Voor wol-liefde is in Noorwegen alles aanwezig: schapen, spinnerijen én breiers

Posted on June 20, 2025 by admin

In wolwinkel Fru Kvist in Oslo kunnen ze het beamen: breien is populair in Noorwegen. De twee winkeliers, Lotte Holmboe en Agathe Fossum, zijn gehuld in meerdere lagen zelfgebreide truien en sjaaltjes. „Mensen komen samen in cafés of organiseren breiavondjes”, zegt Fossum. „Bioscopen bieden films aan met licht aan voor breiers. Er zijn studenten-breiverenigingen. Het is iets heel sociaals.”

Volgens een peiling van het Noorse onderzoeksbureau SIFO breide in 2016 43 procent van de vrouwen en 4 procent van de mannen. De winkel in Oslo is er dan ook een van vele. En er is geen bol polyester te vinden. Echte wol is populairder, en wol van Noorse origine de laatste tijd in het bijzonder, zeggen de twee. „Synthetische stoffen houden je niet warm in dit klimaat”, zegt Holmboe. Fossum ritst haar pastelroze trui open en wijst naar de fuschia variant eronder. „Deze hierboven is niet van Noorse wol, maar deze eronder wel. Dat houdt je lekker warm.”

Lang niet alles waar een Noorse vlag op staat komt ook uit Noorwegen. Het garenmerk Viking Yarn bijvoorbeeld is Chinees. Ook Noorse kledingmerken zijn niet altijd meer made in Norway. Afgelopen jaren kwam een tegenbeweging op: volgens betrokkenen groeit de vraag naar Noorse wol de laatste jaren flink. Breien was al populair in Noorwegen, maar sinds corona nog meer. Kleine ondernemers zijn begonnen met spinnerijen of het fabriceren van eigen wollen producten. „Maak Noorse wol great again”, schreef een commentator van de krant Stavanger Aftenblad. In Noorwegen zijn alle ingrediënten daarvoor aanwezig, inclusief een bruisende doe-het-zelfcultuur en een flinke dosis vaderlandsliefde.

De spinnerij spint door

Voordat Noorwegen vanaf de jaren zestig rijk werd van de olie leefden boeren van veeteelt, met name van schapen. Daardoor vormde breien een belangrijke vorm van inkomen op de boerderij. Breiwerken werden verkocht aan een distributiecentrum, Husfliden, en werden internationaal verscheept.

Toen een van de oudste wolfabrieken in Noorwegen, wolfabriek Hillesvåg, in 1898 in de Fjorden nabij Bergen werd opgericht, was die alleen nog via het fjord te bereiken. Het witte houten gebouw kijkt uit over het water, de ramen zijn beslagen: stoom van het verven van wolgaren. Wolproducten vormden destijds de belangrijkste exportartikelen van Noorwegen.

Inmiddels ligt de fabriek in een inham verstopt onder een snelweg. De lokale textielindustrie in Europa liep in de jaren tachtig ten einde, door globalisering. Noorse kriebelwol moest concurreren met zachte merinowol uit Australië en Nieuw-Zeeland, goedkoop gemaakt in lagelonenlanden.

Toch werken de machines van de wolfabriek tot op vandaag: de fabriek is inmiddels de derde grootste in Noorwegen. Het land heeft nog steeds een vrijwel complete wolproductielijn: van schapenteelt, keuringcentra en spinnerijen tot een reeks Noorse kleding- en garenmerken. De huidige eigenaren van Hillesvåg, de broers Arild and Øyvind Myhr, hebben er vertrouwen in dat zij het bedrijf ook weer aan hun kinderen door kunnen geven. Deels is het voortbestaan van Hillesvåg te danken aan de bunad, traditionele lokale kledij die van lokale wol moet zijn gemaakt. Zo’n 70 procent van de vrouwen en 20 procent van de Noorse mannen hebben bunad-kledingstukken, om op speciale gelegenheden te dragen, volgens het Noorse volksdrachtinstituut.

Arild Myhr, mede-eigenaar van wolfabriek Hillesvåg.

