Vrolijke klimaatactivist Camille Etienne zet haar achtergrond als bergbewoonster in als troef in verdeeld Frankrijk

Posted on September 15, 2023 by admin

Floor Bouma

15 september 2023

Leestijd 8 minuten

Camille Etienne (25), de bekendste klimaatactivist van Frankrijk, kon in het gehucht waar ze opgroeide kilometers ver kijken. Vanaf de boerderij van haar grootouders in Peisey-Nancroix in een vallei in de Savoyse Alpen telde ze de bergtoppen. Bellecôte, Grande Motte, Mont Pourri. Als opzichters kijken ze uit op de – in de zomer – groene vallei. Op sommige bergen ligt een veegje sneeuw, op andere dikke, witte plakkaten: gletsjers. Wie dichterbij komt, ziet dat ze niet helemaal wit zijn. Grote delen zijn grauwig, grijs: het miljoenen jaren oude ijs schijnt nieuwsgierig door de sneeuwlaag heen.

Als kind keek ze met haar jongere broertje Pablo graag naar de majestueuze gletsjers, schrijft Camille Etienne in haar in mei uitgebrachte boek Pour un soulèvement écologique (‘Voor een ecologische opstand’). „Ze waren bedekt met ‘eeuwige sneeuw’. […] Maar met de jaren is die sneeuw verdwenen, de gletsjers hebben hun grootsheid verloren. […] Je moet steeds verder lopen om het ijs met je vinger aan te kunnen raken.”

De terugtrekkende gletsjers gaven haar naar eigen zeggen op 10-jarige leeftijd al het besef dat „de klimaatontwrichting mijn volledige universum bedreigt”. Door het maken van films, televisieseries en door te demonstreren tegen fossiele bedrijven en overheden, in de media en op Instagram (328 duizend volgers), groeide ze de afgelopen jaren uit tot de Franse evenknie van Greta Thunberg.

Binnenkort is haar boek ook in het Nederlands te lezen: uitgeverij Grondwerk wil begin 2024 een vertaling publiceren – de eerste buitenlandse vertaling van het boek.

Oud-klasgenoot Juliette Poccard-Marion (25) begrijpt dat de bergen de bron voor Etiennes strijdlust vormen. „Als je hier opgroeit, zíé je klimaatverandering gebeuren”, zegt zij bij het klimpark Gli’Air dat ze uitbaat vlakbij Peisey-Nancroix. „Vorige zomer lag er bijvoorbeeld helemaal geen sneeuw meer op de Mont Pourri”, zegt ze, gebarend naar de puntige grijze berg. „Terwijl je daar in onze jeugd ook in de zomer aan alpinisme kon doen” – bergbeklimmen op terrein bestaand uit rots, sneeuw en ijs.

Toch overheerste het thema klimaatverandering niet in haar jeugd, zegt Poccard-Marion. Een jeugd die ze grotendeels deelde met Etienne: ze woonden vlak bij elkaar en zaten in dezelfde klas; hun families waren goed bevriend. „Onze jeugd was rustig, zen.” Ze hielden logeerpartijtjes, speelden samen tussen de uit hout opgetrokken huizen. „Je kunt hier overal spelen. We hebben hier geen last van auto’s en andere dingen die je in de stad hebt.”

Het was een avontuurlijke jeugd. „Ik heb een foto waarop we vier, misschien vijf jaar oud zijn en voor een refuge [berghut] staan.” De bergsport werd Etienne met de paplepel ingegoten: haar vader is berggids, moeder professioneel snowboarder. Haar broertje doet aan alpinisme, klimmen en skiën.

Etienne zelf begon op 8-jarige leeftijd met langlaufen en biatlon, zegt Cyril Cleyrat (45), die haar destijds coachte. Het was aanpoten: „tussen de vijftig en tachtig uur per maand trainen. Opletten op wat je eet. Letten op je slaap.” Etienne schrijft in haar boek dat ze hierdoor nauwelijks uitging als tiener, dat uitslapen niet bestond. „De bergcultuur gaat gepaard met een verbod op zeuren.”

