Waarom gebruikte Amnesty AI-beelden, en geen échte foto’s van de protesten?

Coöperatie Laatste Wil (CLW), de organisatie die eerder ‘Middel X’ introduceerde, wil de zelfdodingscapsule Sarco in Nederland gebruiken. Bij een persconferentie in het Haagse Nieuwspoort presenteert CLW woensdag haar Sarco-plan. De organisatie noemt het een „aanbod waar de politiek geen nee tegen kan zeggen”.

De Sarco – ontwikkeld en gebouwd in Nederland – is een luchtdichte capsule die groot genoeg is voor een persoon om in te liggen. Van binnenuit drukt de gebruiker op een knop, waarna de cabine volstroomt met vloeibaar stikstof. De gebruiker verliest dan binnen enkele minuten het bewustzijn en zal binnen zo’n tien minuten „vredig” sterven, aldus CLW-bestuurslid Bert Homan. Mocht de gebruiker zich op het laatste moment bedenken, dan moet hij of zij enkel het dak omhoogduwen waarna de stikstof in de lucht verdwijnt.

Mocht de gebruiker zich op het laatste moment bedenken, dan moet hij of zij enkel het dak omhoogduwen

Maar of de capsule uiteindelijk op Nederlandse grond gebruikt zal worden is nog maar de vraag. Hulp bij zelfdoding in Nederland is verboden, dus het leveren van de Sarco aan mensen die willen sterven is strafbaar. Daarom hoopt CLW dat de politiek met een „eerste zetje” een uitzonderingspositie kan creëren en zo – via een gedoogconstructie – het leveren van de Sarco legaal kan maken. Door middel van een petitie wil de coöperatie ervoor zorgen dat haar plan de Tweede Kamer haalt, daarvoor zijn minimaal veertigduizend handtekeningen nodig. De teller staat nu op vierduizend.

Zwitserland

De Sarco werd voor het eerst gebruikt in september dit jaar, door een 64-jarige Amerikaanse vrouw. Hoewel hulp bij zelfdoding in Zwitserland legaal is, werden na haar dood meerdere mensen opgepakt, onder wie twee advocaten en een fotograaf van de Volkskrant. Zij werden verdacht van „het aanzetten tot en medeplichtigheid aan zelfmoord”. De fotograaf en advocaten werden na 48 uur vrijgelaten, een betrokkene zit nog vast.

De capsule werd direct in beslag genomen door de Zwitserse justitie. De Australische arts Philip Nitschke, bedenker van de Sarco, zegt tegen de Volkskrant bezig te zijn met het 3D-printen van een nieuwe capsule, die hij vervolgens aan CLW wil geven. „Ik weet niet of het gebruik binnen de Nederlandse wet zal vallen, maar ik ben benieuwd of er nieuwe wegen te vinden zijn.”

Maar voordat die wegen te bewandelen zijn, moet CLW wel wat juridische drempels overwinnen: in het Wetboek van Strafrecht staat dat iemand die „opzettelijk een ander bij zelfdoding behulpzaam is of hem de middelen daartoe verschaft” een gevangenisstraf van drie jaar riskeert. Bovendien kunnen CWL-bestuursleden worden verdacht van deelname aan een criminele organisatie; hier staat een gevangenisstraf van maximaal zes jaar op. In de huidige vorm is het leveren van de Sarco dus nog illegaal, maar CLW hoopt dat de politiek daarin verandering kan aanbrengen.

Wacht- en bedenktijd

Mocht CLW zich door alle politieke en juridische bochten weten te wringen, dan is het plan dat leden van minimaal 55 jaar oud zich kunnen aanmelden voor de Sarco-wachtlijst. Voor het einde van dit jaar wil CLW haar ruim dertigduizend leden „officieel informeren” over het plan.

Wie zich aanmeldt hoeft niet direct een drempellevering van de capsule te verwachten; na het aanmelden via DigiD en het invullen van een vragenlijst moet de deelnemer zes maanden wachten op goedkeuring. Na die zes maanden staat een deelnemer officieel op de lijst, en kan hij of zij op ieder moment aangeven te willen sterven. Daarna gaat nog een bedenktijd van zes weken in waarin een deskundige vaststelt of de deelnemer wilsbekwaam is. Als dit allemaal is voltooid, wordt de Sarco afgeleverd op een plek naar keuze.

Hoeveel het zou kosten om op de Sarco-lijst te komen is nog niet uitgedokterd, aldus Homan, maar het zou gaan om een jaarlijkse bijdrage zolang leden op de lijst staan. Als een lid eenmaal besluit om de Sarco aan te vragen, komen daar nog extra kosten bovenop.

Politieke struikelblokken

Met al deze regels – de minimumleeftijd, aanmelden via DigiD, wacht- en bedenktijd – hoopt CLW de belangrijkste politieke struikelblokken weg te nemen. Politici maakten zich er bij Middel X namelijk het meest zorgen over dat kwetsbare of jonge mensen zich op impulsieve wijze van het leven zouden beroven, of dat het middel voor moord gebruikt zou worden.

Dit Sarco-plan neemt al die zorgen weg, aldus Homan. „Ik verwacht dat politici, na het lezen van dit plan, in de rij zullen staan om het goed te keuren”, zegt het bestuurslid enthousiast. Verwacht hij dat écht? „Ja. Hier valt niks tegenin te brengen, behalve dan de levensbeschouwelijke argumenten. Maar die zullen we niet eens proberen te overtuigen.”

Delen

Mail de redactie

Sandra Prinsen, fractievoorzitter van het CDA in Winterswijk, wil niet zeggen wie er deze maand in de gemeenteraad is bedreigd. En ook niet om welke partij het gaat. In de eerste plaats omdat dat zo is afgesproken in de raad. „Eigenlijk maakt het ook niet uit”, zegt Prinsen. „Een bedreiging aan één persoon of fractie is een bedreiging voor de hele raad en het democratische proces.”