Foto’s Paul S. Amundsen

De Hillesvågfabriek wedde ook gewoonweg op het juiste paard, zegt Arild Myhr. Terwijl in de jaren tachtig Noorse wolgarens steeds meer concurrentie kregen, besloot Hillesvag juist om „terug naar [hun] wortels te gaan” en uitsluitend met Noorse wol te werken. Dat groeide uit tot een gewild luxeproduct.

Schrijver en wolenthousiast Tone Skårdal Tobiasson liep vroeger breiend naar school. „Tot in de jaren negentig kregen Noorse kinderen breiles, daarom weten zoveel Noren hoe het moet. Toen ik naar school ging waren dat wel alleen de meisjes, jongens leerden houtbewerking.”

Tobiasson schreef voor modebladen voordat ze zich specifiek ging focussen op Noorse wol en hoe die industrie weer tot leven kon komen. Inmiddels doet ze al een aantal jaar onderzoek naar de verschillende schakels in de keten van de wolindustrie. De aanhoudende populariteit van de handgemaakte Noorse trui laat ze zien aan de hand van een bezoek aan het Noorse Volksmuseum in Oslo.

In de vitrines staan oude en nieuwe patronenboeken uitgestald, samen met bekende Noorse truien met gedetailleerde motieven. Een daarvan is de ‘mariustrui’: een blauwe trui met een wit patroon van ruiten en stippen aan de bovenkant en rode afwerking aan de boord en randen. Unn Søiland Dale, een van de „moeders” van de Noorse trui, werd in 1953 internationaal bekend toen oorlogsheld, alpinist en idool Marius Eriksen haar ontwerp droeg in een Noorse ‘ski-komedie’. De mariustrui is nu niet alleen een museumstuk, het merk van Dale bestaat nog steeds.

In het museum hangen ook truien en vesten met patronen van lokale regio’s, maar anders dan de bunad dankt de ‘Noorse trui’ zijn reputatie in Noorwegen niet zozeer aan specifieke patroontjes of kleuren, vertelt Tobiasson, maar vooral aan zijn lokale maak. Het design kan net zo goed Deens of Zweeds zijn.

De trui is door de jaren heen gaan staan voor spaarzaamheid, vindingrijkheid en de Noorse identiteit, aldus Tobiasson. Het Noorse team van het wereldkampioenschap skiën van 2025 in Trondheim droeg lokaal gemaakte truien, waarvan de breipatronen gratis werden verspreid. Afgelopen winter poseerden parlementsleden bij de bekendmaking van de nationale begroting op de officiële foto in (veelal zelfgemaakte) truien. De boodschap: zet je schrap, we zullen zuinig aan moeten doen.

Terje Simmenes aan het werk bij de spinmachine, die stamt ui 1963.

Foto’s Paul S. Amundsen

Mini-spinnerijen

Noorwegen heeft niet alleen veel breiers en wolspinnerijen, schapen zijn er ook genoeg in Noorwegen. Met meer dan 880.000 schapen in 2024 is het dier de talrijkste Noorse veesoort. Toch is de vraag naar wol voor garen inmiddels groter dan het aanbod.

Tobiasson rijdt naar een oude boerderij bovenop een heuvel vlak buiten Oslo. Haar collega onderzoekerIngun Grimstad Klepp, helpt daar de eigenaresse van de schapenboerderij, een vriendin. Samen met Klepp heeft Tobiasson jarenlang onderzoek gedaan naar de schapenteelt, de wolmarkt en de geschiedenis van breien in Noorwegen. Bovenaan de heuvel komt Klepp met de eigenaar van de boerderij de auto begroeten, laarzen stampend door de modder van de smeltsneeuw.

Ze zijn net klaar met schapenpoep scheppen. „Ik werd licht in m’n hoofd door de geur, dus tijd voor pauze” zegt Klepp in een erwtengroene wollen trui. Ze veegt haar handen af. „Het is zwaar werk.” Het gezelschap neemt plaats op de witte veranda, waar over elke stoel een dikke schapenvacht ligt en zelfgemaakt brood, ingemaakte paddenstoelen en cake op tafel komen.