Ze was zeker niet de beste van haar jaar, zegt Cleyrat, maar speelde wel een sociale rol. „Ook al waren haar fysieke competenties niet heel groot, ze beet op haar tanden en ging door, wat anderen motiveerde.” Klasgenoot Poccard-Marion herkent dit. „Ook op school was ze altijd degene die tot het gaatje ging – zelfs voor vakken als muziek en kunst gaf ze 200 procent.”

Met die volhardendheid en een studiebeurs op zak verruilde Etienne in 2016 de bergen voor Parijs. Daar studeerde ze aan het prestigieuze Sciences Po (inclusief een jaar agrobosbouw in Finland), naar eigen zeggen om in het centrum van de macht te komen.

Door te onderstrepen dat zij géén Parijse bobo is, kan de activist op het platteland aan geloofwaardigheid winnen

Toen ze eens terugkwam in de Savoie, voelde Etienne dat er iets veranderd was. „Ik was degene die was weggegaan”, schrijft ze in haar boek. „De achterblijvers nemen het je kwalijk dat je bent vertrokken.” Schoolvriendin Poccard-Marion bevestigt dat „sommigen vinden dat ze het hoog in de bol heeft gekregen” – zijzelf zegt niet een van die mensen te zijn. Wel vindt ze dat Etienne haar achtergrond te dik aanzet. „Ze doet alsof ze uit een dorpje komt met maar een paar inwoners – terwijl er in Peisey-Nancroix meer dan vijfhonderd mensen wonen.”

In media spreekt Etienne inderdaad geregeld over haar jeugd tussen de gletsjers, over haar opa die gek is op foie gras en haar oma die op haar sterfbed uitkeek op hun favoriete berg (de Bellecôte). Voor haar niet meer dan logisch, zegt Etienne zelf, door de telefoon. „Ik ben 25 jaar en achttien jaar daarvan heb ik in de bergen gewoond, dus die zijn een onderdeel van mij.”

Ze zijn ook een troef: in Frankrijk, waar de kloof tussen stad en platteland overal voelbaar is, wordt klimaatproblematiek door velen buiten de grote steden gezien als een probleem voor rijke stedelingen. Door te onderstrepen dat zij géén Parijse bobo is, kan de activist op het platteland aan geloofwaardigheid winnen.

Camille Etienne is energiek, humoristisch, heeft een aanstekelijke lach. Ook in haar werk verwerkt ze geregeld een vrolijke noot: op Instagram plaatst ze grapjes, in haar televisieserie ligt ze geregeld te gieren. Om vervolgens weer bloedserieuze gesprekken te voeren over smeltende ijskappen en uitstervende diersoorten.

Dat vrolijke maakt haar aantrekkelijk voor media. In Pour un soulèvement écologique beschrijft ze dat een tv-producent eens zei dat zij zich beter presenteert dan Thunberg, die te weinig zou lachen. Etienne zou ook meermaals zijn gevraagd niet te enge dingen te zeggen op tv. „‘Maak niet te bang’, dat zinnetje heeft me altijd woedend gemaakt”, schrijft Etienne. „Het is niet mijn bedoeling om mensen bang te maken, ik bén bang, velen van ons zijn bang en volgens mij is dat een heel gezonde emotie ten overstaande van de zorgeloosheid van […] onze regeringen.”

Lees ook:Klimaatactiviste Vanessa Nakate vertelt het verhaal van hen die het zwaarst worden getroffen

Dat laatste is volgens Etienne de kern van het klimaatprobleem: de machtigen der wereld doen al dan niet bewust te weinig om het tij te keren. Daarom roept de activist op tot een soulèvement, een opstand. Meer mensen moeten zich volgens haar verzetten tegen de zittende macht – in de politiek en in grote (fossiele) bedrijven. Met als doel het vervangen van het kapitalistische systeem door een model waarin soberder wordt geleefd en strenger klimaatbeleid wordt gevoerd.

Haar boek leest als een bloedserieuze maar toch ook hoopvolle boodschap. Etienne bepleit geen zaken als een geboortestop. Ze beargumenteert zelfs dat het krijgen van kinderen mensen bewust maakt van het klimaatprobleem, en dat de volgende generatie ook een oplossing kan zijn, als deze klimaatbewust wordt opgevoed. En ze heeft niet de illusie dat ze iedereen in haar kamp zal krijgen. „Om een gevestigde orde om te werpen is het genoeg als 3,5 procent van een bevolking opstaat ”, schrijft ze op basis van het onderzoeksboek Why Civil Resistance Works. „We moeten die 3,5 procent bij elkaar brengen.”

