Waar zijn de tot levenslang veroordeelde daders van MH17?

Op 9 maart 2020 begon in de speciaal beveiligde rechtbank op Schiphol de zaak tegen vier verdachten die een rol hadden gespeeld bij het neerhalen van vlucht MH17. Twee jaar later werden Russen Igor Girkin, Sergej Doebinski en Leonid Chartsjenko bij verstek veroordeeld tot levenslang. Oleg Poelatov, die als enige van de vier verdachten een verdediging voerde, werd vrijgesproken.

Girkin, Doebinski en Chartsjenko werden verantwoordelijk gehouden voor de dood van alle 198 omgekomen inzittenden, vanwege de rol die ze speelden bij de aan- en afvoer en de bewaking van de Boek-raketinstallatie waarmee het vliegtuig op 17 juli 2014 boven Oost-Oekraïne uit de lucht werd geschoten.

Geen van de vier verdachten was tijdens het proces fysiek aanwezig – en de drie veroordeelden worden nog altijd gezocht. Waar zijn ze nu?

Igor Girkin (‘Strelkov’)

Igor Girkin, alias Strelkov (‘Schutter’), is een voormalig officier van veiligheidsdienst FSB die Hoofd Inlichtingendienst van het Russische ministerie van Defensie werd.

In 2014 was Girkin een van de leiders van de separatistische Volksrepubliek Donetsk tijdens de oorlog in Oost-Oekraïne en droeg hij bij aan de annexatie van de Krim. Op 12 april dat jaar bezette hij de stad Slovjansk in de noordelijke Donbas. Met die bezetting stak hij, zei Girkin zelf „de lont in het kruitvat” en ontketende hij een oorlog die drie maanden later zou leiden tot het neerschieten van vlucht MH17.

Het conflict heeft zich, acht jaar na de vliegramp, ontwikkeld tot de grootste Europese oorlog sinds 1945 – en ook in deze oorlog vocht Girkin mee. Naar verluidt stond ‘Strelkov’ aan het hoofd van een vrijwilligersbataljon dat werd gesponsord door Jevgeni Prigozjin, de oprichter van het beruchte Russische huurlingenleger Wagner. Dit is overigens nooit bevestigd.

Eind 2022 werd Girkin weggestuurd uit Oekraïne; Moskou zou hem niet aan het front willen hebben om te voorkomen dat hij in handen van de Oekraïners zou vallen en zo uitgeleverd kon worden aan Nederland.

Waar hij in het begin van de Russische invasie van Oekraïne enthousiast was, veranderde zijn toewijding al gauw in teleurstelling. Het moest allemaal veel harder. Girkin uitte zijn genadeloze kritiek over de Russische legerleiding op onder meer YouTube en Telegram. Zijn tirades – waarin hij het optreden van president Poetin fel bekritiseerde – werden lang getolereerd door het Kremlin.

Maar de toegeeflijkheid van het Kremlin bleek niet onbegrensd en Girkin werd vorig jaar zomer opgepakt. Een bericht dat hij deelde met zijn 700.000 Telegram-volgers, waarin hij Poetin adviseerde om de macht over te dragen „aan iemand die echt capabel en verantwoordelijk is”, bleek de druppel.

In een interview met het Russische mediakanaal Baza, maanden na zijn arrestatie, zei Girkin dat hij vreesde voor hetzelfde lot als Wagner-baas Prigozjin; twee maanden na diens mislukte ‘mars richting Moskou’ kwam Prigozjin om in een vliegtuigcrash, mogelijk veroorzaakt door een bom.

Begin dit jaar werd Girkin veroordeeld tot vier jaar in een strafkolonie vanwege het ‘aanzetten tot extremisme’. In een reactie op zijn veroordeling zei destijds demissionair premier Mark Rutte te hopen dat Girkin „in een heel vervelend celletje zit, met heel weinig water en brood”.

Sergej Doebinski (‘Brompot’)

De voormalige beroepsmilitair Sergej Nikolajevitsj Doebinski – bijnaam Chmoeri (‘Brompot’) – speelde een hoofdrol in de gevechten tussen de separatisten en het Oekraïense leger. Doebinski diende bij de Russische militaire inlichtingendienst GROe. Volgens de rechtbank speelde hij een coördinerende rol rond het in positie brengen van de Boek-lanceerinstallatie waarmee de Maleisische Boeing werd neergehaald.

