Voormalig PvdA-politica met lef en de mentaliteit van een spijkerharde verdediger

Carolien Gehrels (57) is in 2006 nog maar net sportwethouder in Amsterdam als de vermaarde Sandbergvleugel van het Stedelijk Museum gesloopt wordt in het kader van een uitbreiding. Gehrels, gekleed in krijtstreeppak, pakt een baksteen en gooit die door een ruit van het paviljoen. Als om te zeggen: de sloop kan beginnen.

Niet iedereen is gecharmeerd. „Haar optreden en daad kunnen in ordinairheid, in totale miskenning van het verleden, in volkomen afwezigheid van respect voor een groot museumdirecteur nauwelijks overtroffen worden”, schrijft Kees Fens, toonaangevend literatuurcriticus, in de Volkskrant. „Zo gaat men een gebouw van de Gestapo te lijf of een rest van martelkamers – wraak ontlaadt zich – maar niet een museumgebouw dat eens een schepping van toonkunst was.”

Job Cohen, destijds burgemeester van Amsterdam, vindt de actie typerend voor Gehrels, die maandag als nieuwe voorzitter van de Raad van Commissarissen van Ajax gepresenteerd wordt. Op papier is dat een bescheiden functie: toezicht houden op een beursgenoteerde onderneming met de omvang van een stevig mkb-bedrijf.

In de praktijk is het misschien wel het meest zichtbare commissariaat van het Nederlandse bedrijfsleven, zeker als het sportief tegenzit, en met een groot afbreukrisico, zo weten haar voorgangers. Gehrels ligt er niet wakker van, vermoedt Cohen. „Ze heeft lef en doet dingen die ze leuk vindt”, zegt hij. „Carolien heeft een kom-maar-op-houding als ze denkt dat ze iets kan en er zin in heeft.”

In gesprekken over Gehrels komt haar onverschrokkenheid vaker ter sprake. Met een bijna uitdagend soort vrolijkheid treedt ze mensen en problemen tegemoet, zeggen vrienden en oud-collega’s, en als dat verkeerd valt, so be it. Kritiek laat haar niet koud, zo klinkt het, maar ze trekt het zich niet persoonlijk aan.

Wie is Carolien Gehrels? Voor welke uitdagingen komt zij als RvC-voorzitter te staan? En waarom koos Ajax juist voor haar?

Korfbal hoort erbij

Cornelia Gerdina Gehrels groeit met drie broers op in een protestants gezin in Flevoland. „Opa leidde het gebed voor het eten en oma las na het eten uit de Bijbel voor”, vertelt haar nichtje Floor Gehrels. De belangstelling voor debat en politiek heeft Gehrels vooral van haar vader. Johan Gehrels zit in de gemeenteraad van Dronten, eind jaren zestig, begin jaren zeventig. Eerst voor CHU/ARP, later voor de lokale CCP (Combinatie Christelijke Partijen).

Op de middelbare school kiest Gehrels voor exacte vakken, maar gaat uiteindelijk Nederlandse taal- en letterkunde studeren in Groningen. Bart Drenth is net als zij lid van studentenvereniging Albertus Magnus en de twee kunnen het goed vinden. Gehrels wordt volgens hem nog steeds gedreven door de „degelijke protestantse waarden” die haar ouders haar meegaven: neem verantwoordelijkheid voor de schepping en de samenleving. Ook haar lidmaatschap van studentenkorfbalvereniging De Parabool moet je volgens hem in dat licht zien. „In protestantse gezinnen hoort korfbal er nou eenmaal bij.”

Sport was niet haar ding

Van affiniteit met voetbal is dan nog weinig te merken, laat staan voor Ajax. Dat verandert min of meer noodgedwongen in Amsterdam, waar ze na haar studie een baan vindt als consultant. Gehrels adviseert rijksinstellingen en gemeenten en komt begin deze eeuw met het idee om steden een internationaal profiel te geven via citymarketing. De campagne ‘I AMsterdam’ wordt onder haar verantwoordelijkheid een succes.

Door haar nauwe contacten met de gemeente Amsterdam is haar benoeming in 2006 tot wethouder Cultuur en Sport (PvdA) geen verrassing. Sport was bij aanvang „niet eens zo haar ding”, zegt Henk Stokhof, die als manager sport jarenlang nauw met Gehrels samenwerkte, „maar dat wérd enorm haar ding.”

Volgens Stokhof heeft Gehrels de internationale sportwereld warm gemaakt voor Amsterdam door allerlei grote evenementen naar de stad te halen. Voor breedtesport was al langer veel aandacht in de hoofdstad, onder Gehrels is Amsterdam ook een topsportstad geworden, zegt hij.