Noorse wolproductie kan duurzame oplossingen bieden, zeggen de onderzoekers en de boerin. Kleinschalig geproduceerde, hoogwaardige, duurzame kleding waar consumenten zuinig op zijn – het tegenovergestelde van fast fashion.

Aan het begin van de wolketen ligt een obstakel, zegt Klepp. Voor boeren zoals haar vriendin, die Noorse wilde schapen houdt, een oud ras, levert wol zo weinig op dat het economisch ongunstig is om het naar een keuringscentrum te brengen. Wol wordt daardoor alsnog vaak weggegooid, net als in de rest van Europa waar die centra veelal ontbreken. Schapen worden vooral voor het vlees gehouden. De wol daarvan is beter te verkopen voor goedkope Britse vloerbedekking dan voor kleding.

De opkomst van „mini-spinnerijen” is afgelopen decennium een hoopvolle ontwikkeling voor Noren die met Noorse wol willen werken. Kleinere schapenboeren leveren daar hun wol in en verkopen het garen dan onder eigen merk of verwerken ze op hun boerderij tot kleding of andere producten. Dat passeert het obstakel bij de verkoop van ruwe wol. Maar of dat winstgevend genoeg is om op lange termijn vol te houden, valt volgens Tobiasson nog te bezien.

Truien en andere wolproducten in de winkel bij de fabriek.

Foto Paul S. Amundsen

Temu-truitjes

Hoewel Noren volgens een consumentenonderzoek uit 2023 liever kleding van echte wol dragen dan synthetische stoffen, kopen ze vaker kleren van dat laatste. Noren kopen ook meer kleding online dan Amerikanen of andere Scandinaviërs, schreef de Noorse krant Nationen begin dit jaar : jaarlijks wordt voor meer dan 500 miljoen kronen (42 miljoen euro) aan truien uit China geïmporteerd via internetwinkels als Temu.

Een „zorgelijke” ontwikkeling, vond de Noorse minister Kjersti Toppe . Ze moedigt Noren aan vooral „kwalitatief goede” kleding uit eigen land te kopen. Maatregelen om dat te stimuleren, zoals het belasten van de spotgoedkope pakketjes van Chinese webwinkels, zijn niet aangekondigd; de EU denkt daar wel over na.

„Na al ons werk voert de overheid nog geen beleid op feiten en onderzoek”, verzucht Klepp. Haar onderzoek laat zien dat een kleinschalige, lokale wolindustrie een duurzame manier van kleding produceren kan zijn, als daar de nadruk op komt. Vanuit milieuperspectief moet de kledingindustrie juist krimpen, volgens de twee.

Door te breien werd ik me meer bewust van wat kleding maken kost

Agathe Fossum
winkelier

Ze geloven dan ook niet dat Noorse wol alleen de problemen in de kledingindustrie zal oplossen. Daar is ook maatschappelijke verandering en overheidsingrijpen voor nodig. „Ik heb mijn best gedaan”, Klepp lacht en schudt haar hoofd. „Ik help nu vooral op de boerderij om mijn frustratie erover kwijt te kunnen.”

In wolwinkel Fru Kvist klinkt een ouderwets belletje. Er komen woltoeristen binnen, een Duits stel met de vraag of ze hier ook wol hebben van de Osloose Microspinnerij. „Een zelfgebreide trui voelt persoonlijk. Industriële productie past daar niet zo bij”, verklaart winkelier Holmboe de voorkeur voor lokale en natuurlijke garens. „Bovendien, als je ergens tijd en moeite in hebt geïnvesteerd, ben je ook bereid om meer te betalen voor het materiaal.”

Ze denken niet dat dit de overconsumptie oplost, maar wel dat het je blik op kleding kan veranderen. Fossum: „Ik begon met breien omdat ik iets voor vrienden wilde maken. Maar door te breien werd ik me wel meer bewust van wat kleding maken kost.”