In onderschepte telefoongesprekken is te horen hoe Doebinski een lagere commandant bij de separatisten, Leonid Chartsjenko, feliciteert met het succesvol neerhalen van MH17. Toen hij er uren later achter kwam dat ze een burgertoestel hadden neergehaald, moest hij van een ondergeschikte horen dat de Boek in de nacht was teruggebracht naar Rusland om een ‘internationaal schandaal’ te voorkomen.

Dat internationale schandaal kwam er, maar dat leek Doebinski niet veel uit te maken. In oktober 2019 deelde de Russische rebellenleider Igor Bezler een foto van zichzelf op een bootfeest met Doebinski; whisky op tafel, sigaren in hun mond, brede glimlachen. Varend voor de Krim. Onderzoeksplatform Bellingcat vindt een jaar later nog een foto, wederom geplaatst door de rebellenleider, in een restaurant met Doebinski en MH17-dader Leonid Chartsjenko. Bij de foto staat de tekst van een oud Sovjet-oorlogslied over gevechtspiloten: „Eerst de vliegtuigen, daarna de meisjes”, met een knipoog.

Het is onduidelijk waar Doebinski zich sinds zijn veroordeling bevindt. Zijn laatst bekende woonplaats is Rostov-aan-de-Don, een Russische stad niet ver van het separatistengebied in Oost-Oekraïne.

Oleg Poelatov (‘Adder’)

Oleg Joeldasjevitsj Poelatov – codenaam Gjoerza (‘Adder’) – was luitenant-kolonel in het Russische leger en lid van de GROe. Tussen juli 2014 en mei 2015 was Poelatov plaatsvervangend hoofd van de door de separatisten opgerichte eigen militaire inlichtingendienst (GROe-DNR) en ondergeschikt aan Sergej Doebinski.

Poelatov figureert in de onderschepte telefoongesprekken, waaruit bleek dat hij betrokken was bij het transport van de Boek-installatie naar de plek waar vlucht MH17 uit de lucht werd geschoten.

Hoewel Poelatov een prominente rol had in de hevige gevechten op 17 juli 2014 en op de hoogte was van de inzet van de Boek, werd hij bij de rechtszaak niet als functioneel medeplichtig gezien. Hij had geen beschikkingsmacht over de raket en had geen invloed op het opstellen van het wapensysteem – op het moment van afvuren was hij ook niet in de buurt. Voor het proces in Nederland legde hij in 2020 verklaringen af vanuit Moskou. In 2022 is Poelatov door de rechtbank vrijgesproken.

Leonid Chartsjenko (‘Mol’)

Leonid Vladimirovitsj Chartsjenko, bijgenaamd Krot (‘Mol’ in het Russisch) is van de daders de enige Oekraïense staatsburger en heeft geen militaire achtergrond. Als commandant gaf Chartsjenko leiding aan een gevechtseenheid in de Donetskregio. In 2014 was Chartsjenko betrokken bij het vervoeren en beveiligen van de Boek-installatie en hij zou na het neerschieten van MH17 hebben gezorgd voor het terugbrengen van de raket naar Rusland.

Volgens Bellingcat woonde Chartsjenko na het neerschieten van het vliegtuig in Donetsk, maar in 2020 meldde de Russische tak van omroep BBC dat Chartsjenko in maart dat jaar – twee dagen na het begin van de rechtszaak in Nederland – was gearresteerd, voor een andere zaak.

Getuigen zeiden tegen de BBC dat Chartsjenko zou zijn aangehouden wegens deelname een illegale huiszoeking in 2014 en illegaal wapenbezit, maar vermoedden dat het doel was om Chartsjenko te isoleren. Er werd namelijk gevreesd dat Oekraïense speciale diensten hem zouden ontvoeren.

De foto uit 2020 die is gevonden door Bellingcat, van Chartsjenko in een restaurant met Bezler en Doebinski, lijkt hiermee in tegenspraak. Het is onduidelijk of Chartsjenko daadwerkelijk is gearresteerd zoals gemeld, of mogelijk weer snel is vrijgelaten.

Delen





Mail de redactie