Onder leiding van VNO-NCW hebben in 2020 een aantal grote partijen uit het Nederlandse bedrijfsleven de mogelijkheid verkend om Tata Steel in Nederlandse handen te brengen. Werkgeversvoorman Hans de Boer voerde gesprekken met onder meer industrieconcern SHV en investeringsmaatschappij HAL over een koop van de staalfabriek. Tot grote teleurstelling van De Boer kwam het hier uiteindelijk niet van.
De poging wordt vermeld in Het Eeuwige Vuur – Honderd jaar staal aan de Noordzee, een boek van Daan Dekker over de geschiedenis van de staalfabriek in IJmuiden dat vrijdag verschijnt. NRC voerde aanvullende gesprekken met betrokkenen die het initiatief bevestigden. Ook de top van vakbond FNV en toenmalig minister Eric Wiebes (Economische Zaken, VVD) waren op de hoogte van het plan.
In politiek en bedrijfsleven leefden in 2020 veel zorgen over de positie van de staalfabriek in IJmuiden, met circa 8.000 werknemers, binnen het Indiase Tata-concern. Zo was er veel discussie over een mogelijke ontslagronde en over winsten die gebruikt zouden worden om verlieslijdende Britse fabrieken te financieren. Dat voorjaar vertrok de directeur van de Nederlandse fabriek, Theo Henrar, na een conflict met hoger Tata-management. Dat leidde protesten onder het personeel. Tegelijkertijd was het een publiek geheim dat de fabriek in de verkoop stond.
Tijdens deze onrust ging Hans de Boer in het Nederlandse bedrijfsleven op zoek naar partijen voor een mogelijke overname, of op z’n minst een aandelenbelang in de fabriek. Hij wilde, blijkens een mailwisseling die NRC heeft ingezien, dat Nederland zich „ondernemender, pro-actiever en strategischer” zou opstellen. Het zou goed zijn, vond hij, als Tata Steel in ieder geval weer deels in Nederlandse handen zou komen.
De Boer zocht daarop contact met SHV, het industrieconcern van de familie Fentener van Vlissingen, en HAL, de investeringsmaatschappij van de Rotterdamse familie Van der Vorm. Beide zijn grote namen in de Nederlandse zakenwereld; HAL heeft belangen in onder meer CoolBlue, Boskalis en FD Mediagroep. SHV is onder meer actief in energie, groothandel en zwaar transport. De twee partijen hebben een historische band met de staalfabriek: verre voorgangers waren in 1917, net als veel andere Nederlandse bedrijven, betrokken bij de oprichting van de toenmalige Hoogovens.
Kansrijk
Om een regionale partij aan het consortium toe te voegen, benaderde De Boer ook de Beverwijkse investeerder en bouwondernemer Dick Burger. Uiteindelijk kwamen leidende personen van alle betrokken investeringspartijen, onder wie toenmalig SHV-topman Jeroen Drost, bijeen op het kantoor van VNO-NCW in Den Haag, waar ze over het initiatief spraken. Een betrokkene omschrijft het als een positieve bijeenkomst: „Ik dacht echt: dit gaat gebeuren. Het was kansrijk.”
De Boer besprak de plannen ook apart met toenmalig FNV-voorzitter Han Busker en met Roel Berghuis, destijds FNV-bestuurder bij Tata Steel. De FNV, die van oudsher veel leden heeft bij de staalfabriek, pleitte destijds al voor meer Nederlandse zeggenschap bij Tata Steel.
Minister Wiebes was op de hoogte van het initiatief van De Boer. In de opzet van de VNO-NCW-voorzitter was het nadrukkelijk de bedoeling dat ook de staat een rol zou spelen, door bijvoorbeeld garanties af te geven of zelf mede deel te nemen in het bedrijf. Vanuit het kabinet kwamen echter geen concrete toezeggingen, tot frustratie van De Boer. Daardoor bleven ook de andere partijen terughoudend.
Zweden
Nadat het Zweedse staalbedrijf SSAB in het najaar van 2020 in beeld was gekomen als serieuze overnamekandidaat van Tata Steel, staakte De Boer in november – net vertrokken als VNO-NCW-voorzitter – zijn inspanningen. In een e-mail aan de potentiële investeerders, die NRC heeft ingezien, schreef hij: „Persoonlijk heb ik een voorkeur voor ons nationale scenario […]. Maar ik moet constateren dat het ministerie van EZK in die richting niet veel snelheid ontwikkelt.”
De Boer, die in 2021 op 66-jarige leeftijd zou overlijden, eindigde zijn mail met een woord van dank aan de betrokkenen. „Jammer dat we zelf niet beter aan de bal konden komen.” In een andere mail merkte hij nog op dat hij graag zou zien dat Nederland „niet alles uitlevert” aan een land als Zweden. „Economisch zijn zij toch echt onze minderen.” De overname door SSAB zou uiteindelijk niet doorgaan.
SHV bevestigt na vragen van NRC een initiatief om „te onderzoeken of er draagvlak was om Tata Steel/Hoogovens te behouden voor Nederland” en dat „de conclusie was dat de overheid daarbij de regie had”. HAL, VNO-NCW en Eric Wiebes willen niet reageren.
Vergroening
De rijksoverheid onderhandelt momenteel met Tata Steel over staatssteun bij vergroening – de fabriek is verantwoordelijk voor 7 procent van de Nederlandse CO2-uitstoot. Tegen het einde van het jaar wordt daarover een deal verwacht, waarbij het bedrijf mogelijk meer dan een miljard euro aan steun ontvangt.
Voormalig FNV-bestuurder Roel Berghuis is nog altijd voorstander van meer Nederlandse zeggenschap bij de fabriek. „Ik vermoed dat de onderhandelingen met Tata Steel de staat vele miljarden gaan kosten.” Meerdere economen hebben volgens hem gewezen op het risico van een ‘bodemloze put’ bij financiële steunverlening. „Daarom kan de staat beter een belang nemen om zeggenschap en regie te krijgen in het enige staalbedrijf van Nederland.”