Een still uit de korte klimaatfilm Réveillons-nous uit 2020 (‘Laten we wakker worden’), die van Camille Etienne in Frankrijk een bekendheid maakte.

Opvallend is dat Etienne niet (meer) probeert individuele keuzes te beïnvloeden. In plaats daarvan uit ze kritiek op systemen – van gebrekkig openbaar vervoer tot oneerlijke belastingstelsels en de macht van techbedrijven – die burgers zouden verleiden tot schadelijk of passief gedrag. Ze stelt dat regeringen en multinationals expres de focus leggen op individuele verantwoordelijkheid. „Terwijl we elkaar wrokkig in de gaten houden, beweegt er niets en trillen de muren die de gevestigde orde beschermen niet”.

De afgelopen jaren boekte Etienne meerdere successen (altijd in samenwerking met anderen, benadrukt ze telefonisch). Haar grootste overwinning was naar eigen zeggen dat Frankrijk na lobbywerk van haar en andere activisten eerder dit jaar een opschorting van diepzeemijnbouwprojecten is gaan steunen. Ook stapte Frankrijk na lobbywerk van Etienne en anderen eind 2022 uit het Europese Energiehandvestverdrag, dat fossiele bedrijven in staat stelt staten aan te klagen als zij worden benadeeld door klimaatbeleid.

Glacioloog Heïdi Sevestre, die geregeld als expert opduikt in Etiennes werk, denkt dat Etiennes succes erin schuilt dat ze oproept tot concrete acties. „Ze zegt: stuur een mail, onderteken deze petitie, gebruik je sociale media, gebruik je tijd voor iets nuttigs. Dat geeft houvast.”

Lees ook: ‘De natuur wacht niet tot supermachten hun geschillen hebben opgelost’

Etienne vermengt graag activisme met kunst. Het bekendste voorbeeld is de korte film Réveillons-nous (‘Laten we wakker worden’). In deze video, opgenomen in ‘haar’ bergen, roept ze alle generaties op tot actie terwijl mede-activist Léa Durand – ietwat melodramatisch – tussen de gletsjers danst. De film maakte haar in 2020 in één klap een nationale beroemdheid.

Ze was destijds, en nog altijd, niet aangesloten bij één actiegroep. „Het maakt haar moeilijk te plaatsen”, zegt Léna Lazare (25) van actiegroep Youth4Climate telefonisch. In de eerste jaren zorgde dit voor onbegrip: „Ze was een van de meest zichtbare klimaatactivisten in de media, maar maakte soms keuzes waar wij het niet mee eens waren” – zoals het accepteren van uitnodigingen van bedrijven en van de partij van president Emmanuel Macron, wat Lazare ziet als het bijdragen aan greenwashing.

Ook plaatst Etienne zichzelf volgens sommige activisten met haar (sociale-) mediaoptredens wel erg op de voorgrond. Lazare: „Sommigen vinden het lastig dat ze heel zichtbaar is in de media en op sociale media, maar [bij protestacties] in het veld weinig te vinden is”. Dit soort kritiek frustreert Etienne. „Ons werk zou elkaar moeten aanvullen”, verzucht ze. „Ik laat me niet ieder weekend met een vuist in de lucht oppakken door de politie, maar achter de schermen ben ik ook bezig. Dan zit ik bij de VN te lobbyen voor de bescherming van zeebodems of urenlang met advocaten juridische teksten voor te bereiden.”

Etienne weegt haar woorden, kent hun kracht. Op televisie oogt ze opgewonden – ze praat snel en met veel handbewegingen – en vol zelfvertrouwen, ook al is ze vaak jonger dan haar gesprekspartners.

