‘Vrouwen staan op één lijn met het vee’, schreef Alice Munro. Met haar oeuvre bevrijdde ze de wereld van benauwdheid

Posted on May 15, 2024 by admin

Een oude vrouw, die eruit ziet „als een personage in een maskerade” geeft een feestje waarbij kinderen achter de piano hun kunstjes vertonen. Elke keer is het weer een verschrikkelijk gebeuren, waar de lelijke vrouw en haar al even lelijke zuster vooral angst aanjagen met hun dwingende eenzaamheid. Toch draaft iedereen elke keer op, totdat er op een dag kinderen met een genetische afwijking binnenkomen. De moeders noch de kinderen zijn er blij mee. Het kan best zijn dat het pianospel van de „idioten” niet slechter is, maar er zijn grenzen aan met wie je podium deelt. Als een van de kinderen met een beperking de sterren van de hemel speelt, weet niemand wat te zeggen. Het kind hoorde er niet, wat ze speelde was onbekend en raar. Het stuk heet ‘De Dans van de Gelukkige Schaduwen’, een zelfgemaakt pianostuk over hoe voorkomen wordt dat werelden met elkaar worden verbonden.

De ‘Dans van de Gelukkige Schaduwen’ is niet alleen een prachtig verhaal dat de Canadese schrijver Alice Munro in 1968 opnam in haar gelijknamige debuutbundel. Het typeert ook veel van haar werk, waarin subtiele wreedheid en schoonheid opgaan in een beklemmende wereld. Munro overleed afgelopen maandag op 92-jarige leeftijd in een verzorgingshuis in Ontario. Ze leed de laatste twaalf jaar van haar leven aan dementie.

Lang had Munro de ambitie om ooit een dikke roman te schrijven, maar ze wist zich geen raad met de vorm, vertelde ze in interviews. Gelukkig maar dat het er nooit van kwam, want haar literaire kracht zat juist in haar verhalen die hele werelden opriepen, en die ook belangrijk waren voor de canonieke rol en de waardering voor het korte verhaal in het algemeen. Toen ze in 2013 de Nobelprijs voor Literatuur kreeg, benadrukte de jury dan ook dat haar verhalen de gehele „epische complexiteit van de roman in slechts een paar pagina’s” herbergen. Waardering voor die kracht was er enkele jaren daarvoor ook geweest toen Munro in 2009 de Man Booker International Prize won voor haar hele oeuvre.

De kleine zeemeermin

Gemakkelijk was het allemaal niet gegaan. Jarenlang had Munro verhalen geschreven over de verstikkende sfeer op het platteland of over het belemmeren van vrouwen. Dat vrouwen er maar beter geen dromen op na konden houden, daarmee wilde ze zich niet verzoenen. Opgegroeid op het platteland met een vader die last had van driftaanvallen en een moeder die aan Parkinson leed, concludeerde ze: „Families zijn als gif in je bloed” – de woorden van een van de personages in het verhaal ‘Runaway’ (2005).

Na ruzies met haar emotioneel sturende moeder die aan Parkinson leed en een driftige vader met losse handjes, besloot ze de wereld in eigen hand te nemen. Haar eerste daad was het herschrijven van het sprookje van de Kleine zeemeermin. Waarom moest die zeemeermin sterven terwijl ze alleen maar verlangde naar liefde? Munro gaf het verhaal een happy ending.

Waar van dochters verwacht werd dat ze voor hun zieke moeder bleven zorgen, ontsnapte Munro aan die verstikking, vertelde ze in interviews. Ze ging journalistiek studeren, en tijdens die studie leerde ze haar eerste man Jim Munro kennen met wie ze drie dochters kreeg. Ze omschreef dat huwelijk als een tijd waarin er niets meer van haar verwacht werd dan een verzorgende rol, een ‘B-minus housewife’. Streven naar een zeventje als huisvrouw dus, en het was dan ook in deze tijd dat ze begon met verhalen schrijven wanneer de kinderen in bed lagen. In 1961, nadat er enkele in tijdschriften waren verschenen, schreef de Vancouver Sun een stuk over haar onder de kop: ‘Housewife finds time to write short stories.’

In 1968 kwam het daadwerkelijk tot een debuutbundel met verhalen, Dance of Happy Shades, nadat aanvankelijk meerdere uitgevers weinig heil in het werk hadden gezien. Critici waren wel meteen enthousiast, en ze mocht voor het boek een Canadese literaire onderscheiding in ontvangst nemen, de Governor General’s Award.