Opinie | Is vrede de weg?

admin
July 14, 2025
0

Agressie-oorlogDe ware reden van de Russische agressie is van een geheel andere orde

In zijn betoog voor vrede en de-escalatie (De geesten worden klaargemaakt voor een permanente mobilisatie, 11/7 ) probeert hoogleraar Willem Schinkel begrip te kweken voor het Russische optreden in Oekraïne. Schinkel redeneert vanuit het Russisch perspectief, maar rechtvaardigt dit een nietsontziende agressieoorlog? Is een dergelijke redenering niet een al te grote simplificatie van de werkelijkheid?

Poetin heeft verschillende keren verklaard dat de oorlog in Oekraïne geen territoriaal conflict is en ook niet het (eind)doel is van Rusland. Het gaat volgens Poetin om het omverwerpen van de Westerse wereldorde. De westerse liberale, decadente en democratische samenleving dient te verdwijnen. Zij vormt een bedreiging voor Rusland.

SpiritualiteitEr is geen weg naar vrede, vrede is de weg

Ik ben blij met de opinie van Willem Schinkel, die aangeeft dat de huidige militarisering een diepgaande spirituele crisis is van de (westerse) mens. Opnieuw wordt de angstige mens voortgestuwd door onwetendheid, zoals al eerder in de geschiedenis. Van individualisme en een kritische geest is helemaal geen sprake meer in het (digitale) domein van de hebzucht.

Massaal bewegen we dezelfde kant op, zelfs als die destructief en toekomstloos is. Die permanente mobilisatie wordt vergemakkelijkt door de digitale slavernij. Triest, verdrietig dat we onszelf nog steeds niet in de ogen durven kijken en kiezen voor vernedering van technologisch dogmatisme, door net te doen alsof milieuproblemen niet bestaan en hardnekkig het mantra te reciteren dat miljarden spenderen aan wapentuig daadwerkelijk vrede brengt. Terwijl ieder van binnen weet dat er geen weg naar vrede is, maar vrede de weg is! Dat vraagt moed en creativiteit en een kritische blik naar onze hele economisch culturele orde. Bijna onmogelijk nu we gewend zijn aan een ‘quick-fix’ voor bijna alles en eigen verantwoordelijkheid een vies woord is geworden.

Ook in deze krant wordt het Frans-Britse kernwapenpact „revolutionair” genoemd, terwijl het meer van hetzelfde is op de schaal van gevorderde domheid. Voor vrede is waakzaamheid nodig, geen droombeeld van quasi-stoere leiders die zelf nooit in de loopgraven zullen staan. Tijd voor een nieuwe pacifistische partij? In ieder geval voor veel meer tegengeluid tegen militaristische verspilling en voor geweldloze alternatieve en sociale verdediging.

Theo Koster Giethoorn

BedankjeMoeite om de koers recht te houden

Bij deze wil ik de heer Schinkel bedanken voor zijn mooie bijdrage aan de weekendbijlage van Opinie & Debat.

Het zijn verwarrende tijden en het kost mij als pacifist en gewetensbezwaarde militaire dienst (1971), moeite om de koers recht te houden. De bijdrage(n) van de heer Schinkel zijn een baken in een woelige zee, waarvoor mijn oprecht dank,

Peter Lucassen Oldenzaal

Nauwe blikHet is tijd voor de-escalatie

Dank, Willem Schinkel, eindelijk iemand die de hysterie rond de nieuwe wapenwedloop durft te betwijfelen.

Nederland was idolaat van de NAVO-conferentie: dat wij zoiets groots mochten organiseren. Onze goedlachse oud premier is niet voor niks NAVO-chef geworden. Zijn beruchte visieloosheid blijkt te hebben plaatsgemaakt voor een apocalyptisch wereldbeeld. Met zijn verbale trucs en geitenpaadjes bereikte hij optische eenheid zodat de narcistische autocraat Trump niet boos hoefde te worden. Ook het koningshuis werd ingezet om stroop te smeren. Willem-Alexander dronk ooit een pilsje met Poetin, nu ontbeet hij thuis in zijn paleis met Trump. Kortgeleden heeft hij letterlijk gezegd dat Nederland zich tot de tanden toe zou moeten bewapenen, een puur politieke uitspraak van onze monarch.