En Ajax? Stokhof: „Ajax was enorm geschikt om Amsterdam aan de wereld te laten zien. Dat had Carolien als marketingdeskundige heel goed door. Het was geen liefde op het eerste gezicht, maar die is later gegroeid.”

Het is niet meteen eenvoudig voor wethouder Gehrels. Haar ideeën stuiten geregeld op weerstand. Omdat er geen geld is, maar ook omdat ze die niet altijd even handig verkoopt. In de Stopera staat ze lange tijd bekend onder de bijnaam Wethouder Mooie Plannetjes. „Er lijkt een gat te gapen tussen het beeld van Gehrels als wervelwind en de politieke werkelijkheid, die een stuk weerbarstiger is”, schrijft Het Parool drie jaar na haar aantreden.

Ook handigheid in omgang met de media heeft tijd nodig. Als ze tijdens een tête-à-tête met een AD-journalist op de nieuwjaarsreceptie zegt dat ze het IJmeer een mooie plek vindt voor een stadion, leest ze haar vergezicht een dag later terug als nieuws op de voorpagina van de krant. Het plan sneuvelt meteen.

En dan is er de bonnetjesaffaire, in 2009. RTL Nieuws vraagt de declaraties van het Amsterdamse stadsbestuur over 2008 op. Zes van de zeven wethouders storten geld terug, onder wie Gehrels, die voor 35 euro een sabel en steek blijkt te hebben gehuurd voor een rol als Napoleon in een toneelstuk voor ambtenaren en politici. Ze vindt de gang van zaken oneerlijk, zegt ze tegen Het Parool, want ze declareert zelden en betaalt lunches met journalisten en ondernemers uit eigen zak. „Vanwege 35 euro ga ik al dagen in het land rond als een grijpgrage zakkenvuller. Dit soort berichtgeving leidt tot angstige politici.”

Haar valse start in Amsterdam ten spijt weet Gehrels in twee termijnen als wethouder (na Cultuur en Sport kreeg ze de portefeuille Economische Zaken, Kunst en Cultuur) veel voor elkaar te krijgen. Een Parool-jury geeft haar in 2014 een 8,2 voor haar laatste termijn, ondanks het feit dat de verbouwing van het Stedelijk Museum grote vertraging opliep en veel duurder uitpakte dan begroot. Een van de juryleden noemt haar ‘wethouder shit happens’ , omdat er van alles mis ging in haar dossiers maar Gehrels toch overeind bleef zonder door het stof te gaan.

Ze leert dat snelle oplossingen niet altijd werken, dat je de geesten ook rijp moet maken voor verandering. En ze accepteert dat haar wil niet altijd wet is. „Ik ben genereuzer geworden”, zegt ze een jaar voor haar vertrek uit de lokale politiek.

Een van de hoogtepunten in haar tijd als sportwethouder vindt Gehrels de Giro d’Italia van 2010, die in Amsterdam start. Gehrels was niet de enige Nederlander die zich daar hard voor maakte, vertelt Angelo Zomegnan, oud Giro-directeur, maar ze was wel een spil in de onderhandelingen. Hij ontmoette haar meerdere keren en typeert haar als een „ijzeren vuist in een fluwelen handschoen”. Ze is persoonlijk, maar zet ook druk waar nodig. En ze voelt haarfijn aan waar de mogelijkheden liggen. In dit geval: hoe ze Amsterdam door middel van sport op een positieve manier aan de wereld en de eigen inwoners kan presenteren.

Iets van die tegenstelling – ijzer in fluweel – zie je terug bij het bezoek van de Russische president Poetin aan Amsterdam, in april 2013. Het was het jaar voordat Rusland de Krim annexeerde. Poetin bereidde een veel bekritiseerde anti-homowet voor. Loco-burgemeester Gehrels, getrouwd met een vrouw, verving burgemeester Eberhard van der Laan – bij wijze van protest. Ze ontving Poetin op hoge hakken, zodat ze boven hem uittorende.

„Ze stapt met opgewekt gemoed in uiterst netelige situaties”, vat Maarten van Poelgeest het samen, die in hetzelfde jaar als Gehrels wethouder in Amsterdam werd. Hij noemt haar „een volhouder”, maar „niet op een drammerige manier”. In 2018 stelt ze zich kandidaat voor het burgemeesterschap van Amsterdam en wint volgens een Parool-reconstructie de steun van de vertrouwenscommissie, maar legt het in de raadsstemming af tegen Femke Halsema.