Haar boek Lives of Girls and Women (1971) werd als roman uitgegeven. Daarin schetst ze een portret van een jong meisje dat langzaam haar literaire stem vindt. Het hoofdpersonage besluit geen gothic novel te gaan schrijven, maar richt zich op het schrijven over dagelijkse, saaie dingen. Achteraf kan het ook gelezen worden als een soort memoir, of een manifest voor Munro’s hele oeuvre. Over de rol van de vrouw merkt een personage op: „We hebben nooit een eigen leven gehad, wat dat betreft staan we op één lijn met het vee.” Dat was wat verhalen konden veranderen.

Geen zorgen

De positie van de vrouw, opgroeien op het platteland, de hang naar een voller leven, of zelfs maar gewoon overleven: deze onderwerpen vormden de rode draad in de veertien boeken die Munro schreef, tot en met de latere verhalenbundels waarin het autobiografische meer om de hoek kwam kijken. „In feite schrijf ik al mijn hele leven autobiografische verhalen”, vertelde Munro in interviews. Dat is ook terug te zien in haar laatste verhalenbundel, Dear Life. Die verscheen op haar 81ste, een jaar voordat ze de Nobelprijs kreeg. De bundel bevatte volgens haar zelf de meest persoonlijke verhalen die ze te vertellen had. Ze wist toen nog niet dat haar meest persoonlijke verhaal nog zou komen. In 2013 werd ‘The Bear Came Over The Mountain’ in The New Yorker geplaatst, over een vrouw die dement wordt. Hemeltergend goed wordt dat proces vastgelegd: „Ik denk niet dat er iets is waar je je zorgen over moet maken”, zegt ze tegen haar man. „I expect I’m just losing my mind”. Die mededeling is het startpunt van het verhaal, waarmee Munro haar literaire eindpunt inluidde.

‘Het werd weer eens tijd’, zegt Mathieu van der Poel als hij de ritzege en gele trui pakt in de Tour

admin
July 6, 2025
0

Naast een vluchtheuvel in het centrum van Boulogne-sur-Mer ligt Mathieu van der Poel op de grond. Alwéér, net zoals hij op het asfalt lag nadat hij in 2019 de Amstel Gold Race had gewonnen na een onnavolgbare inhaalrace. Of zoals in 2021, toen hij uitgeput op zijn rug rolde na een succesvolle solo van vijftig kilometer in Tirreno-Adriatico.

Opnieuw heeft Van der Poel een bijzondere overwinning aan zijn erelijst toegevoegd. De tweede etappe van de Tour van 2025 – met 209 kilometer de langste in het routeboek en met drie gemeen steile heuvels in de finale net een voorjaarsklassieker – was voor hem, na een alfasprint met klassementsmannen Tadej Pogacar en Jonas Vingegaard. Het leverde de Nederlander bovendien de gele trui op, die hij overnam van ploeggenoot Jasper Philipsen.

Van der Poel had wel zin in deze Tour de France, liet hij vorige week nog weten. Dat is in het verleden wel anders geweest. De afgelopen twee jaar was de Nederlander een van de grootste critici van de parcoursbouwers van de Ronde van Frankrijk. In zijn ogen waren er maar weinig etappes waarin hij een kans maakte. En als hij niet kan winnen, dan vindt Van der Poel er weinig aan.

Onder de prachtig versierde gewelven van de Opera in Lille liet de Nederlander afgelopen donderdag echter blijken zich er dit jaar op te verheugen. „Het is wel een leuke eerste week die eraan zit te komen”, zei hij, doelend op zeker vier etappes in de eerste tien dagen met korte klimmetjes in de finale, die hem met zijn explosieve versnelling bergop op het lijf zijn geschreven.

Verkeersinfarct

Van der Poel begon dus als grote favoriet aan de tweede etappe, en hij wachtte niet langer dan nodig was om zijn behoefte aan zeges te bevredigen. Al duurde het zondagochtend wel even voor de rit van start kon. Het leek in startplaats Lauwin-Planque, een dorpje van net geen 1.600 inwoners, wel alsof het peloton opnieuw in het Vlaamse voorjaar beland was. Het regende pijpenstelen en de enige toegangsweg tot het gehucht kon de komst van het Tourcircus totaal niet aan. Daardoor begonnen de renners een kwartier later; de teambussen waren simpelweg niet op tijd bij de start. Nadat het peloton vertrokken was, moesten tractoren de auto’s en bussen van de Tourorganisatie en journalisten uit de modder lostrekken.

In de voorfinale, die door de met akkers en graanvelden belegde heuvels van de Opaalkust voerde, weerstond Van der Poel kundig elke aanval. En op de verraderlijk scherp omhoog lopende weg naar de finish bleef hij geduldig, zorgde hij als eerste de laatste bocht in te sturen, en had toen net genoeg over om Pogacar voor te blijven in de sprint.