Schinkel heeft gelijk als hij constateert dat propaganda niet alleen door de tegenstanders wordt gemaakt.

De onvermijdelijke neergang van het Westen hoeft niet noodzakelijkerwijs gepaard te gaan met wapenwedloop en dus oorlog. Het is hoog tijd voor een op de-escalatie gerichte Europese politiek in plaats de doodlopende steeg naar een nieuwe wereldoorlog in te gaan.

Jan van Eeden Haarlem

VerantwoordelijkheidBel Poetin maar

In de opinie van Willem Schinkel staan enkele overwegingen ten behoeve van vrede, met name Oekraïne, die het overdenken waard zijn.

We moeten bedenken, stelt Schinkel, dat de geschiedenis van Rusland behelst: eeuwen van West-Europese pogingen om Rusland te veroveren. Niettemin moet Rusland vanzelfsprekend niet zijn verantwoordelijkheid ontlopen voor de oorlog in Oekraïne, schreef hij even daarvoor.

Ik raad Schinkel aan om Poetin te bellen en te zeggen: ik begrijp dat u liever geen nieuwe Napoleon of Hitler ziet die uw land binnenstormt. Maar als u nu even Oekraïne verlaat? Dan kunnen we het over vrede en de-escalatie hebben.

Rob Braat Best

Feminisme Wat oorlog brengt

De feministen waarschuwden na de Eerste Wereldoorlog dat het Verdrag van Versailles meer kwaad dan goed zou doen. Ze kregen gelijk. Wat als de Franse en Engelse mannen die aan de macht waren naar de vrouwen hadden geluisterd? De internationale vrouwenbeweging had onder haar eigen leden gezien wat oorlog teweegbracht bij onschuldige burgers.

Ja, pacifisme is belangrijk, evenals diplomatie en bescherming.

Vrede vraagt om vredesretoriek. De nadruk van de media op onbenulligheden tijdens de NAVO-top, door Willem Schinkel beschreven, zie ik in die categorie. Niet vervreemdend, maar wat mensen graag horen en lezen wanneer ze zich veilig voelen.

Laila Hassouna-Jansen Tilburg

Klik op het vinkje naast ‘Ik ben geen robot’

Overrompelende SZA imponeert in headlinershow met Kendrick Lamar

admin
July 14, 2025
0

Het gebeurt niet vaak dat twee popsterren van het formaat Kendrick Lamar en SZA samen op wereldtournee gaan. Een in het oog springend voorbeeld was de Watch The Throne-tour van Jay Z en Kanye West in 2011; twee van de succesvolste hiphopartiesten in absolute topvorm in een concert dat op het gebied van schaal, stijl en scenografie muzikaal en visueel overdonderde.

Zó magisch als toen werd het zondag niet in de Arena, op de Nederlandse halte van Kendrick Lamar en SZA’s Grand National Tour; de lucratiefste wereldtour met twee headliners uit de popgeschiedenis. Maar het blijft wel een goed concept. De gedreven rapper-van-zijn-generatie Kendrick Lamar en de streamingrecordbrekende singer-songwriter SZA, die beiden op hetzelfde platenlabel naam maakten, lieten in 9 aktes en 2,5 uur zowel solo als gezamenlijk 55 nummers horen in een show vol vaart en dynamiek.

Knallend uit de startblokken

Het concert vloog knallend uit de startblokken met een openingsblok vol rauwe westkustkrakers van een intens rappende Lamar. Omringd door zwart-witbeelden en geruggenteund door geweldig op de beats meegolvende dansers vuurde hij de teksten van nummers van zijn recente album GNX watervlug en superieur beheerst af. In ‘wacced out murals’ werd hij gesteund door een diep dreunende kickdrum, in ‘squabble up’ door schmierend pompen, in ‘tv off’ door galmende staccato-funk.