Prinsen reageert op het nieuws dat de gemeente Winterswijk deze maand een aantal „serieuze bedreigingen” ontving. De gemeente wil over de aard van de bedreigingen niets zeggen, in verband met een lopend politie-onderzoek. Ze waren in ieder geval zo ernstig, dat er op de raadsvergadering deze donderdagavond geen publiek welkom is. En dat blijft zo, „voorlopig”.

Dat terwijl er bij de komende raadsvergaderingen een voor veel Winterswijkers belangrijk punt op de agenda staat: de komst van een bedrijventerrein. Op 15 oktober koos het college hiervoor het Arrisveld, een gebied ten westen van Winterswijk, als de plaats waar het moet herrijzen. Het plan is omstreden. Verschillende huizen zullen plaats moeten maken en zo’n tachtig buurtbewoners verenigden zich in een buurtplatform tegen het plan. De bedreigingen van deze maand zouden dan ook met dit onderwerp te maken hebben, melden verschillende bronnen aan NRC.

De komende raadsvergaderingen zijn wel te volgen via een livestreamverbinding en pers is welkom. Eventuele insprekers moeten na hun praatje weer de deur uit, besloot het presidium. „We zochten naar een balans tussen het behouden van het democratisch proces enerzijds, en het minimaliseren van gevaar voor ons”, zegt Prinsen.

Kogelbrief

Dat de beslissing om de vergadering ‘af te sluiten’ niet licht is genomen, beaamt D66-fractievoorzitter Loes ten Dolle. „Er is geen enkel moment geweest dat werd geopperd om ook de livestream niet uit te zenden.” De indeling van de raadszaal speelde een rol, publiek zit in de zaal achter de raadsleden. André van Nijkerken, raadslid voor de lokale partij Morgen: „Een aantal raadsleden voelt zich onveilig met het publiek achter hun rug.”

In mei dit jaar ontving de raad al een kogelbrief, die ook met het debat rond het bedrijventerrein te maken zou hebben. Ook is er al een tijd beveiliging in de raadszaal aanwezig, de gemeente wil niet zeggen hoe lang al. „Winterswijk is een kleine gemeenschap”, zegt Ten Dolle, die denkt dat dit ook bij kan dragen aan het gevoel van onveiligheid. „In de supermarkt kennen mensen je, spreken je aan. Al heb ik zelf niet het gevoel dat ik nu moet opletten als ik in het dorp loop.” Dat gevoel hebben Sandra Prinsen en André Van Nijkerken ook niet. „Dreigementen moet je altijd heel serieus nemen, maar tegelijk kan ik gewoon niet geloven dat iemand invulling geeft aan zo’n bedreiging”, zegt Van Nijkerken.

De raadsleden bevestigen alle drie dat zij de mate van agressie van burgers hebben zien toenemen. „Vooral op sociale media”, zegt Ten Dolle. „De grenzen zijn er een beetje vanaf.” Dat strookt met onderzoek van het ministerie van Binnenlandse Zaken , waaruit blijkt dat het percentage van ambtsdragers bij decentrale overheden dat te maken had met agressie of geweld, is gestegen van 23 procent in 2014 naar 49 procent in 2022.

Boerenprotesten

Het incident in Winterswijk mag de raadsleden misschien geen angst aanjagen, het heeft wel invloed op de manier waarop ze politiek bedrijven. Van Nijkerken en zijn partij zijn radicaal tegen de komst van een bedrijventerrein. „Bedreigingen of intimidatie kunnen druk leggen op onderlinge verhoudingen in de raad”, zegt Van Nijkerken. „Dan kan ik vinden dat ik het zakelijk hou, maar een ander telt de verwensingen die hij op social media krijgt erbij op als ik hem het vuur na aan de schenen leg. Ik heb sneller het gevoel dat ik olie op het vuur gooi en let meer op mijn woorden.” Dat de bedreiger (of bedreigers) het misschien wel eens is met Van Nijkerken, helpt hem niet, denkt hij. „Ik kan me voorstellen dat ontvankelijkheid voor ons argument nu nog minder is.”

Ten Dolle heeft, sinds ze in 2018 lijsttrekker werd bij de lokale D66-fractie, veel ervaring met (online) haat, bedreigingen en intimidatie. In 2021, toen ze maar liefst elf bedreigingen kreeg, sprak ze zich daarover uit in de gemeenteraadsvergadering. Haar verhaal werd landelijk nieuws. De (online) haat, intimidatie en bedreigingen hadden bij Ten Dolle vooral te maken met haar partij en haar vrouw-zijn. „Toen de boerenprotesten op hun hoogtepunt waren, was het als D66-politica in de Achterhoek niet makkelijk”, zegt ze. „Ik vind het zorgelijk als de reden voor bedreigingen verschuiven van partij-label naar de onderwerpen die we bespreken. Ik zeg niet dat het een erger is dan het ander, maar bedreigingen die met een onderwerp te maken hebben, vertroebelen het politieke debat. Misschien dat iemand in de raad hierdoor anders gaat stemmen, of bepaalde interrupties niet meer doet. Ik ben me ervan bewust dat dit ook in mijn hoofd zit.”

Van Nijkerken vindt het heel verdrietig dat de discussie blijkbaar zo hoog is opgelopen „dat het leidt tot dreigementen”. Tegelijk vindt hij reflectie op zijn plaats. Naar inwoners is volgens hem te weinig geluisterd. „Dan hoeft er maar één iemand tussen te zitten die er een stapje bovenop doet.”

Delen

Mail de redactie