Vleierij en dreigementen: de diplomatieke schijngevechten tussen Moskou, Washington en Kyiv

De „crisis in Oekraïne” had mogelijk voorkomen kunnen worden als Trump in 2020 president was gebleven en de verkiezingen niet van hem „gestolen” waren. Deze vleiende woorden kwamen vrijdag niet uit Trumps eigen entourage, maar uit de mond van de Russische president Poetin. In een kort interview met de Russische staatstv prees Poetin de kersverse Amerikaanse president, noemde hij zijn relatie met hem „zakelijk en pragmatisch” en sprak zelfs van een vertrouwensband.

„Rusland heeft contacten met de VS nooit geweigerd en het is niet onze schuld dat de vorige regering contact weigerde”, antwoordde de Russische president op de vraag van Kremlin-reporter Pavel Zaroebin of hij bereid was Trump te ontmoeten voor een gesprek. Hij prees Trump als een „slimme” leider en zei te wachten op diens „signalen” voor het plannen van een bijeenkomst. Tegelijkertijd herinnerde hij eraan dat Trump in zijn eerste presidentiële termijn het grootste aantal anti-Russische sancties had ingevoerd. „Ik geloof niet dat dat in het belang was van de VS, of van Rusland”, merkte Poetin droogjes op.

Afgelopen week schreef Trump op Truth Social dat Poetin de keuze had tussen de „makkelijke of de moeilijke weg” om de oorlog te beëindigen en dreigde hij met sancties en importheffingen „op alles wat Rusland aan de Verenigde Staten verkoopt.” Twee dagen later paaide hij Poetin door de Oekraïense president Volodymyr Zelensky „geen engel” te noemen en hem te verwijten de Russische invasie van zijn land niet voorkomen te hebben.

In het zeven minuten durende interviewtje voor de camera deed Poetin vrijdag wat hij graag doet: zijn toegeeflijke kant tonen, iedere schuld ontkennen en de bal bij anderen leggen. Zo verklaarde hij grijnzend dat Moskou „altijd openstaat voor gesprekken”, maar dat juist Kyiv obstakels had opgeworpen om tot een vredesdeal te komen.

Uitgebreid stond hij stil bij een door Zelensky in oktober 2022 afgekondigd decreet, dat onderhandelingen met Rusland onder Poetin de facto verbiedt. Gespeeld verbaasd verklaarde hij dat hij zich, met zijn juridische achtergrond, nooit tot „illegitieme onderhandelingen” zou laten verleiden, waarvan de uitkomst immers ook „illegitiem” zou zijn. Hij gaf Zelensky een trap na door te stellen dat Kyiv „met graagte honderden miljarden opslokt van zijn sponsors, maar weigert hun aanwijzingen [voor vrede] op te volgen.” En ja, wat valt Rusland dan nog te verwijten?

‘Over Europa zonder Europa’

De Oekraïense reactie liet niet op zich wachten. Resoluut wees Kyiv onderhandelingen tussen de VS en Rusland zonder Oekraïense en Europese betrokkenheid vrijdag van de hand. „[Poetin] wil onderhandelen over het lot van Europa zonder Europa. Hij wil praten over Oekraïne zonder Oekraïne, maar dat gaat niet gebeuren. Poetin moet terugkeren naar de realiteit. Zo werkt het niet in de moderne wereld”, schreef Zelensky’s adviseur Andrij Jermak op zijn Telegram-kanaal. Zelensky reageerde met de waarschuwing dat Trump zich niet door Moskou moet laten manipuleren en dat Rusland niet van zins is de oorlog te beëindigen.

Duidelijk is dat zowel Moskou als Kyiv zich in een situatie van grote onzekerheid bevinden en geen van beide kan voorspellen hoe Trump hen tegen elkaar zal uitspelen. Daarbij lijkt Trump voornemens om Amerikaanse militaire hulp aan Oekraïne als hefboom te gebruiken, zei militair analist Dmitri Koeznets vorige week in de dagelijkse podcast van de onafhankelijke Russische nieuwssite Meduza. „Als Poetin zich dwars en onhandelbaar opstelt, kan Trump de Amerikaanse hulp [aan Kyiv] uitbreiden. Als Poetin zich welwillend toont, kan hij de hulp aan Kyiv verminderen.” Welke kant het opgaat en in welk tempo is giswerk.

‘NAVO staat aan de poort’

Trumps belofte om in de eerste 24 uur vrede te stichten, bleek niets waard. Ook aan zijn belofte om in de eerste symbolische honderd dagen van zijn nieuwe ambtstermijn de oorlog te beslechten – zoals Trump zijn speciaal gezant Keith Kellogg afgelopen week opdroeg – hecht niemand serieuze waarde. Toch had Poetin voor de zekerheid voor de inauguratie een extra bijeenkomst van zijn veiligheidsraad belegd, waarbij hij minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov had opgedragen Trumps speech te analyseren.

En dus dendert de oorlog voort. Zondag claimde Rusland de omsingeling van de Oekraïense eenheden in het strategisch gelegen dorp Velyka Novosilka in de regio Donetsk. Met de inname van het plaatsje komt een Russische opmars verder westwaarts in het vizier. Ook maakt Rusland zich op voor een beslissend tegenoffensief in de deels door Oekraïne bezette Russische regio Koersk, wat volgens berichten gepaard gaat met aanzienlijke Russische én Noord-Koreaanse verliezen.

Hoewel Poetin zijn bevolking op het hart blijft drukken dat de oorlog naar wens verloopt, begint hij het nieuwe jaar niet op zijn gemak, schreef politiek analist Andrej Kolesnikov afgelopen week op de site van Foreign Affairs. „Door hard power te gebruiken, heeft Poetin soft power verloren. Door te proberen het Russische rijk te herbouwen, heeft hij invloed over voormalige gebieden verloren. Door de afstand tussen de grenzen van Rusland en de NAVO te vergroten, heeft hij het tegenovergestelde teweeggebracht: de transatlantische alliantie staat nu aan de poort.” Volgens Kolesnikov heeft Poetin dan ook een „permanente oorlog” nodig om zijn regime overeind te houden. Dat is, schrijft Kolesnikov, het dilemma waar Poetin in 2025 voor staat: het beëindigen van de oorlog is net zo gevaarlijk als het voeren ervan.

Delen





Mail de redactie