VS en Iran blijven om elkaar heen draaien, hoe graag ze ook een atoomdeal willen

Oorlogssymboliek. In de beeldtaal van de Eerste Wereldoorlog-propaganda, vraagt het Amerikaanse ministerie van Binnenlandse Veiligheid burgers om vreemdelingen zonder verblijfspapieren aan te geven. Onder een tekening van nationaal icoon Uncle Sam die een plakkaat (‘Help je land en jezelf’) aan de muur spijkert, staat het telefoonnummer dat dinsdag werd geopend. Daarop kunnen Amerikanen de vreemdelingenpolitie bellen met informatie over landgenoten die geen Amerikaanse burgers zijn.

https://x.com/DHSgov/status/1932820723606958122

De ongedocumenteerde vreemdelingen worden in de overheidsboodschap aangeduid als ‘foreign invaders’, buitenlandse indringers. Die term ligt in lijn met de retoriek en de juridische argumentatie voor het vreemdelingenbeleid van de regering-Trump. De regering beschouwt illegale migratie als een invasie en heeft daarom de Alien Invasion Act van 1789 ingeroepen om buitengewone maatregelen te nemen, zoals het uitzetten van mensen zonder vorm van proces. Migranten worden naar landen uitgezet waar zij zelf niet vandaan komen, maar waarmee de regering-Trump een overeenkomst heeft gesloten, zoals El Salvador of Zuid-Soedan.

Rellen LA

In Los Angeles ontstonden vorige week rellen uit protest tegen willekeurige aanhoudingen van vreemdelingen zonder papieren. In reactie daarop heeft de federale regering militairen gestuurd.

In eerste reacties werd de boodschap van het Amerikaanse ministerie vergeleken met de periode van de ‘red scare‘, de naoorlogse heksenjacht op (vermeende) communisten in de Verenigde Staten. Ook zijn er echo’s van eerdere periodes waarin draconische maatregelen tegen migratie naar de VS werden genomen, zoals de anti-Chinese wetten aan het eind van de negentiende eeuw.

Delen

Mail de redactie

De woordkeuze van de Amerikaanse en Chinese onderhandelaars verschilde een beetje – een ‘raamwerk’, of een ‘kader’. Maar duidelijk werd wel dat de handelsministers van beide landen na twee dagen intensieve onderhandelingen afspraken hebben gemaakt om hun vastgelopen handelsbesprekingen vlot te trekken.

Die afspraken, waarover ze geen verdere details bekendmaakten, moeten nog wel worden goedgekeurd door de leiders van beide landen, Xi Jinping en Donald Trump. Die laatste liet zich later op woensdag in minder ambtelijke termen uit. „ONZE DEAL MET CHINA IS ROND”, schreef hij in kapitalen op zijn favoriete platform Truth Social.

Volgens Trump zal China „alle benodigde zeldzame aardmetalen” beschikbaar stellen, en krijgt China in ruil daarvoor „wat we zijn overeengekomen”. Wat dat precies behelst, maakte hij niet helemaal duidelijk. Het gaat in ieder geval om toelating van Chinese studenten op Amerikaanse universiteiten, waar Trump naar eigen zeggen „altijd al geen probleem mee had”. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio had tot verontwaardiging van Beijing in mei aangekondigd de visa van Chinese studenten „agressief” te willen intrekken.

Ook over de wederzijdse importheffingen is volgens Trump een afspraak gemaakt. Op Chinese producten gaan de VS een tarief van 55 procent heffen, andersom geldt een heffing van 10 procent. Volgens Trump is de relatie tussen beide landen „uitstekend”.

Toch dienden de gesprekken, maandag en dinsdag in Lancaster House in Londen – waar in de kelder de 39.000 flessen tellende wijncollectie van de Britse overheid wordt bewaard – vooral om de handelsbesprekingen tussen China en de VS vlot te trekken. In mei hadden delegaties van Beijing en Washington in Genève een voorlopige wapenstilstand gesloten in hun onderlinge handelsoorlog.

Handelsembargo

De twee grootste economieën waren verwikkeld geraakt in een hevige strijd. Trump legde China hoge invoerheffingen op in de hoop het grote Chinese handelsoverschot met de VS te bestrijden. China beantwoordde iedere maatregel steeds met eenzelfde tarief. Begin mei was de invoerbelasting op Chinese producten in de VS opgelopen tot 145 procent, wat – zoals minister van Financiën Scott Bessent erkende – neerkwam op een handelsembargo. In Amerikaanse winkels dreigden tekorten, terwijl veel Chinese producenten noodgedwongen onder de kostprijs leverden in de hoop het hoofd boven water te houden tot de situatie verbeterde.