„Ik had de drie voorlaatste beklimmingen niet verkend, die waren zwaarder dan ik had verwacht”, zei Van der Poel na afloop, een felnieuwe gele trui om zijn schouders. „Gelukkig kon ik die fase overleven, en toen de laatste kilometer begon, wist ik wat ik moest doen. Als eerste de laatste bocht in, en toen was het nog maar 150 meter.”

Het was de tweede keer dat Van der Poel een Touretappe won, nadat hij in 2021 op de Mur-de-Bretagne de beste was. „Het was al vier jaar geleden dat ik voor het laatst gewonnen had hier, dus het werd wel weer eens tijd.”

Andere voorbereiding

Van der Poel zei verder dat hij de afgelopen jaren geworsteld had met zijn prestaties in de Tour. Terwijl hij vlak voor of na de grootste wielerwedstrijd van het jaar regelmatig kon pieken, met de wereldtitel in 2023 als beste voorbeeld, lukte dat in de Ronde van Frankrijk niet.

Mathieu van der Poel na zijn ritzege op het podium in de gele leiderstrui.

„Daarom hebben we dit jaar een andere voorbereiding geprobeerd”, zei Van der Poel. Hij kopieerde zijn trainingsaanloop naar het klassieke voorjaar, met eerst een hoogtestage en daarna een etappekoers van een week om in topvorm te komen. Een paar weken geleden verloor Van der Poel in het Criterium du Dauphiné nog een sprintje van Pogacar en Vingegaard, nu versloeg hij ze. „Dus dat is een goede keuze geweest.”

Voor zijn Belgische ploeg Alpecin-Deceuninck was het dubbel feest dit openingsweekend van de Tour, nadat sprinter Philipsen de openingsrit had gewonnen. „Yes Matje!”, schreeuwde de Belg zondag na de finish, om vervolgens de opgekrabbelde Van der Poel een dikke knuffel te geven. „Ik heb het idee dat onze hele ploeg met een betere conditie bij de start van de Tour staan dan vorig jaar”, zei ploegleider Philippe Roodhooft bij de bus. „En het is duidelijk dat het op dit moment allemaal lukt voor ons.”

‘Droom voor ons team’

Lang dacht Van der Poel nog dat Philipsen in de gele trui kon blijven, daarbij geholpen door de tegenwind die het tempo drukte op de klimmetjes in de finale. Maar toen de beklimmingen tegenvielen en de Belg achterop raakte, ging Van der Poel voor zijn eigen kans. „Dit is een droom voor ons team, en alles wat nu nog komt is een bonus.”

Er is nog van alles mogelijk voor Van der Poel. Hij heeft dit jaar voor het eerst serieus getraind op tijdrijden, wat hem goed van pas komt om de gele trui te behouden als komende woensdag een tijdrit van 33 kilometer in Caen op het programma staat. Van der Poel ontkende vorige week met die gedachte op het tijdrijden geoefend te hebben. „Ik heb wel nog een uur op de tijdritfiets gereden, maar ik denk dat de tijdrit te lang is om de gele trui te behouden.”

Bovenal zijn er deze week nog drie etappes (4, 6 en 7) met vergelijkbare slotfases als zondag, eindigend met de zevende etappe aanstaande vrijdag op de Mûr-de-Bretagne. „Het wordt wel leuk om daar terug te keren, dat is voor mij toch wel een speciale plek”, zei Van der Poel, „maar ik denk dat er daarnaast nog best wel wat kansen komen voor mij.”

‘Een Chinese dalai lama? Dat zou nergens op slaan’

admin
July 6, 2025
0

Een kleurrijke piramide van groene, rode, blauwe, gele en rode gebedsvlaggetjes staat naast een bescheiden podium. Op de vlaggetjes zijn korte boodschappen geschreven, voornamelijk in het Tibetaans. Onder een grijzige lucht en regen die met bakken uit de hemel komt vallen, springt deze kleurige constructie in het oog.

Volgens Tashi, een dertiger met een kaalgeschoren hoofd en een zwarte pet, zie je deze vlaggetjes normaal gesproken alleen „in de Himalaya”. Hij geeft liever niet zijn achternaam, uit angst dat zijn familie in Tibet anders misschien lastiggevallen wordt door de Chinese politie.