Bij het eerste blok van de kleurrijke en veelzijdige zangeres SZA, eerst nog samen afgetrapt met het duet ‘30 for 30’, maakte het grootstedelijke decor plaats voor uitbundig natuurschoon. SZA’s dansers waren uitgedost als bevreemdende insecten die in afgemeten en lome, gesynchroniseerde bewegingen hun sensuele paringsdansen uitvoerden – met de gloedvol uithalende topzangeres als hun kloppend middelpunt.

Zowel muzikaal als visueel was er voortdurend die afwisseling tussen de groovende, vaak tot de essentie gestripte westkustrap van Lamar en de weelderige, intiem-openhartige sets van SZA.

Zo eindigde het tweede blok van Lamar met ‘man at the garden’, waarop hij kalm en in een verhalende cadans rapte, gehurkt op de motorkap van de Buick Grand National X waarnaar hij zijn recente album en deze tour vernoemde. Om daarna meteen over te gaan naar het geluid van kwetterende vogeltjes en een stevig rockend, vlammend gezongen ‘Scorsese Baby Daddy’ van SZA, omringd door beelden van lustrijk natuurgroen. Het vormde de aftrap van een hoog energiek blok door de krachtig soulvol zingende en over de podiumvloer kronkelende SZA, inclusief gierende gitaristen en omhoogschietende showvlammen.

Nadeel van een double bill met sterren van dit formaat is dat een voetbalstadion haast onontkoombaar wordt. Het leidde ook in de Arena tot gebrekkige zichtlijnen voor het publiek, dat zich vaak in kronkels moest wurmen om een glimp van de performers op te vangen. En tot een galmend, te schel en vlak geluid, dat voor muziek vol diepe lage tonen en opzwepende elektronische nuances niet ideaal is.

SZA maakte de meeste indruk. Op het podium zoog ze voortdurend alle aandacht naar zich toe, of ze nou als vlinder door de lucht zweefde, een gigantisch mechanisch insect bereed, baldadig over het podium zwierde of in de erotische omstrengeling van een van haar achtergronddansers verdween. Lamar had er meer moeite mee de energie constant op niveau te houden, en slaagde daar ook minder goed in dan tijdens zijn vorige grote albumtour.

Maar de co-headlinershow bood wel de speciale mogelijkheid de twee normaal solo toerende zwaargewichten ook hun duetten live te zien uitvoeren. Zo klonk er een beziel(en)de versie van ‘All The Stars’ – in een stadion vol stemmige telefoonlichtjes.

Nadat Lamar met zijn aan rivaal Drake gerichte strijdlied ‘Not Like Us’ het publiek tegen het stadiondak aan had laten springen, klonken de duetten ‘luther’ en ‘gloria’ als uitsmijters, waarin de zangeres en de rappende meesterverteller hun contrasterende werelden met broeierige, aanstekelijke chemie samenbrachten.

Een sprintje over het strand, en dan hup de boot in: de toekomst van het olympische roeien ligt op zee

admin
July 13, 2025
0

Na een felle sprint van zo’n 50 meter door het mulle strandzand springt Erwin Wiltenburg (21) in zijn roeiboot, die in de branding wordt vastgehouden door twee helpers. Terwijl de golven tegen zijn boot klotsen, slalomt hij 250 meter de zee op. Daarna roeit hij in een zo recht mogelijke lijn terug, om op het strand nóg een sprintje te trekken naar de finish.

Badgasten die net met hun strandbal en handdoekje aan komen, kijken verbaasd naar wat zich op zee afspeelt. Surfers zijn ze hier wel gewend. Maar roeiers?

Coastal rowing, ofwel kustroeien, is een sport in opkomst. In 2028 staat het onderdeel Beach Sprint voor het eerst op het programma bij de Olympische Spelen van Los Angeles. Om in LA kans te maken op goud doet de Nederlandse roeibond nu al kennis en ervaring op. Maar hoe doe je dat in een sport die tot voor kort door een enkeling werd beoefend?