Andere krachten de baas

Weerstand overwinnen, risico nemen, mikpunt zijn van felle kritiek in de media – het zijn ervaringen die Gehrels van pas kunnen komen bij Ajax. In sportief opzicht herstelt de club zich onder trainer Francesco Farioli onverwacht snel van het dramatisch verlopen vorig seizoen, maar de financieel-bestuurlijke fundamenten zijn uiterst wankel en conflicten worden in de regel publiekelijk uitgevochten.

Dat ondervond recent nog een van Gehrels’ voorgangers, Pier Eringa, toch een ervaren bestuurder. Vol goede moed begon Eringa in het voorjaar van 2023 als president-commissaris bij Ajax. Een mislukte transferzomer en bewogen ontslag van technisch directeur Sven Mislintat later, stapte de oud-directeur van ProRail onder grote druk op. Vorig voorjaar kondigden nóg drie commissarissen vroegtijdig hun vertrek aan. Niet de RvC en de directie, maar „andere krachten” hebben het bij Ajax voor het zeggen, concludeerde Eringa in een interview met NRC.

Hij doelde op supporters, media (De Telegraaf) en vooral de bestuursraad van de amateurvereniging AFC Ajax (achthonderd leden), zeer invloedrijk als grootaandeelhouder van de beursgenoteerde profclub. Zodra de sportieve prestaties tegenvallen, ligt bemoeienis van de amateurtak op de loer en komen bestuurders én toezichthouders onder vuur te liggen. Zelfs al hebben zij vanzelfsprekend krediet vanwege een verleden bij de club, het zogenoemde ‘Ajax-dna’, iets wat Gehrels ontbeert.

De zoektocht naar een opvolger van ‘erelid’ en verenigingsman Michael van Praag, die het stokje tijdelijk overnam van Eringa om vervolgens zélf te botsen met de bestuursraad, verliep dan ook moeizaam. Te meer omdat Ajax na jaren van groei en uitdijende uitgaven voor een zware reorganisatie staat. Dat vergt pijnlijke ingrepen, lef en visie, beseften de vertrekkende toezichthouders.

Nadat verschillende kandidaten waren afgehaakt of te licht werden bevonden, kwam Gehrels in beeld. Hoe? De bestuursraad had haar vóór de zomer al gepolst of ze belangstelling had voor een rol als commissaris, appt voorzitter Ernst Boekhorst. In de gesprekken die volgden, groeide daar de overtuiging dat ze de ideale RvC-voorzitter zou zijn. De bestuursraad had voor die rol aanvankelijk een ander in gedachten, maar daar ging de RvC niet mee akkoord. Gehrels is zo bezien een compromiskandidaat, maar wel een die – voorlopig – op draagvlak kan rekenen binnen profclub én vereniging.

Ajax acht Gehrels geschikt vanwege haar ruime ervaring als bestuurder en affiniteit met sport, maar ook vanwege haar grote Amsterdamse en internationale netwerk. Sinds haar vertrek uit de politiek adviseert ze in dienst van het beursgenoteerde ingenieursbureau Arcadis overheden in binnen- en buitenland over verduurzaming en stedelijke ontwikkeling, terwijl Ajax op dit moment bezig is met de bouw van een nieuw, tientallen miljoenen kostend trainingscomplex.

Eric van der Burg, die in de tweede termijn van Gehrels in Amsterdam wethouder van onder meer Sport werd, wijst ook op de „buitengewoon spannende” relatie tussen Ajax en de Arena, die hij vergelijkt met die tussen KLM en Schiphol. Gehrels’ „gezellig zakelijke” stijl komt daarbij van pas, denkt hij. „Daar zie ik een verbindende rol voor haar.”

Een oud-bestuurder van de club zegt dat ze uitstekend past in het gewenste profiel, maar waarschuwt ook dat je pas werkelijk begrijpt hoe ingewikkeld het krachtenveld binnen de club is, als je er middenin zit. En: dat het voor een vrouw extra moeilijk is gezag te verwerven in de conservatieve voetbalwereld.

Woorden worden in zo’n hoge drukomgeving op een goudschaaltje gewogen, weet Van der Burg, en dan kan een eigenschap die als kracht wordt gezien – haar humor – een valkuil worden. „Een grapje kan ontspannend werken, maar óók olie op het vuur gooien”, zegt hij. „Het is een dun lijntje.”

Als ze bij Ajax in de problemen komt, denkt haar oud-collegaHenk Stokhof, is ze niet het type dat zich snel gewonnen geeft. „Ze gaat eerder strijdend ten onder dan door de knieën. Ze heeft de mentaliteit van een spijkerharde verdediger.”

Delen





Mail de redactie