Tashi is één van de ongeveer honderd Tibetaanse Nederlanders die zich deze zondagmiddag op de Dam in Amsterdam hebben verzameld om de negentigste verjaardag van de dalai lama, hun spirituele leider, te vieren. Er zijn kraampjes waar informatiefolders worden uitgedeeld en er is een groot scherm waarop quotes van de dalai lama worden getoond. „My religion is very simple. My religion is kindness”. Er zijn toespraken, bezoekers kunnen een boodschap voor de dalai lama achterlaten, er zijn mensen, jong en oud, gekleed in lange traditionele Tibetaanse gewaden.

Bijeenkomst op de Dam voor de viering van de 90ste verjaardag van de dalai lama. Foto Dingena Mol/ANP

Nieuwe reïncarnatie

Tenzin Gyatso, de veertiende dalai lama, maakte afgelopen woensdag bekend dat na zijn dood een nieuwe reïncarnatie te wachten staat, wat wil zeggen dat er dus een volgende hoogste spirituele leider van het Tibetaanse boeddhisme komt. „Ik ben zo blij!”, zegt voorzitter Tsering Jampa van de Tibet Support Groep, een stichting die zich inzet voor de regio Tibet en dit evenement mede organiseert. „Hij is nu negentig, een prachtige leeftijd. Hij voorspelt zelf dat hij 113 jaar wordt, maar het einde van dit leven komt dichterbij. En deze gemeenschap zonder een dalai lama, dat kan eigenlijk niet.”

De opvolgingskwestie ligt politiek gevoelig. In 1950 viel China Tibet binnen, na een mislukte opstand negen jaar later vluchtte Gyatso samen met een groepje volgelingen naar India. Sinsdien verblijft hij in India, samen met de Tibetaanse regering in ballingschap.

China is communistisch, dus ze vinden religie giftig. Zo’n land kan toch niet een keuze voor zo’n heilige maken?

Norbu Tsering
Tibetaanse Nederlander

Ondertussen eist China het recht op om zelf een opvolger aan te wijzen. China beschouwt de ‘autonome regio’ Tibet als een interne aangelegenheid, waar andere landen zich niet mee mogen bemoeien, en hoopt dat er na de dood van Gyatso een pro-Chinese geestelijke kan worden aangewezen. De kans is groot dat er dan straks twee dalai lama’s bestaan. Gyatso zei eerder tegen Time dat het logisch zou zijn dat een opvolger zou opduiken „in de vrije wereld”.

‘Politieke tool’

„Een Chinese dalai lama? Dat zou nergens op slaan”, zegt de 45-jarige Norbu Tsering. De Tibetaanse Nederlander houdt een foto van de dalai lama tegen zijn borst. Hij meent dat China de opvolger alleen als „politieke tool” zou gebruiken. „China is communistisch, dus ze vinden religie giftig. Zo’n land kan toch niet een keuze voor zo’n heilige maken? Alleen wij Tibetanen hebben het recht om de vijftiende dalai lama te kiezen.”

Toespraken tijdens de viering van de 90ste verjaardag van de dalai lama op de Dam in Amsterdam. Foto Dingena Mol/ANP

Terwijl de regen is gestopt en op het podium een in het wit geklede groep de dalai lama een mooie verjaardag toezingt, vertelt Tsering dat hij zich zorgen maakt over de toekomst: „China is zo machtig, ik vrees dat ze alles uit de kast zullen halen. We hebben het eerder gezien, in 1995.”

In dat jaar verdween de nummer twee binnen de boeddhistische hiërarchie, de panchen lama. De zesjarige jongen bleek te zijn ontvoerd door de Chinese autoriteiten, kort nadat hij door de dalai lama was aangewezen als de tweede geestelijk leider. In datzelfde jaar kwam China met een eigen panchen lama op de proppen: de toen zestienjarige Gyaltsen Norbu. Die bracht vorige maand nog een bezoek aan de Chinese president Xi Jinping, waar hij zijn trouw betuigde aan het land. „Ik mag hopen dat de nieuwe dalai lama weet hoe hij of zij uit handen van de Chinezen kan blijven”, zegt Tsering.

Zo’n extreme stijging van het water in de Guadalupe zagen ze in Texas niet aankomen

admin
July 6, 2025
0

Terwijl na de zware overstroming in Texas, die tot nu toe aan 68 mensen het leven heeft gekost, de zoektocht naar ten minste elf meisjes onverminderd doorgaat, geven de autoriteiten elkaar de schuld van de ramp.

