Vrijgeboren uit gesmokkeld zaad

Seks met hun bezoekende echtgenotes is voor Palestijnen in Israëlische gevangenissen – anders dan voor Israëlische gedetineerden – niet weggelegd. Ze blijven volgens de regels strikt van elkaar gescheiden door een glazen wand. Dus wat te doen, als zij en hun vrouwen toch graag nakomelingen willen?

Daarop hebben de Palestijnen iets gevonden. Gevangenen mogen vaak wel kleine cadeautjes aan bezoekende familieleden meegeven. In die pakjes verbergen ze sperma, dat hun vrouwen vervolgens ijlings naar gespecialiseerde klinieken brengen in Ramallah of Nablus in de hoop hun vooraf afgegeven eicellen daar te laten bevruchten met het zaad van hun man. Ook in de Gazastrook kunnen vrouwen terecht bij IVF-specialisten.

„Dit is voor de verandering nu eens een positief inspirerend Palestijns verhaal”, vertelt Tanya Habjouqa (47), een Jordaans-Amerikaanse fotografe uit Oost-Jeruzalem die gefascineerd raakte door de Palestijnse spermasmokkel en er een uitgebreid project aan wijdde. Haar foto’s waren onlangs te zien op BredaPhoto, een periodiek evenment. „Ik was er meteen helemaal door gegrepen.”

Ze ontdekte dat de mannen gebruik maakten van de meest uiteenlopende middelen om hun zaad bij hun vrouwen te krijgen. „Van gedroogde dadels tot pakjes wafels en van aanstekers tot hoesjes om chocoladerepen heen”, zegt ze lachend tijdens een bezoek aan Amsterdam. Ze ontmoette een vrouw die het wafelzakje, waarin het sperma had gezeten, als souvenir had bewaard. Een IVF-arts vertelde haar. „Nooit kan ik meer naar een papiertje om een chocoladereep heen kijken, zonder daaraan te denken.”

Het sperma kan tot 48 uur nadat het is geproduceerd werkzaam blijven, al mislukken ook veel pogingen. Alles bijeen zijn er sinds 2012, toen langs deze weg de eerste baby werd geboren, al ten minste 109 kinderen geboren, sommigen van hen tweelingen en onlangs zelfs een drieling. ‘Ambassadeurs naar de vrijheid’ noemen de Palestijnen hen wel.

In een overwegend conservatieve samenleving als de Palestijnse loopt een alleenstaande vrouw die plotseling zwanger blijkt evenwel het risico door haar omgeving te worden beschuldigd van vreemdgaan. Habjouqa: „Om dat te voorkomen krijgen de vrouwen te horen: bespreek het met de imam en mensen in je dorp zodat geen nare geruchten de kop op steken.” Daarnaast moet alles vooraf ook met de kliniek zijn afgestemd. Familieleden van beide partners moeten daar bevestigen dat het om sperma van de echtgenoot van de vrouw gaat.

Niet iedereen komt voor behandeling in aanmerking. Alleen lang gestraften die veertig jaar of ouder zijn tegen de tijd van hun verwachte vrijlating mogen er gratis gebruik van maken. Echtparen moeten bovendien zijn getrouwd en al voor de man in de cel belandde gemeenschap hebben gehad. Ook echtparen die al enkele kinderen hebben, kunnen er zelden gebruik van maken.

Aanvankelijk bespraken de Palestijnen de zaak openlijk en werden zelfs de media uitgenodigd met moeders en artsen te spreken. De autoriteiten steunden de praktijk en geestelijken bekrachtigden die ook met een fatwa. De spermasmokkel gaf veel Palestijnen, zeker de betrokken gevangenen en hun vrouwen, het gevoel dat ze de Israëliërs hadden afgetroefd via een wel heel bijzondere vorm van verzet. „Het werd gepresenteerd als een daad van bevrijding”, zegt Habjouqa.

Maar toen de Israëliërs er lucht van kregen straften ze sommige gevangenen met langdurige opsluiting in isoleercellen. Aan de toch al schaarse bezoekjes van familieleden kwam een einde en sommige gevangenen werden naar afgelegen gevangenissen overgeplaatst. De kinderen zagen daardoor hun vader zelden of nooit.

Toen Habjouqa in 2018 in het onderwerp dook, was het inmiddels al een gevoelig thema. Vrouwen vreesden voor nare consequenties voor zichzelf en hun mannen. Na verloop van tijd slaagde ze er niettemin via een tussenpersoon in het vertrouwen van enkele vrouwen te winnen en de zaak te bespreken.

De vrouwen die voor deze weg kozen, doen dat over het algemeen van harte, constateerde ze. „Scheiden van een man die bij voorbeeld levenslang gevangen zit omdat hij zich tegen de Israëliërs heeft verzet, is eigenlijk taboe”, vertelt Habjouqa. „Ze dachten vaak nooit meer moeder te kunnen worden en door deze methode bleek het toch nog mogelijk. Met een baby van hun man in de gevangenis krijgen ze bovendien vaak een wat hogere status in de gemeenschap. Zo tellen ze weer meer mee.”