N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Analyse
Asielbeleid Onder Mark Rutte was de VVD duidelijk: samenwerken met de PVV is uitgesloten. Maar in een interview met EW hint Tweede Kamerlid Ruben Brekelmans op een nieuwe koers.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data103165291-092818.jpg)
Het is tijd dat de VVD hechter gaat samenwerken met de PVV, bijvoorbeeld in een gedoogkabinet. VVD-Tweede Kamerlid Ruben Brekelmans spreekt dat uit in EW Magazine, voorheen Elsevier, en wipt daarmee een belangrijke tegel in zijn eigen partij om: het taboe op besturen met de PVV.
Met Mark Rutte als partijleider en premier was de VVD de afgelopen jaren duidelijk over een samenwerking met de PVV: dat gaat niet gebeuren. Maar met de val van Ruttes vierde kabinet, na hoog opgelopen asieloverleg, en Ruttes aangekondigde afscheid als VVD-leider, kan dat veranderen.
Als het aan Ruben Brekelmans ligt, gebeurt dat zeker. Volgens Brekelmans, die in de Kamer voor de VVD het woord voert over asiel en migratie, heeft zijn partij nog steeds „fundamentele bezwaren” tegen Wilders en diens politieke stijl en standpunten, maar staan die bezwaren deals over asielbeleid met de PVV niet in de weg.
„De andere kant is dat als je een stevig beleid wilt voeren, je niet moet blijven steken in compromissen met links”, aldus Brekelmans in EW. „Dan kan het nodig zijn met Geert Wilders tot oplossingen te komen.”
Een volwaardige coalitie van VVD en PVV en eventuele andere partijen ziet Brekelmans niet zitten. Zijn voorkeur gaat uit naar een kabinet met gedoogsteun van de PVV of een minderheidscoalitie die een los akkoord met de partij sluit om tot strengere asielwetgeving te komen.
Geschonden vertrouwen
Met Rutte als VVD-leider en premier nam de PVV al eens deel aan een gedoogconstructie, van 2010 tot 2012. Maar nadat dat kabinet, het eerste kabinet-Rutte, ten val kwam omdat Wilders niet akkoord ging met extra bezuinigingen die VVD en CDA voor ogen hadden, trok Rutte een streep. Wilders was volgens Rutte onbetrouwbaar gebleken, een nieuwe bestuurlijke samenwerking met de PVV zat er niet in.
Ze stonden vaak tegenover elkaar in de jaren die volgden, in de Kamer en in verkiezingsdebatten. Steeds was de boodschap van Rutte hetzelfde: Wilders was weggelopen toen het erop aankwam. Zo’n avontuur ging hij niet nog een keer aan.
Er kwamen af en toe ook inhoudelijke argumenten bij kijken. Na de verkiezingen in 2017 kreeg Rutte van formateur Herman Tjeenk Willlink de vraag of de VVD echt niet met de PVV kon samenwerken. Nee, schreef Rutte in een brief. De premier wees daarin op Wilders’ ‘minder Marokkanen’-uitspraak uit 2014, zijn plannen voor het sluiten van moskeeën en het verbieden van de koran en zijn bestempeling van de Tweede Kamer als een ‘nepparlement’.
Toch bleef Rutte altijd ook benadrukken dat de migratiestandpunten van hun partijen niet zo ver uit elkaar lagen. Wilders wilde minder immigratie, híj kreeg het voor elkaar: „Terwijl u woedend op de bank zat te twitteren, heb ik gezorgd dat het aantal Syrische migranten vanuit Turkije met 90 procent is afgenomen”, hield Rutte hem voor in het EenVandaag-verkiezingsdebat in 2021.
En soms deed Rutte alsof het wel meeviel met die blokkade. In hetzelfde verkiezingsdebat zei hij dat Wilders alleen zijn excuses moest maken voor de minder Marokkanen-uitspraak en een aantal van zijn plannen – zoals het verbieden van de koran en moskeeën – moest inslikken. Dan konden ze „zaken doen”, aldus Rutte. „Hij kan het vanavond oplossen!”
Wilders reageerde beslist op die voorwaarden: „In geen honderdduizend jaar.”
Herbezinning
Het leek ondenkbaar dat Rutte ooit op zijn uitsluiting zou terugkomen. Maar met zijn aangekondigde vertrek als lijsttrekker is de VVD zich aan het herbezinnen, zeker nadat de partij met een harde migratielijn een kabinetsval inleidde. De afgelopen jaren schoof de partij juist op naar het midden, met steun voor klimaatbeleid en voor een sterkere overheid.
Zelfs toen bleef de migratieparagraaf in de verkiezingsprogramma’s behoorlijk conservatief klinken. In 2021 pleitte het VVD-programma bijvoorbeeld voor een aanzienlijk strenger grensbeleid, desnoods met detentiecentra aan de EU-grenzen. Het Vluchtelingenverdrag werd in datzelfde programma „achterhaald” genoemd.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data102813534-d9bdaf.jpg)
Van dat geluid kwam in de praktijk te weinig terecht, vonden veel VVD’ers. Het afgelopen jaar drongen lokale VVD-bestuurders en de VVD-fractie in de Tweede Kamer met regelmaat bij de partijtop aan op een strenger migratie- en vooral asielbeleid. Dilan Yesilgöz, de door het partijbestuur gesteunde kandidaat om Rutte als lijsttrekker op te volgen, geldt bovendien als een rechtse hardliner.
De verwachting is dat Yesilgöz, demissionair minister van Justitie, zich in een verkiezingscampagne op het migratiedossier wil profileren. Zij leidde het afgelopen jaar ook het migratie- en asieloverleg van het kabinet, totdat zowel het overleg als het kabinet deze maand klapte.
Minder dan verwacht
Brekelmans wil de instroom „met minimaal 50.000 verminderen”, zegt hij in het EW-interview. In 2022 kwamen minder dan 50.000 mensen naar Nederland als asielzoeker of nareiziger. Het totale aantal immigranten, inclusief Oekraïners, lag wel hoger: de Nederlandse bevolking groeide in één jaar tijd met 228.000 mensen en dat kwam vrijwel uitsluitend door immigratie.
Voor dit jaar rekende het kabinet aanvankelijk op een veel grotere groep, tot wel 70.000 asielzoekers, maar dat zijn er in de praktijk vooralsnog veel minder dan verwacht. Tot nu toe zijn de asielcijfers ongeveer gelijk aan vorig jaar.
Geert Wilders reageerde vrijdagmiddag direct op Brekelmans’ handreiking op Twitter: die vindt hij te slap. „Heel verstandig om de PVV en onze 1 miljoen kiezers te laten meedoen. Wij sluiten zelf geen enkele partij bij voorbaat uit. Zonder ons is een stevige aanpak van de gigantische asielproblematiek inderdaad onmogelijk. Maar dan wel IN een kabinet natuurlijk.”