In Genève hadden beide landen afgesproken die heffingen voorlopig op te schorten, in afwachting van een structureel akkoord. Maar eind mei leek die détente te wankelen toen Trump China ervan beschuldigde zijn toezeggingen niet na te komen.

Trump was met name ontstemd over de Chinese beperkingen op de uitvoer van zeldzame aardmetalen en van de sterke magneten waarin die worden gebruikt. China is verreweg de grootste producent van zulke materialen, die cruciaal zijn in veel industrieën. In mei moesten verschillende westerse autofabrikanten hun productie bijvoorbeeld beperken of stilleggen vanwege acute tekorten.

China was op zijn beurt boos over Rubio’s maatregelen tegen studenten en over nieuwe Amerikaanse uitvoerbeperkingen. Zo werd de verkoop van onder meer vliegtuigmotoren, hydraulische vloeistoffen en software voor de halfgeleiderindustrie nog verder aan banden gelegd. Ook waarschuwde Washington bedrijven wereldwijd dat ze beboet kunnen worden als ze bepaalde chips van het Chinese Huawei gebruiken.

Effectief wapen

De afgelopen weken was er veel aandacht voor het grote belang van zeldzame aardmetalen voor de wereldeconomie. China domineert die markt, en heeft daarmee een machtig geopolitiek wapen in handen, dat het steeds meer inzet in de strijd met de Verenigde Staten – onder meer als vergelding voor Amerikaanse beperkingen op de uitvoer van hoogwaardige technologie naar China. Nu het wapen effectief is gebleken zal China het ongetwijfeld vaker inzetten, zeggen analisten. Volgens ingewijden heeft China de exportlicenties voor zeldzame metalen aan Amerikaanse autofabrikanten beperkt tot zes maanden, zo meldde The Wall Street Journal.

Rond de gesprekken in Londen heerste vooraf al wel enig optimisme. Vorige week belden Trump en Xi met elkaar, hun eerste officiële telefoongesprek sinds de inauguratie van Trump in januari. Toen liet Trump naderhand al weten dat er „geen vragen meer zijn over de complexiteit van zeldzame aardmetalen”.

De afspraken waar Trump woensdag kond van deed, zijn van Chinese zijde nog niet bevestigd. Eerder die dag liet de Chinese vicepremier He Lifeng, een van de onderhandelaars in Londen, tegenover Chinese staatsmedia weten dat de gesprekken „openhartig” waren geweest en dat China aandrong op verder contact om „consensus te bouwen, misverstanden tegen te gaan en samenwerking te verstevigen”. Beide landen hadden volgens He gesproken over de uitvoering van de afspraken die Xi en Trump aan de telefoon hadden gemaakt.

Het Chinese bedrijf JL Mag Rare-Earth Co., dat magneten produceert waar zeldzame aardmetalen in zitten, maakte woensdag bekend dat het uitvoerpapieren had gekregen om zijn producten te leveren aan de VS, Europa en Zuidoost-Azië.

Delen

Mail de redactie

Na meer dan drie maanden onderhandelen tussen de Verenigde Staten en Iran over het beperken van het Iraanse atoomprogramma is er nog altijd geen zicht op een doorbraak. Maandag bevestigde de Amerikaanse president Donald Trump dat Iran ook het laatste Amerikaanse voorstel lijkt af te wijzen. Wel schuiven de twee partijen naar eigen zeggen dit weekend aan voor een nieuwe ronde gesprekken in Oman.

Inzet van de onderhandelingen is de vraag of Iran op eigen bodem uranium mag blijven verrijken, zoals dat was toegestaan onder de vorige deal die het land sloot met de Obama-regering in 2015. Trump trok de VS in 2018 terug uit dat akkoord, dat volgens hem voortkwam uit „de slechtste deal uit de geschiedenis”.

Nu de Amerikaanse president zeven jaar later zelf zijn zinnen heeft gezet op een akkoord met de Iraniërs, dreigt er na vijf gespreksrondes een impasse. Volgens Trump zouden de Iraniërs „het onmogelijke vragen” door vast te houden aan uraniumverrijking. Aan de andere kant stelde de Iraanse leider, ayatollah Ali Khamenei, dat het opgeven van verrijking „100 procent” tegen de belangen van Teheran zou ingaan.