Hierbij helpt het dat ze precies wil weten waar ze het over heeft, zegt glacioloog Sevestre. „Ze stuurt me geregeld berichtjes om te checken of een onderzoek wel betrouwbaar is. Ze wil de wetenschap centraal zetten.” Etienne vormt zo een lijn tussen de wetenschap en het publiek, zegt milieuwetenschapper Nathanaël Wallenhorst – hij controleerde de wetenschappelijke feiten die Etienne in haar boek gebruikte. Tot zijn genoegen: „Wij wetenschappers krijgen niet dezelfde aandacht als een mediagenieke, jonge activist.”

Etienne lijkt ervan overtuigd dat het tij nog te keren valt. Haar socialemediacampagnes zijn doorspekt met zinnetjes als „alles is nog mogelijk” en „het is niet te laat”. Maar ze twijfelt ook wel eens of de mensheid nog op tijd is, erkent ze in de TV5-serie Pourquoi on se bat (‘Waarom we strijden’). „Mijn doel is om veel anderen bij me aan boord te krijgen, dus dan ga ik niet zeggen: ik geloof er zelf niet zo in.”

En ze betaalt een prijs voor haar activisme. „Ik ben het doelwit van kritiek als activist én als vrouw”, zei ze onlangs tegen nieuwssite Médiapart. Vooral van radicaal-rechtse zijde zou ze seksistisch getinte kritiek ontvangen. „Als je je als vrouw in de publieke en politieke ruimte begeeft, ben je al verontrustend. En we zijn dubbel verontrustend als we de gevestigde orde proberen uit te dagen”, verklaart ze zelf.

Maar de volhardendheid die Camille Etienne als kind al toonde, is ze niet verloren. Momenteel is ze bezig met een actie tegen het Chinese fastfashion-merk Shein en lobbyt ze in Frankrijk tegen het gebruik van sleepnetten in de visserij. Ook voert ze actie tegen een Noors plan om diepzeemijnbouw toe te staan in het Arctisch gebied. Vanaf een zeilboot stuurde ze soepel gemonteerde filmpjes de wereld in waarin ze oproept de Noorse premier te taggen met de hashtag #StopDeepSeaMining om druk te zetten op de regering en dit „schandaal” te voorkomen.

Maar ze laat ook doorschemeren stiekem van een andere carrière te dromen. „Elke keer als ik op een zeilboot stap […] denk ik er na 24 uur serieus over na om met alles te stoppen: het schrijven, het activisme, het lobbyen. Om zeevrouw te worden en mijn moeder vanuit alle hoeken van de wereld brieven te schrijven die naar rum ruiken.”

Lees ook: ‘Mensen blijven zeggen: ik vlieg wel de hele wereld over, maar ik heb thuis wel spaarlampen’, zegt deze hoogleraar

Lees ook: De burgemeester trekt al een jaar zijn wc niet door: ‘Ik gebruik 20 procent minder water’

Lees ook: ‘Mensen op machtige posities zeggen: jullie generatie gaat het oplossen. Nee, júllie zitten daar’

Hoe in 1896 zes studenten met succes het werk van Van Gogh voor zes dagen naar Groningen haalden

admin
November 26, 2024
0

Van 21 tot en met 26 februari 1896, zes dagen lang, hield het Groninger Museum van Oudheden één van de grootste Van Gogh-tentoonstellingen ooit. In een bovenzaal van het toen net geopende museum kon je 102 schilderijen, één lithografie en 25 tekeningen zien van de in die tijd nog vrij onbekende Van Gogh. Ze hingen kris kras boven, onder en naast elkaar, de meeste waren niet ingelijst, titels zoals wij die kennen hadden ze nog niet. Voor een portret dat Henri de Toulouse-Lautrec in 1887 van Van Gogh had gemaakt, lag een krans: Vincent van Gogh (1853-1890) was nog maar zes jaar eerder overleden.

Hoe Van Gogh naar Groningen kwam heet de tentoonstelling die dit weekend opent in het Groninger Museum (een ander museum in een ander gebouw). Het antwoord op die vraag kostte zeven jaar onderzoek in diverse archieven, briefwisselingen en fotocollecties, maar luidt uiteindelijk simpelweg: zes studenten vonden dat hun stad niet alleen met oudheden, maar ook met hedendaagse kunst kennis moest maken. Zij zorgden dat Van Gogh ‘naar Groningen kwam’.