Trainen op het IJmeer

Op de woensdagochtend voor het NK zitten bondscoaches Bjorn van den Ende (39) en Ronald Florijn (64) op een snelle rib op het IJmeer. Naast hen liggen skiffeurs Janneke van der Meulen (38) en Martine Veldhuis (28) in hun roeiboot. „Light, bouwen, ja!”, roept Van den Ende hen toe. Twee minuten lang beuken de roeisters voluit tegen de golven in.

De haven van Muiden, en dus niet een kustplaats, vormt de uitvalsbasis voor de bondstrainingen van de kustroeiers. Dat is logischer dan je zou denken, legt Van den Ende uit: Muiden is makkelijk te bereizen vanaf de Amsterdamse Bosbaan, waar het olympisch trainingscentrum staat, en op het IJmeer is genoeg golfslag om te kunnen trainen. Alleen een strand voor het sprinten ontbreekt nog.

De vijf mannen en drie vrouwen die de bondscoaches onder hun hoede hebben, zijn nu nog meer een trainingsgroep dan een echte selectie. Alleen Van der Meulen is specialist in het kustroeien. Zij maakte al in 2018 haar debuut op het WK in Canada en werd in 2023 wereldkampioen op de beach sprint.

Na een sprint over het strand springen de ‘kustroeiers’ (hier Owen Knowles) in de roeiboot, die wordt vastgehouden door helpers. Foto Olivier Middendorp

Voor de rest zijn het roeiers die interesse hebben in de nieuwe discipline, maar nog niet weten of ze zich er ook in willen specialiseren. „Aan ons om de discipline te verkopen”, zegt Florijn. Neem Veldhuis, die op de Spelen van 2024 in Parijs nét een bronzen medaille miste in de dubbeltwee. „Ik loop nu coschappen en kan daardoor niet het programma van de bond volgen”, zegt ze. „Dit is een leuke uitdaging”.

Op het IJmeer werken Van der Meulen en Veldhuis hun laatste training af voor het NK. Met sprintintervallen simuleren ze het knock-outmodel van de wedstrijd. In een tijdsbestek van een uur moeten ze zondag twee rondes overleven, en dan nog genoeg energie overhouden om hun tegenstander in de finale te verslaan. „Snel herstellen is door de wedstrijdopzet belangrijk”, legt Van den Ende uit. „Ook dat moet je trainen”.

Olympische nummers

In het zonnige Scheveningen vindt dit weekend voor de tweede keer het NK plaats, met op zondag de drie nieuwe olympische nummers: de skiff (eenpersoonsroeiboot) bij de mannen en vrouwen, en de gemengde dubbeltwee. Op het strand is de sfeer relaxed. Wie niet roeit, kijkt onderuitgezakt in een strandstoel toe naar hoe andere deelnemers het doen.

Bij de mannen pakt Wiltenburg de nationale titel. Het zijn zware omstandigheden, zegt hij. „De golven zijn hoog, ze hebben veel impact op de boot. Je moet de hele tijd je koers aanpassen.”

Dan is het de beurt aan de vrouwen, met titelverdedigster Van der Meulen en Veldhuis. Beiden overleven de kwartfinale, waardoor ze elkaar in de halve finale tegenkomen.

Daarin gaat het helemaal mis voor Van der Meulen: ze raakt op de terugweg gedesoriënteerd en roeit de verkeerde kant op. Als ze ontdekt dat ze mis zit, is het al te laat. Bij haar corrigerende manoeuvre botst ze ook nog eens op Veldhuis, die rustig blijft en naar de finale gaat.

Zoektocht naar talent

Maar liefst vier gouden, drie zilveren en een bronzen medaille sleepte de Nederlandse roeiploeg vorig jaar binnen bij de Spelen van Parijs. Roeitalent is er genoeg, maar hoe zouden zij het doen bij het kustroeien? Zouden de disciplines in LA te combineren zijn?

Om dat uit te vinden selecteerden de bondscoaches meerdere olympiërs om een maand na de Spelen mee te doen aan de WK Coastal Rowing. Zo stonden onder meer Karolien en Finn Florijn, kinderen van bondscoach Ronald en gouden medaillewinnaars in Parijs, bij het WK aan de start. Bij het niet-olympische onderdeel Endurance ging het de Nederlandse roeiploeg nog goed af, maar bij de Beach Sprint leerden de coaches een belangrijke les: „Die combinatie kan niet”.

