N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Analyse
State of the Union Hints over haar eigen toekomst gaf Von der Leyen niet. Maar in haar jaarlijkse toespraak liet de Commissievoorzitter duidelijk weten: de economie is bij mij in goede handen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data105250502-5cce4a.jpg)
Na jaren die werden gedomineerd door pandemie, klimaatambities en oorlog, was de boodschap van Ursula von der Leyen deze woensdag duidelijk: back to business.
In haar zogeheten ‘State of the Union’, een soort Europese troonrede, speelde vooral het bevorderen en beschermen van Europese bedrijven en industrie een hoofdrol. „Europa zal whatever it takes doen om zijn concurrentievoordeel te behouden”, zei de voorzitter van de Europese Commissie in Straatsburg.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/09/data105170975-4f3a45.jpg)
Het is een signaal dat Von der Leyen na crisisjaren vol grootse plannen niet vergeten is dat de EU vooral een markt is waar geld verdiend moet worden. Hints over haar eigen toekomst – in juni zijn er Europese verkiezingen – gaf Von der Leyen niet. Maar in aanloop naar een besluit over een mogelijke tweede termijn als Commissievoorzitter liet ze aan lidstaten en Europarlementariërs, vooral die van haar eigen christendemocratische partij, wel blijken dat de economie bij haar in goede handen is.
Ook haar belangrijkste aankondiging woensdag is in dat licht te zien: dat de Europese Commissie een onderzoek start naar mogelijke oneerlijke concurrentie door de import van goedkope Chinese elektrische auto’s. Met name Frankrijk pleit al maanden voor zo’n onderzoek, dat kan leiden tot nieuwe heffingen op Chinese auto’s. Dat Von der Leyen de eerste stap nu zet, zal met goedkeuring ontvangen zijn in Parijs.
Klimaatplannen
De Commissievoorzitter plaatste ook klimaatbeleid nadrukkelijk binnen een economisch kader. De afgelopen maanden groeide in verschillende Europese landen en het Europees Parlement de weerstand tegen nieuw klimaatbeleid en klonk de roep om een ‘groene pauze’. Zo ver ging Von der Leyen niet, maar wel kondigde ze een ‘volgende fase’ aan van de zogeheten Green Deal, waarin implementatie en industriële concurrentiekracht centraal moeten staan.
Daarbij liet ze in het midden of er de komende jaren nog een schepje bovenop moet. De cruciale klimaatconferentie in Dubai eind november, waar de EU een sleutelrol moet vervullen, bleef ook onbenoemd. Evenmin gaf ze aanwijzingen voor een nieuw klimaatdoel voor 2040 – waarvoor de Commissie komend voorjaar een voorstel moet doen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data102127268-500832.jpg)
Wel prees Von der Leyen uitgebreid boeren, die ondanks moeilijke omstandigheden „dagelijks zorgen voor vers voedsel”. „Ik ben ervan overtuigd dat landbouw en natuurbescherming hand in hand kunnen gaan”, zei de Commissievoorzitter. Dat ze verder opriep tot „meer dialoog en minder polarisatie” en zelf met boeren in gesprek wil over hun toekomst, laat zien dat landbouw ook in Brussel een belangrijk thema is geworden – deels in reactie op de Nederlandse stikstofdiscussie en opkomst van de BoerBurgerBeweging.
En hoewel Von der Leyen eveneens benadrukte dat de Green Deal ‘op koers’ en ‘ambitieus’ blijft, interpreteerden verschillende Europarlementariërs ter rechterzijde de speech wel degelijk als een afzwakking van het klimaatbeleid. Daarbij verwezen ze ook naar het vertrek van Klimaatcommissaris Frans Timmermans, die onlangs Brussel voor Den Haag verruilde. Voormalig CDA-minister Wopke Hoekstra is momenteel kandidaat-Eurocommissaris om de klimaatportefeuille over te nemen, een wissel waarvan ook linkse Europarlementariërs vrezen dat het een koerswijziging inluidt.
De komende maanden zal het gesprek in Brussel bovenal gaan over EU-uitbreiding en het mogelijke besluit om toetredingsonderhandelingen te beginnen met Oekraïne en Moldavië. Von der Leyen legde nadruk op het belang van een gedegen proces en liet daarom na een streefdatum voor het lidmaatschap van beide landen te noemen – een flink contrast met voorzitter van de Europese Raad Charles Michel die onlangs liet weten op 2030 te mikken.
Veelzeggend was ook dat de Commissievoorzitter in het midden liet hoeveel nieuwe lidstaten er mogelijk bij zullen komen. Tegelijk liet ze er opnieuw geen misverstand over bestaan dat zij voorstander is van het „vervolmaken van de Unie”. Dat betekent ook dat de Europese Unie zich nu eerst zélf moet gaan klaarmaken voor een uitbreidingsrondje. Bijvoorbeeld omdat de bestaande EU-begroting dan moet worden hervormd, of de manier waarop lidstaten stemmen. Begin volgend jaar zal de Commissie daarvoor met voorstellen komen.
