Vogelschrik door vuurwerk

Verstoring Vogels raken ernstig van streek door het afschieten van vuurwerk. Net in een seizoen dat zij extra kwetsbaar zijn, ziet Kester Freriks.


Foto Picasa

Niet slechts die ene vuurwerknacht van Oud op Nieuw jaagt wilde vogels schrik aan, tien dagen later werkt de schrik nog door. „Het onderzoek naar het effect van vuurwerk op vogels richtte zich altijd op de feestnacht vol knallen, lawaai en lichtflitsen”, zegt dierecoloog Bart Nolet, verbonden aan het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO), „maar we hebben ontdekt dat die periode van verstoring veel langer is.”

Nolet en een groep van elf Nederlandse, Duitse en Deense wetenschappers volgden gedurende acht jaarwisselingen bijna 350 trekganzen, die voorzien waren van een zender. Het betrof de jaren 2014-2021. Hun vliegbewegingen ofwel GPS tracks lieten zien dat de vogels vrijwel onmiddellijk hun slaapplekken verlaten en een andere slaapplek kiezen, ver van menselijke activiteit. Hierbij legden de vogels een gemiddelde afstand van tien kilometer af met uitschieters tot honderden kilometers. Ook vliegen ze veel hoger, veertig tot honderdvijftig meter hoger dan normaal, dat is twee tot drie keer zo hoog. In het wetenschappelijk tijdschrift Conservation Letters hebben de onderzoekers hun bevindingen vastgelegd.

Speciale software

Zo’n tien jaar geleden ontwikkelden biologen van de Universiteit van Amsterdam in samenwerking met de KNMI een weerradar die, dankzij speciale software, vogels in de vlucht herkent. Dat ze vlak na de jaarwisseling massaal op de wieken gaan was bekend, het fenomeen staat bekend als ‘vogelschrik’. „Tot nu toe dacht men dat na het afschieten van vuurwerk de rust weerkeert omdat de vogels rond 1 uur ’s nacht letterlijk van de radar verdwijnen”, aldus Nolet, „maar dat blijkt niet zo. Het effect ijlt een tijdlang na.”

De nachtelijke vuurwerkvluchten kosten veel energie, de vogels vliegen plots op en zijn waarschijnlijk in paniek. Dat energieverlies moeten ze compenseren door veel te eten, en dus langer naar voedsel te zoeken. Dat laatste is niet makkelijk want ganzen eten vooral overdag en dit alles gebeurt in een periode dat de dagen kort zijn.

Het NIOO-onderzoek, in samenwerking met het Max Planck Instituut voor Diergedrag, gaat verder dan de incidentele radarbeelden van de nieuwjaarsnacht zelf.

Vooral boven het westen van ons land is het een wirwar van lijnen, kriskras door elkaar

Bij het artikel staan twee kaartjes afgebeeld. Een van een normale nacht van 22 op 23 december en een van de nieuwjaarsnacht. In de normale nacht blijven de vogels in alle rust waar ze zijn. Dan begint het nieuwe jaar en zijn de vliegbewegingen ingetekend als lijnen: vooral boven het westen van ons land is het een wirwar van lijnen, kriskras door elkaar. Sommige vogels vliegen pardoes de Noordzee op, een kolgans bijvoorbeeld tweehonderd kilometer. Een rietgans koerst vanaf de Biesbosch in zuidwestelijke richting om boven de Noordzee ineens een scherpe bocht naar het noordoosten te maken. Voor deze ganzen is de rust niet snel teruggekeerd.

Mensen zullen hoe dan ook altijd vuurwerk willen zien, daarom pleit Nolet voor „concentratie van vuurwerk ver buiten beschermde vogelgebieden en belangrijke vogelrustplaatsen”.