„Kennis van beeldende kunst was destijds in Groningen nog maar schraal te verkrijgen”, constateerde één van hen, de later beroemde historicus Johan Huizinga. Willem Leuring, indertijd student geneeskunde, verstuurde de brief met het verzoek om schilderijen te mogen tentoonstellen. „Alles wat Vincent maakte [is] prachtig, prachtig”, schreef hij aan Johanna van Gogh-Bonger in Bussum. Als weduwe van Vincents broer Theo beheerde zij Van Goghs nalatenschap, honderden schilderijen lagen opgeslagen in haar huis.

Al met al kwamen er dankzij de zes studenten in twee jaar tijd acht tentoonstellingen, waaronder nóg een Van Gogh-tentoonstelling, nu met tekeningen en aquarellen. Daarna viel het vriendengroepje uit elkaar, de meesten waren tegen die tijd afgestudeerd. Dankzij hen was er tussen 1895 en 1897 in het Groninger Museum van Oudheden behalve voor Van Gogh, ook aandacht voor de modern-zwierige dierenprenten van lithograaf Theo van Hoytema, voor ‘hedendaagsche Fransche prentkunst’, voor de art-nouveaukunst van Johan Thorn Prikker en voor het symbolisme van Jan Toorop.

Entrée f 0,25

En alles deden de zes studenten zelf. Christiaan van Valkenburg, hij studeerde voor psychiater, noteerde dat ze de muren bespanden „met een gepast lijkend kleedsel, [we] hingen de schilderijen op en maakten de omgeving zoals [wij] vonden dat het hoorde”. Ze adverteerden in de Nieuwe Groninger Courant: ‘duur der expositie 6 dagen, entrée f 0,25’. En ze hadden succes. „Er komen sedert Zondag meer dan drie honderd menschen daags”, schreef Willem Leuring op 25 februari enthousiast aan Johanna Van Gogh-Bonger.

Maar zo eenvoudig als het klinkt – zes studenten organiseren acht tentoonstellingen – is het antwoord op de vraag ‘hoe Van Gogh naar Groningen kwam’ nou ook weer niet. Dat maak je op uit de gelijknamige catalogus, eigenlijk meer een spannend boek: het leest als een ontdekkingsreis. Conservator Mariëtta Jansen is de belangrijkste auteur van Hoe Van Gogh naar Groningen kwam, in 2017 kreeg ze voor haar onderzoek een Conservatoren Stipendium van het Cultuurfonds.

Aan het einde van de 19de eeuw, kom je te weten, kwam ‘de moderne tijd’ naar Groningen. Letterlijk, met een stadspark (Noorderplantsoen), villabuurten (Ubbo Emmiussingel), een nieuw treinstation (1896), een modern ziekenhuis (1903) en nieuwbouw voor het museum. In 1894 opende het Groninger Museum van Oudheden aan de Praediniussingel, met grote ramen in het dak zodat er veel licht zou vallen in de zalen op de eerste verdieping.

Ook kwam er in 1876, met mogelijk nog grotere gevolgen voor de stad, een ‘Wet op het Hoger Onderwijs’. Dankzij die wet was de universiteit niet meer gebonden aan een vastgesteld aantal hoogleraren – en groeide ze uitbundig. Waren er in 1870 nog 146 studenten ingeschreven in Groningen, in 1890 waren het er al 465.

Johan Huizinga in zijn studeerkamer in Groningen, ca. 1895-1897

Met een foto van zo’n student – als blow up te zien op de tentoonstelling – begint het boek. Het is Johan Huizinga, hij zit in zijn studentenkamer. Op het behang boven zijn bureau heeft hij een litho geplakt van Theo van Hoytema, Pauw. De kleurige Pauw (1895) maakt nu deel uit van de collectie van het Amsterdamse Rijksmuseum, op de tentoonstelling hangt het origineel naast de foto.

Op een andere uitvergrote foto, afkomstig uit het archief van studentenvereniging Vindicat atque Polit, zie je een dinerend gezelschap hoogleraren met in hun midden Jan Toorop. De in die tijd al gevierde kunstenaar logeerde ter gelegenheid van de aan hem gewijde tentoonstelling „een week of langer” (Huizinga) bij geneeskundestudent Willem Leuring aan de Herestraat. In een hoek van de foto staan een paar studenten, misschien zijn ze van het vriendengroepje. De foto is in 1896 gemaakt ‘door een onbekende fotograaf’, waarschijnlijk Leuring.