De roeiers slalommen langs een parcours op zee en gaan dan in een zo recht mogelijke lijn terug naar het strand. Foto Olivier Middendorp

De bond moet dus specialisten opleiden. Daarvoor kijken de coaches naar roeiers als Veldhuis, die tot nu toe pas „tien tot vijftien keer” op golvend water roeide en nog geen besluit nam over haar toekomst. Ook hopen ze roeiers te kunnen verleiden die vermoedelijk net te kort komen voor een olympische medaille bij het traditionele roeien. „Hen moeten we overtuigen dat ze bij het kustroeien wel die kans hebben”, zegt Florijn. In 2026, twee jaar voor de Spelen, willen de coaches een vast team hebben.

Voor nieuwkomer Veldhuis is de discipline nog een ontdekkingstocht. „Je moet flexibel zijn, rustig blijven als je vast komt te liggen in een golf.” Dat is niet altijd makkelijk, zegt ze. „In de kwartfinale maakte ik nog een extra slag bij het strand en sloeg ik om toen de golf brak. Ik was zo verzuurd, dan lukt het soms niet meer om helder na te denken.”

Bij specialiseren hoort ook kunnen sprinten door zwaar zand, maar dat wordt door de Nederlanders nog weinig geoefend, zegt Van der Meulen. „Je kan er absoluut een wedstrijd op verliezen. Dat is mij vorig jaar op het EK overkomen. Het is echt een belangrijk onderdeel.” Bovendien kan het gebeuren dat je met je boot compleet verkeerd uitkomt op het strand, waardoor de te rennen afstand nog langer wordt.

Gelijkheidsideaal

De Beach Sprint-onderdelen komen in 2028 op de Spelen in LA als vervanging van het lichte roeien – het aantal olympiërs mag namelijk niet stijgen. Door de korte sprintraces is het een attractieve sport om te zien. Ook moet de sport inclusiever zijn.

Dat zit zo: anders dan bij het traditionele roeien stelt de wedstrijdorganisatie de boten beschikbaar. „Geld maakt medailles”, zegt Van den Ende, wijzend op de tienduizenden euro’s die de beste olympische boten kosten. „Die ongelijkheid wil het kustroeien een klein beetje wegnemen. In deze discipline hoef je eigenlijk alleen met je roeipakje naar de start te komen.”

Op het strand trekken de roeiers nog een sprintje naar de finish. Foto Olivier Middendorp

De gevolgen merkt Van den Ende op internationale toernooien. „Je ziet echt andere landen dan bij het vlakwaterroeien.” Waar bij het traditionele roeien landen als Duitsland, Italië en het Verenigd Koninkrijk de dienst uitmaken, zijn er nu deelnemers uit landen als Vanuatu en de Bahama’s. „Die roeien sowieso al in de haven en hebben geen vlak water, daarvoor zouden ze naar het buitenland moeten. Strand hebben ze genoeg, dus het is een logische keuze”.

In Scheveningen is het tijd voor de finale, waarin Veldhuis een andere olympiër treft. Marieke Keijser, winnaar van brons in Tokio, blijkt net te sterk. „Maar ik ben hier heel blij mee”, lacht ze. Van der Meulen eindigt als derde en kan haar mislukte race inmiddels relativeren: „Ik ging als een speer en verlies echt van mezelf. Maar ik heb superhard geroeid en snelle tijden neergezet.”

Bondscoach Florijn heeft de hele middag in zee gecoacht en boten vastgehouden. Met een nat shirt loopt hij over het strand. Op termijn verwacht hij dat het kustroeien uitgroeit tot mondiale sport. „Twee derde van de wereld bestaat uit zee. Kustroeien is aantrekkelijk om naar te kijken en toegankelijker. Op de Spelen zal het uiteindelijk grotendeels in de plaats komen van het klassieke roeien. Dat gaat gewoon gebeuren.”