data100593730-3c6764.jpg)
De leden van Islamitische Jihad, de organisatie die vorige week kortstondig maar hard in botsing kwam met Israël, likken hun wonden. Zes leiders, onder wie de commandant van de rakettenafdeling van de beweging die nog altijd uit is op de vernietiging van Israël, werden vorige week bij Israëlische bombardementen op doelen in de Gazastrook gedood. Ook 27 Palestijnse burgers kwamen om het leven, terwijl twee Israëliërs in het zuiden van Israël fataal werden geraakt door raketten van Islamitische Jihad.
Bij de strijd, die zondag mede door bemiddeling van Egypte tot een voorlopig einde kwam, vielen een paar dingen op. De Israëlische luchtmacht liet Hamas, dat de Gazastrook bestuurt en de machtigste groepering in het door Israël afgesloten gebied is, ongemoeid. De aanvallen concentreerden zich geheel op Islamitische Jihad. En het was ook alleen Islamitische Jihad dat honderden raketten terugschoot richting Israël.
Het is een patroon dat zich de laatste jaren vaker heeft voorgedaan in het steeds maar weer oplaaiende Israëlisch-Palestijnse conflict, onder meer bij een soortgelijke botsing in augustus vorig jaar. „Israël wil Hamas met zulke acties tegen Islamitische Jihad een lesje leren, door te laten zien dat Hamas maar beperkte controle heeft over de Gazastrook”, zegt Leïla Seurat, die is verbonden aan het Franse Centre Arabe de Recherches et d’Etudes Politiques, telefonisch vanuit Parijs. Ze heeft veel onderzoek gedaan naar zowel Hamas als Islamitische Jihad.
Niet geïnteresseerd in bestuur
De twee groepen leven enigszins ongemakkelijk naast elkaar in de Gazastrook, waar op een oppervlakte ter grootte van een derde van de Flevopolder zo’n 2,5 miljoen Palestijnen opeen zitten gepakt. Weliswaar zouden ze allebei Israël het liefst zo snel mogelijk van de kaart vegen maar – anders dan Hamas – bekommert Islamitische Jihad zich niet om het dagelijkse bestuur van de bevolking op de Gazastrook. Seurat: „Daarin zijn ze volstrekt niet geïnteresseerd. Liever concentreren ze zich op de strijd tegen Israël.”
Islamitische Jihad dateert al van eind jaren 70 en verenigde radicale moslims in zich die de Moslimbroederschap te passief vonden en de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie van Yasser Arafat te seculier. De beweging speelde een actieve rol tijdens de Palestijnse opstanden en verwierf zich toen veel aanzien onder Palestijnen.
Israël heeft Islamitische Jihad, dat ook regelmatig aanslagen op burgerdoelen in Israël pleegde, steeds als een van de gevaarlijkste terreurorganisaties beschouwd. De groep krijgt volgens Israëlische inlichtingendiensten vanouds ook volop financiële en militaire steun van Iran.
Geen escalatie
Hamas controleert al sinds 2007 de Gazastrook en bestuurt het gebied tegen wil en dank. „Ze zeggen: we willen geen apart staatje op de Gazastrook”, zegt Seurat. Dat kan immers afleiden van het doel om alle Palestijnse gebieden weer onder één leiding te krijgen.
Om pragmatische redenen werkt Hamas, dat eveneens een sterke militaire vleugel kent, regelmatig samen met Israël om het leven voor de bevolking iets draaglijker te maken. Zo werd er vorig najaar een regeling getroffen op grond waarvan 17.000 Palestijnen uit de Gazastrook dagelijks naar Israël kunnen trekken om daar te werken. Het daar verdiende geld helpt de economische misère thuis iets verlichten.
Volgens analisten was Hamas, dat zelf voor het laatst een korte oorlog met Israël uitvocht in mei 2021, erop gebrand de strijd ditmaal niet te laten escaleren. Het achtte dit niet het moment om weer een grote strijd met Israël uit te vechten. Niet alleen omdat de littekens van de vorige oorlog nog te vers zijn, maar ook omdat dat een cadeautje zou zijn aan de huidige rechtse regering van premier Netanyahu. Die staat immers in eigen land onder hevige druk wegens haar omstreden juridische hervormingsplannen, die de rechterlijke macht drastisch zouden inperken.
Hamas hoedde zich er echter wel voor om Islamitische Jihad publiekelijk te kapittelen en sprak zelfs in enigszins verhulde termen steun uit voor de acties.
„In het openbaar moet Hamas Islamitische Jihad wel steunen”, verklaarde Erik Skare, een Noorse expert die is verbonden aan de universiteit van Oslo, tegen het persbureau AP. „Maar het houdt hen ook voor dat er rode lijnen zijn die je niet kunt overschrijden, om een grote escalatie te vermijden.” Hamas, dat ook goede banden heeft met het buurland Egypte, riep daarom de hulp van Egypte in om een staakt-het-vuren tot stand te brengen.
‘Het is toch nergens veilig’
Ondanks de keiharde represailles van Israël, die vaak tot veel schade en doden leiden, kan Islamitische Jihad nog altijd op veel sympathie bij de burgerbevolking rekenen. „Vanzelfsprekend had Jihad het recht om terug te schieten nadat ze door Israël waren aangevallen”, zegt een leraar uit Khan Younis, een stad in het zuiden van de Gazastrook, via de telefoon. Zijn naam geeft hij liever niet.
Zijn vrouw en hijzelf, woonachtig op de zesde verdieping van een gebouw in Khan Younis, knepen hem wel toen er dichtbij hen ook werd gebombardeerd en zware explosies vielen te horen. „Mijn vrouw stelde voor dat we maar op de eerste verdieping moesten gaan zitten maar ik zei: het is toch nergens veilig. We hadden al gehoord dat twee mannen die een sigaretje op een balkon rookten, ook waren gedood.”
De leraar wijst erop dat alle strijdgroepen in de Gazastrook, Hamas en Islamitische Jihad incluis, met elkaar samenwerken in een militair comité. „Jihad vertegenwoordigde bij de gevechten van vorige week dus ook de andere strijders.” Verwijten maakt hij hen niet: „De mensen in de Gazastrook steunen elke groep die zich verzet tegen zulke acties van Israël, of het nu Hamas, Islamitische Jihad of een andere groep is.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data100292333-cdf7c6.jpg)