**Jan Toorop**, rechts aan tafel zittend, en de hoogleraren Pet, Land en Reiger in 1896

‘Doodelijk blauw’

Er was kortom in de stad een atmosfeer ontstaan waarin wetenschap en kunst floreerden – en elkaar wederzijds beïnvloedden. Johan Huizinga bijvoorbeeld, volgde op zaterdagmiddag tekenlessen bij Academie Minerva. En hij niet alleen: veel notabelen betaalden contributie om de kunstopleiding te ondersteunen, in ruil daarvoor kregen hun kinderen teken- en schilderlessen.

En dan waren er nog de lessen ‘practische aesthetica’ van H.P. Bremmer, later een belangrijk adviseur van Hélène Kröller-Müller bij het samenstellen van haar collectie. Zijn lessen werden gevolgd door hoogleraren en hun vrouwen – vaak werden ze gehouden bij één van hen thuis – van wie er veel vervolgens ook kunstwerken aanschaften. Hoogleraar plantkunde Moll kocht een aantal Van Goghs, waaronder voor duizend gulden Tuin te Arles uit 1888 (tegenwoordig in bezit van het Haagse Kunstmuseum). Je ziet een stukje van het schilderij op een foto van de woonkamer van de familie, Jan Willem Moll en zijn gezin woonden aan de Nieuwe Kijk in ’t Jatstraat.

Maar met foto’s alléén maak je geen tentoonstelling over schilderkunst. Waar nog bij komt dat er in de archieven weliswaar veel materiaal is opgedoken, maar geen foto’s van de acht tentoonstellingen. Dus hoe doe je het dan wel?

Dat is gebeurd met bruiklenen uit dertig musea en een stuk of tien particuliere collecties. Werken van Toorop, Thorn Prikker, Van Hoytema (en vele anderen) hangen in verschillende, aan hun stijl gewijde zalen: symbolisme, decoratieve kunst, art nouveau. In vitrines zie je tegelijk waar de wetenschap mee bezig was, krullerige, bijna kunstige boomstronken uit de colleges plantkunde, een projector toont glasdia’s van de colleges esthetica. Je kijkt je ogen uit, de kunstwerken zijn prachtig en het mooie van deze opzet is: de context dringt zich niet op, maar spreekt door de extra lagen van foto’s en voorwerpen bijna vanzelf.

Vincent van Gogh, **Zelfportret** (1887)

En Van Gogh?

Indertijd waren schilderijen te zien die later beroemd zouden worden: zonnebloemen, sterrennachten, de bekende slaapkamer. Omdat ze geen titels hadden, werden ze in de catalogus aangeduid als ‘tuin’, ‘landschap’, ‘wanhoop’ of ‘arbeider’. Van de 102 werken uit 1896 zijn zo’n 60 geïdentificeerd, soms ook doordat kranten erover berichtten. Zo werd een schilderij op de tentoonstelling omschreven als „zeer hard geel, bijna schreeuwend geel; daarboven een hemel van een pijnlijk doodelijk blauw, en uit den storm van het koren vliegen eenige zwarte raven omhoog”. Dat was ongetwijfeld Korenveld met kraaien (1890).

Kunstkring De Ploeg

Want dat is het laatste verhaal van deze ontdekkingstocht: de Groninger kunstkring De Ploeg, bekend van expressionistische, contrastrijke schilderijen, heeft in de eerste paar jaar van zijn bestaan de invloed ondergaan van de Van Gogh-tentoonstelling uit 1896. Of preciezer, want de schilders van de in 1918 opgerichte De Ploeg waren te jong om er zelf geweest te zijn: waarschijnlijk werden ze meegesleept door het enthousiasme van hun leraar aan de Academie Minerva, F.H. Bach. „Dit werk is bij goede bestudeering, een tegengif voor zooveel smaakbedervende, zwakke kleurprentjes, welke vaak als schilderijen te slikken worden gegeven”, schreef Bach in 1896 in een ingezonden brief in de Nieuwe Groninger Courant nog voor de tentoonstelling was afgelopen.

