De nieuwkomer in het Duitse politieke landschap, de links-populistische Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW), bestormt de Oost-Duitse deelstaatparlementen. Bij de deelstaatverkiezingen in zowel Saksen als Thüringen landde de partij van Sahra Wagenknecht op de derde plek, achter de radicaal-rechtse Alternative für Deutschland (AfD) en achter de CDU. Omdat geen een van de partijen met de AfD wil samenwerken, is BSW kingmaker in de coalitievorming.
Nu is het de vraag hoe coöperatief de partij, en met name Sahra Wagenknecht, zich zal opstellen. Volgens de prognoses is een coalitie zonder BSW in Thüringen ondenkbaar, maar daarvoor moet BSW samenwerken met de rechts-conservatieve CDU. Dat is bepaald geen voor de hand liggende combinatie, en Wagenknecht staat niet bekend om haar talent voor compromissen of samenwerking.
Jarenlange interne ruzies
Sahra Wagenknecht maakte dertig jaar lang politieke carrière als eigengereide critica binnen Die Linke, de opvolger van DDR-regeringspartij SED. In talkshows kapittelde ze op haar eloquente manier net zo lief de koers van haar eigen partij als die van de regering, tot wanhoop van menig partijvoorzitter. Vorig jaar kondigde ze na jarenlange interne ruzies de oprichting van haar eigen partij aan, BSW. Volgens Wagenknecht verloochende Die Linke de belangen van hardwerkende Duitsers en richtte de partij zich te veel op antiracisme en gendergelijkheid.
Maar in de verkiezingscampagnes in Saksen en Thüringen speelden sociale thema’s voor BSW een ondergeschikte rol. Voor Wagenknecht was „vrede” de belangrijkste belofte. Wagenknecht heeft sympathie voor de Russische president Poetin en boycotte een speech van de Oekraïense president Zelensky in de Bondsdag.
Lees ook
Boegbeeld van het linkse populisme in Duitsland begint eigen partij
Wagenknecht wil dat de Duitse wapenleveranties aan Oekraïne onmiddellijk stoppen en eist dat een coalitiepartner van BSW dat ook in Berlijn bepleit. Bovendien noemt ze het een „voorwaarde” voor een coalitie dat er een streep wordt gezet door de stationering van Amerikaanse langeafstandsraketten in Duitsland, die is gepland vanaf 2026.
Zulke internationale thema’s worden niet in het Thüringse Erfurt of in het Saksische Dresden beslist. Voor Wagenknecht zijn goede betrekkingen met Rusland mogelijk persoonlijk van belang. Maar ook electoraal heeft de nadruk op „vrede” zich in de twee Oost-Duitse deelstaten uitbetaald: burgers in de voormalige DDR zijn over het algemeen een stuk minder kritisch over de regering in het Kremlin dan elders in Duitsland, en tegelijkertijd zijn velen bang dat de oorlog in Oekraïne dichterbij komt.
Pragmatische lijsttrekkers
Voor de twee BSW-lijsttrekkers in Saksen en Thüringen kunnen de voorwaarden van Wagenknecht een probleem worden bij de coalitiebesprekingen. Wagenknecht heeft gezegd zelf deel te willen nemen aan de onderhandelingen, terwijl ze als landelijke partijvoorzitter binnen de twee deelstaatafdelingen geen rol heeft. De twee lijsttrekkers van BSW zijn een stuk pragmatischer dan Wagenknecht. In Saksen trekt Sabine Zimmermann de BSW-kar. Zimmermann begon zo’n dertig jaar geleden bij de vakbond en zat jarenlang voor Die Linke in de Bondsdag. Voor Zimmermann zijn hogere lonen en dito pensioenen een speerpunt.
In Thüringen is de BSW-winst grotendeels aan Katja Wolf toe te schrijven. Wolf was twaalf jaar lang burgemeester van Eisenach namens Die Linke en stapte dit voorjaar over naar BSW. De belangrijkste beweegreden om zich kandidaat te stellen, aldus Wolf in een gesprek, is dat ze de opmars van de radicaal-rechtse Alternative für Deutschland in Thüringen wilde stoppen, die in de deelstaat door de veroordeelde rechts-extremist Björn Höcke wordt aangevoerd. Wolf wil de infrastructuur in het landelijke Thüringen verbeteren en zorgen voor meer scholen, artsen en busverbindingen.
Lees ook
Grote overwinning van radicaal-rechts AfD in deelstaten brengt andere partijen in de problemen
Voor de coalitiebesprekingen in Thüringen en Saksen zal doorslaggevend zijn of Wagenknecht haar geopolitieke wensen opschort. Als de CDU in Thüringen en Saksen zich gedwongen ziet om ondanks Wagenknechts eisen met BSW in zee te gaan, kan dat de partij flink opschudden. In Berlijn zijn de christen-democraten de felste pleitbezorgers van steun aan Oekraïne. Als een deel van de partij zich daarvan afkeert, zorgt dat mogelijk voor een destructieve ruzie een jaar voor de Bondsdagverkiezingen van september 2025. Bovendien staat de Duitse hulp aan Oekraïne ook in de huidige coalitie al onder druk door chronische begrotingsproblemen.
