Het beetje leef- en ademruimte dat de Taliban vrouwen in Afghanistan sinds 2021 nog toestonden, is weer kleiner geworden. Vrouwen mochten al niet meer werken, studeren, hun kleding kiezen, reizen of naar parken en baden. Maar vrouwen zijn nu ook verplicht hun gezicht volledig te bedekken en ze mogen in het openbaar niet luid praten, zingen of voordragen. Overtredingen worden zwaar bestraft, onder meer met geseling.
Hoe overleef je in zo’n hel? Het lukte twee vrouwen van in de dertig, de Iraans-Canadese fotograaf Kiana Hayeri en de Franse journalist en onderzoeker Mélissa Cornet om Afghaanse vrouwen zo ver te krijgen iets te laten zien van het leven dat zij leiden als dat onttrokken is aan het oog van de strenge buitenwereld. Tussen januari en juni 2024 bezochten Hayeri en Cornet Afghanistan twee keer, in totaal brachten zij er tien weken door, in zeven verschillende provincies. Daar spraken zij meer dan honderd vrouwen en meisjes. Het resultaat van hun reportage in tekst en beeld, getiteld No Woman’s Land, werd onlangs beloond met de prestigieuze Carmignac Photojournalism Award.
Doel van hun reis was de ervaringen van de vrouwen en meisjes te tonen, „en daarbij iets verder te gaan dan alleen het narratief van slachtoffers van de Taliban”, vertelden ze eind oktober bij tv-zender France 24. „Hun situatie is natuurlijk dramatisch, maar we wilden tonen hoe ze soms toch kleine stukjes van plezier of verzet laten zien; dat ze bestáán, dat ze er zijn, bijvoorbeeld door een verjaardagsfeestje te vieren, muziek te maken, toch proberen te blijven werken, ook al is dat extreem gecompliceerd.”
Zij kenden Afghanistan al goed, wat het contact leggen met en volgen van vrouwen vergemakkelijkte. Hayeri verhuisde in 2014 naar Kabul, waar ze werkte; in oktober 2022 verliet zij Afghanistan en verhuisde naar Sarajevo. Cornet, onderzoeker op het gebied van vrouwenrechten, woonde en werkte van januari 2018 tot na de val van Kabul in Afghanistan; inmiddels woont ze in Istanbul. Tijdens hun reizen werkten ze samen met lokale, uiteenlopende ngo’s waardoor ze toegang en accreditatie konden krijgen – een goede manier om het land te doorkruisen zonder als journalist te worden herkend.
Bang voor hun veiligheid waren ze niet. Na de val van Kabul was het veiliger een buitenlandse vrouw te zijn dan een Afghaanse vrouw, laten ze weten aan NRC. Ze wisten dat ze, als ze betrapt werden, naar de grens zouden worden gebracht en naar huis gestuurd. Ze maakten zich meer zorgen over de veiligheid van de vrouwen die ze interviewden.
Een groep tienermeisjes viert de verjaardag van een van hen bij haar thuis. Muziek en dansen zijn door de Taliban verboden, maar thuis achter gesloten deuren gaan veel vrouwen door met dansen en feestjes vieren.
Foto’s: Kiana Hayeri
De meeste verhalen die ze optekenden waren schrijnend. Geen van de vrouwen die ze spraken bleek nog hoop te hebben dat er iets zal verbeteren onder dit Taliban-regime, „behalve als het ze lukt het land te verlaten”.
Na de recente aanscherping van de regels voor vrouwen maakten Nederland, Duitsland, Canada en Australië bekend Afghanistan voor het Internationaal Gerechtshof (ICJ) te dagen als de Taliban de positie van vrouwen niet snel verbeteren. Dit op grond van het VN-Vrouwenverdrag, dat het land in 2003 heeft geratificeerd.