Jan Wiegers, Jan Altink, Johan Dijkstra en George Martens van De Ploeg: ook zij schilderden zonnebloemen in een vaas, er hangen een stuk of zeven bij elkaar. „Van Goghs Veertien zonnebloemen, een schilderij dat in 1896 nog in Groningen had gehangen, kwam in 1924 in de National Gallery in Londen terecht. In Johanna Bongers’ ogen was dit een offer dat ze had moeten brengen, ‘a sacrifice for the sake of Vincent’s glory’. Het is verleidelijk om deze verkoop in verband te brengen met de vele schilderijen van zonnebloemen die de leden van De Ploeg rond deze tijd schilderden”, valt te lezen in de catalogus.

F.H. Bach brak als kunstenaar niet door, zijn naam is onbekend gebleven. Wel ontwierp hij de vijf tegeltableaus in de centrale hal van het nieuwe station, je ziet ze als je aankomt met de trein. En Van Gogh? Die kwam niet verder dan het treinstation van Hoogeveen, voor een verblijf van drie maanden in Drenthe. Groningen heeft hij nooit bezocht.

Jan Altink, Zonnebloemen (1925)

Jan Altink, Zonnebloemen (1927)

Foto’s: Particuliere collectie

Tv-recensie | Laat quizmarathondeelnemers af en toe even op hun rug liggen en naar de wolken kijken

admin
November 26, 2024
0

„Laat de mensen maar leven, als ze dat willen, en daarna doodgaan, ieder op zijn beurt”, schreef Wisława Szymborska in 2002. „Zij, de wolken, hebben met heel dat vreemde gedoe niets te maken.” De woorden van de Poolse dichteres stonden aan het eind van Even lucht (EO) in de wolken geschreven, als een wijsheid die de korte documentaire in perspectief moest plaatsen. De afgelopen twintig minuten waren gevuld geweest met beelden van mensen die op hun rug in de achtertuin, op een grasveld of naast een kippenhok lagen. Op verzoek van de documentairemakers namen ze daar de tijd om midden op de dag hun blik omhoog te keren. Met hun ogen op de wolken vertelden ze waar hun gedachten nu naartoe gingen.

Bij de jonge deelnemers richtten die gedachten zich vooral op de toekomst en alle angsten en verlangens die daarbij kwamen kijken, terwijl de oudere deelnemers veelal terugblikten op het verleden: soms tevreden, soms met spijt. De thema’s die de wolkenkijkers bezighielden varieerden van behapbaar en concreet tot beangstigend groot. Latrelaties en terminale ziektes, vliegvakanties en klimaatverandering. Ik kwam er niet over uit of ik dat troostrijk of juist beangstigend vond: het idee dat je die dromen en zorgen met zo veel mensen deelt. En dat het de wolken die aan je voorbijtrekken uiteindelijk worst zal wezen hoe veel van je dromen en nachtmerries werkelijkheid worden.

Omdat maandag me wat vroeg leek voor een existentiële crisis ruilde ik de wolken in voor SBS6 (in jargon noemen we dit ook wel een ‘vibe shift’). Daar is sinds vorige week iedere avond Lotto De Quizmarathon (Talpa) te zien – of, in de woorden van presentator Rob Kamphues: „Het grootste quizevenement uit de Nederlandse tv-geschiedenis”, bestaande uit „zo’n 32 uur lang alleen maar quizen, quizen en nog eens quizen, met een selectie van de meest fanatieke quizfanaten .” Die quizfanaten nemen de uitdaging ontroerend serieus en worden behandeld als ware artiesten. Niet alleen kunnen ze backstage gebruikmaken van „speciale faciliteiten”, waaronder een ijsbad, een hometrainer en een doos Trivial Pursuit; ze mochten van tevoren ook een rider (wensenlijst) inleveren met „etenswaar die goed is om supergefocust de 32 uur durende marathon door te komen.” Zo kan het dat ze tussen de quizrondes door met een verhit hoofd de coulissen inlopen terwijl ze dingen zeggen als: „Het is nu tijd voor de hummus.”