De National Weather Service (NWS) zou niet op tijd hebben gewaarschuwd. De regering-Trump zou het drama in de hand hebben gewerkt met forse bezuinigingen bij de NWS, waar de afgelopen maanden meer dan vijfhonderd weerexperts zijn ontslagen – de dienst probeert inmiddels met tijdelijke contracten en de terugkeer van gepensioneerden het tekort aan mensen op te vangen. Volgens de NWS zelf is er wel degelijk gewaarschuwd, maar hebben lokale autoriteiten die waarschuwingen niet serieus genomen.

Intussen wordt koortsachtig verder gezocht naar vermisten. Volgens The Washington Post zijn ten minste 850 mensen gered. Hoeveel er nog zoek zijn – behalve de 27 kinderen van zomerkamp Camp Mystic – is volgens de hulpdiensten niet precies te zeggen. De hoop is dat sommigen zichzelf in een boom of op een hoger gelegen plek in veiligheid hebben kunnen brengen, maar naarmate het zoeken langer duurt, neemt de kans af dat vermisten het er levend hebben afgebracht.

Op de website van Camp Mystic, die zondagmiddag nog geen melding maakte van de ramp, staan veel foto’s van vrolijke, kanoënde, zwemmende, dansende veelal jonge meiden. Wanhopige ouders van wie een kind op dit christelijke zomerkamp was, zijn naar het gebied gekomen in afwachting van informatie over hun kinderen. Hulpdiensten waarschuwen dat mensen niet zelf moeten gaan zoeken in het nog steeds zeer gevaarlijke gebied.

Verzadigde bodem

In sommige delen van Kerr County wordt opnieuw veel regen verwacht. Meteoroloog Jason Runyen van de lokale afdeling van de NWS waarschuwde in The New York Times dat de bodem inmiddels zo verzadigd is, dat ook een kleine hoeveelheid extra regenval nieuwe overstromingen zal veroorzaken. Runyen verwacht dat het gevaar en de kans op zware regenval zeker tot dinsdag aanhoudt.

De overstroming vond plaats in de nacht van donderdag op vrijdag. Binnen enkele uren viel in Kerr County tientallen centimeters regen, meer dan er gewoonlijk in een aantal maanden valt. De bodem in het heuvelachtige gebied is droog en hard, waardoor die weinig water kan opnemen. Door die bijzondere geografie wordt volgens de website AccuWeather een brede strook die loopt van San Antonio in het zuiden, via Austin naar Dallas in het noorden ook wel ‘Flash Flood Alley’ genoemd.

In de omgeving van Kerrville, waar ook het Mystic zomerkamp ligt, stroomde het regenwater donderdagnacht in snel tempo naar de rivier Guadalupe. In het gebied waar de meeste slachtoffers zijn lijken te gevallen krijgt de rivier ook nog water uit twee zijrivieren. Het gevolg is dat de Guadalupe daar gemakkelijk buiten zijn oevers kan treden. Een grafiek op de website van het NOAA, het Amerikaanse weer- en klimaatinstituut, laat zien hoe snel het waterpeil in de rivier in die fatale uren steeg, van ongeveer een halve meter naar ruim zeven meter boven het gemiddelde, in minder dan een uur.

De rivier Guadalupe stroomt over een brug in Kerville. Foto Dustin Safranek/EPA

Toename extreme buien

Klimaatwetenschappers verwachten dat de kans op dit soort extreme buien in Texas, en in de hele VS, door de opwarming zal toenemen. De atmosfeer bevat meer vocht dat op onverwachte momenten een soort waterbommen veroorzaakt. Het gebeurde eerder in 2021 in Duitsland, België en Zuid-Nederland (in totaal ongeveer 220 doden), in 2023 in Libië (vele duizenden doden) en vorig jaar in Valencia (230 doden).

Donderdagmiddag om achttien minuten over één heeft het bureau van de NWS in Austin/San Antonio formeel gewaarschuwd voor „een vochtige tropische luchtmassa in combinatie met een langzaam bewegend stormsysteem [dat] zal zorgen voor verspreide tot wijdverspreide buien en stormen, met mogelijk zware regenval”. Zeker tot vrijdagochtend is waakzaamheid geboden, aldus het bericht. In overstromingsgevoelige gebieden moeten mensen zich volgens de waarschuwing voorbereiden om zo nodig „actie te ondernemen”.

Het is onduidelijk waarom de zomerkampen, de campings langs de rivier en inwoners van gebied die waarschuwingen hebben genegeerd. Een rechter uit Kerr County zegt dat er onvoldoende aanleiding was voor een evacuatie. „We hebben hier altijd last van overstromingen”, zei hij tegen de nieuwswebsite Wired. „Als het regent, krijgen we water. We hadden geen reden om aan te nemen dat het ook maar enigszins zou lijken op wat er nu is gebeurd.”