Hoewel Iran volgens het Amerikaanse voorstel voorlopig door zou mogen gaan met het verrijken van uranium op een laag niveau, aldus verschillende Amerikaanse media, zou het land op de langere termijn hun eigen productie moeten staken. In plaats daarvan zou Iran de nodige brandstof voor kerncentrales krijgen van een nieuw regionaal consortium van landen dat samen uranium verrijkt. Die samenwerking zou nog moeten worden uitonderhandeld bij een tweede, grotere deal.

Nationale trots

Iran investeerde de afgelopen twintig jaar miljarden in de bouw van zijn ondergrondse atoom-installaties in Natanz en Fordow – voor een deel van de Iraniërs een bron van nationale trots. Het is belachelijk om die faciliteiten nu te laten verstoffen, vindt Khamenei, die vorige week sprak op de sterfdag van zijn voorganger ayatollah Ruhollah Khomeini. Toegeven aan de eis van de „onbeschofte en arrogante leiders van Amerika” zou volgens hem ook helemaal niet in lijn zijn met de revolutionaire onafhankelijkheid die de in 1989 overleden Khomeini nastreefde.

De bombastische retoriek van beide leiders is volgens Iran-analist Ali Vaez van de denktank International Crisis Group onderdeel van de onderhandelingen: „Belangrijker is dat Khamenei in zijn toespraak geen woord repte over het daadwerkelijke idee van een consortium.” Dat zou betekenen dat hij er niet negatief tegenover staat.

Dat is niet zo gek: het idee van een Iraans-Arabisch nucleair samenwerkingsverband komt namelijk van Iran zelf. Volgens Iraanse media opperde buitenlandminister Abbas Araghchi het idee halverwege mei tijdens onderhandelingen met de Amerikaanse gezant Steve Witkoff in Oman.

Teheran wil alleen graag dat het internationale consortium binnen Iran opereert, zeggen Iraanse overheidsbronnen tegen onder meer The New York Times. Op die manier kan het land volhouden dat het de verrijking van uranium op eigen bodem niet heeft opgegeven. Tijdens de gesprekken zondag zal Iran mogelijk een Iraans eiland in de Perzische Golf voorstellen als locatie voor een toekomstig consortium om een atoominstallatie te bouwen. Zowel het eiland Qishm als het kleinere Kish worden genoemd als opties. Beide plekken zijn een stuk beter in de gaten te houden door de internationale gemeenschap dan de huidige Iraanse stoominstallaties.

Diplomatiek succes

Het feit dat de VS en Iran ondanks de moeilijkheden door blijven onderhandelen, toont het belang dat beide landen hechten aan het sluiten van een overeenkomst. Voor Trump bieden de gesprekken met Iran een mogelijkheid voor diplomatiek succes, nadat de pogingen van zijn regering om een bestand in zowel Gaza als Oekraïne te bereiken voorlopig vastgelopen lijken.

Iran wil daarbij af van het strenge Amerikaanse sanctiebeleid. Ook is het land strategisch verzwakt doordat zijn netwerk van bondgenoten in de regio de afgelopen anderhalve jaar zware averij opliep: zowel Hamas in Gaza als Hezbollah in Libanon zijn vleugellam door hun oorlog met Israël, in Syrië is het Assad-regime gevallen en de Houthi’s in Jemen waren tot vorige maand doelwit van een Amerikaanse bombardementencampagne.

Het mislukken van onderhandelingen zou grote gevolgen hebben. Israël lobbyt al maanden in Washington voor een gezamenlijke Israëlisch-Amerikaanse aanval op Iraanse nucleaire faciliteiten. Ook Trump zelf dreigde meermaals met militair ingrijpen als het niet lukt een deal te sluiten.

Daarnaast voert Iran het tempo van zijn uraniumverrijking fors op. In de afgelopen maanden verrijkte het land volgens de atoomwaakhond van de Verenigde Naties meer dan 400 kilo uranium tot een zuiverheid van 60 procent – dicht in de buurt van het niveau dat nodig is voor de productie van kernwapens.

De vijfendertig landen die het bestuur vormen van de atoomwaakhond komen deze week samen in Wenen. Mogelijk besluiten ze dat Iran formeel in overtreding is van internationale afspraken. Zo’n oordeel zou de weg vrijmaken voor hernieuwde sancties van de Verenigde Naties tegen het land. Deze sancties waren in 2015 gepauzeerd bij de eerste nucleaire deal, maar kunnen door Europese deelnemers van dat akkoord worden geheractiveerd.

Iran waarschuwt dat ze bij een negatief oordeel van de atoomwaakhond met een „krachtig antwoord” komen. Mogelijk betekent het ook dat ze hun atoomprogramma verder zullen afschermen van controles door VN-inspecteurs.

Delen

Mail de redactie