Spijtig is het wel dat de marathon is opgeknipt en uitgesmeerd over meerdere weken. Dat geeft je als kijker de gelegenheid om je avond na avond iets slechter te voelen over je groeiende ongeduld. Want geef toe: je kijkt niet voor de triviafeitjes. Je kijkt omdat je wil zien hoe lang het duurt voor de hummus uitwerkt en de eerste uitgeputte quizfanaat van de hometrainer dondert.

Slaaptekort

Misschien dat de bedenkers van het format voorvoelden dat veel kijkers om die reden pas bij de laatste afleveringen aanhaken, als het slaaptekort van de kandidaten het best zichtbaar wordt. Dat dat de reden is voor het extra drama-element dat ze hebben toegevoegd: de kandidaten delen zich steeds op in twee teams, en aan het eind van elke ronde stemt het verliezende team een van de eigen leden weg. Het weggestemde lid mag dan weer zelf een ander teamlid aanwijzen om het tegen op te nemen in een duel. Wie verliest, vertrekt.

Al dat gehannes met messen in ruggen leidde in aflevering één al tot betraande oogjes bij de weggestemde deelnemer. Zo’n deelnemer zou je eigenlijk ook even buiten op zijn rug moeten leggen, vind ik. Voor een beetje perspectief. „Laat de mensen maar quizzen, als ze dat willen”, zou je tegen hem moeten zeggen; „en daarna weggestemd worden, ieder op zijn beurt. Zij, de wolken, hebben met dat hele vreemde gedoe niets te maken.”

Wat vindt NRC | De bezuinigingen op het hoger onderwijs zijn kortzichtig

admin
November 26, 2024
0

Studenten, onderzoekers, docenten en hoogleraren. Vakbonden, het bedrijfsleven, ondernemers en gemeenten. Maandagmiddag op het Malieveld verenigd met één boodschap: kabinet, doe het niet. Bezuinig niet op de toekomst van Nederland.

Want daar komt het kortzichtige plan op neer dat minister Eppo Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, NSC) deze week in de Tweede Kamer presenteert. Zijn ministerie levert komend jaar 430 miljoen euro in, een bedrag dat oploopt tot 1,9 miljard euro in 2028. Basis- en middelbare scholen ontkomen niet aan bezuinigingen, maar de grootste klappen vallen in het hoger onderwijs.

Er wordt minder geld gegeven voor internationale studenten, startersbeurzen voor jonge onderzoekers worden afgeschaft, en twee fondsen waaruit wetenschappelijk onderzoek wordt betaald, worden gekort (het Fonds Onderzoek en Wetenschap) en opgeheven (het Nationaal Groeifonds). Studenten die – in de ogen van het Rijk – te lang doen over hun studie, worden beboet. Wie de nominale studieduur met één jaar overschrijdt, moet deze zogenaamde langstudeerboete van 3.000 euro per jaar betalen.

Het is makkelijk om de demonstranten weg te zetten als elitaire drammers die – in een tijd dat er op veel meer wordt bezuinigd – hun hobby’s willen voortzetten. Dat is allesbehalve waar.

Neem de langstudeerboete. Die raakt juist eerstegeneratiestudenten, van wie de ouders niet naar het hbo of de universiteit gingen. Vaak zijn zij degenen die extra tijd nodig hebben. Het raakt studenten die naast hun studie mantelzorger zijn of vrijwilligerswerk doen – waar de samenleving juist behoefte aan heeft. Het raakt studenten die door ziekte vertraging oplopen.

Het maakt dat het hbo of een universitaire opleiding onbetaalbaar wordt voor degene die geen rijke ouders heeft. En het maakt vooral dat het hoger onderwijs een leerfabriek dreigt te worden, voor een generatie die al grote mentale druk ervaart.

Terwijl hoger onderwijs uit méér dan studiepunten alleen bestaat. Wetenschappelijk onderzoek gedijt bij zelfontplooiing, de maatschappij bij leraren, artsen, economen – en ja, ook bij politici – die zich in hun jonge jaren tot zelfstandige denkers en burgers hebben kunnen ontwikkelen.

Luister naar

Related Posts