In Spanje lijkt een nieuwe regering onder demissionair premier Pedro Sánchez aanstaande. In een hotel in Brussel wordt de laatste hand gelegd aan een regeerakkoord. De socialistische Sánchez kan alleen verder regeren als hij amnestie verleent aan Catalaanse separatisten en dat akkoord lijkt er te komen.
Ondertussen neemt de woede in Spanje over deze mogelijke amnestie toe. ‘Sánchez a prisión’, scandeerden duizenden rechtse betogers maandagavond in Madrid voor het kantoor van de PSOE, Sánchez’ partij. De partijleider van de rechtse partij Vox, Santiago Abascal, vuurde de boze menigte aan. „We worden geconfronteerd met een staatsgreep. Dat is wat de demissionair premier probeert te doen. Het verkopen van de natie, het vertrappen van de grondwet, het vernietigen van de gelijkheid tussen burgers, alleen in ruil voor stemmen om aan de macht te blijven.” De demonstratie kreeg een grimmig karakter; de politie zette rookbommen in en schoot met rubberen kogels. Ook elders in Spanje werden partijkantoren van de PSOE belaagd door betogers.
Catalaanse steun
Op 23 juli van dit jaar won de rechts-conservatieve Partido Popular de verkiezingen, maar toen partijleider Alberto Núñez Feijóo geen meerderheid kon behalen in het parlement kreeg Sánchez de opdracht van koning Felipe om een regering te vormen. Een meerderheidsregering voor Sánchez is mogelijk, mits hij steun krijgt van de Catalaanse onafhankelijkheidspartijen. Daarom ging de socialistische PSOE in gesprek met Carles Puigdemont, de voormalige regiopresident van Catalonië. Puigdemont houdt zich al sinds 2017 schuil in België, nadat hij een illegaal referendum had gehouden en eenzijdig de onafhankelijkheid had uitgeroepen in Catalonië.
Lees ook
dit artikel over de verkiezingsuitslag in juli
Toen duidelijk werd dat het lot van de vorming van een regering in de handen van de voortvluchtige Puigdemont lag, heeft hij daar tactisch gebruik van gemaakt door direct de amnestiediscussie op tafel te gooien. Alle separatisten die berecht moeten worden of al gestraft zijn, moeten gratie krijgen. Zo hoopt Puigdemont na ruim zes jaar weer terug te kunnen keren naar Spanje. Sánchez heeft daar oren naar, maar dat komt hem dus op felle kritiek te staan. Uit een recente opiniepeiling blijkt dat 70 procent van de Spanjaarden tegen de amnestiewet is.
De kritiek op Sánchez luidt dat hij de amnestiewet erdoorheen drukt omdat hij hoe dan ook aan de macht wil blijven. Alberto Núñez Feijóo, de leider van de rechts-conservatieve oppositiepartij Partido Popular, noemt Sanchez’ akkoord met de Catalaanse partijen een „aanval op de rechtsstaat” en roept Spanjaarden in het hele land op om op zondag 12 november de straat op te gaan om te demonstreren.
Ook binnen de Catalaanse onafhankelijkheidsbewegingen is er kritiek op de wet. Men vindt dat instemming met de wet gelijk staat aan toegeven dat de wens om onafhankelijk te worden fout is. Deze aanhangers van de onafhankelijkheid roepen Puigdemont op om een nieuw referendum uit te roepen.
Onderzoek terrorisme
Sinds begin deze week is er nog een obstakel voor de amnestiewet en daarmee voor een regeerakkoord. Manuel García-Castellón, de rechter van het Nationale Hof, start een onderzoek naar Puigdemont klaagt een andere separatist – Marta Rovira – aan voor terrorisme. Aanleiding is een rapport van de Guarda Civil (militaire politie) die onderzoek deed naar de groep Tsunami Democràtic, een Catalaanse protestgroep die pleit voor zelfbeschikking van Catalonië. Via verschillende sociale media-kanalen, zoals Telegram en een eigen app, riepen zij de afgelopen jaren Catalanen op om te demonstreren. Zo wisten ze in oktober 2022 het vliegveld in Barcelona te blokkeren waardoor het vliegverkeer lange tijd stil lag.
In het rapport van de Guarda Civil staat onder meer dat Tsunami Democràtic bewust „de constitutionele orde wil ondermijnen” en „een crisis in Spanje wil creëren”. Uit stukken blijkt dat Puigdemont de oprichting van Tsunami Democràtic goedkeurde en op de hoogte was van alle acties die zij organiseerden. Rechter García-Castellón ziet voldoende reden om verder onderzoek te doen. In een bevel van 34 pagina’s dat hij maandag uitvaardigde, lag de nadruk op de betrokkenheid van Puigdemont. Het gaat zelfs zo ver dat de rechter laat blijken Puigdemont te willen dagvaarden. Dat kan niet vanwege de immuniteit die Puigdemont geniet door zijn werkzaamheden in het Europees Parlement. Daarom heeft García-Castellón er bij hem op aangedrongen zich vrijwillig bij de Nationale Rechtbank te melden voor verhoor.
Waterdicht
Ondanks alle weerstand gaan ze in Brussel door met het akkoord dat volgens de PSOE elk moment kan worden ondertekend. Puigdemont valt echter over technische termen die hij anders verwoord wil hebben om zijn veiligheid en positie te garanderen. Een voorbeeld: hij wil dat duidelijk wordt aangegeven wie allemaal recht hebben op amnestie en dat moet zo nauwkeurig worden opgeschreven, omdat Puigdemont bang is dat er mazen in die wet zitten, waar rechters gebruik van kunnen maken om hem – en andere separatisten – alsnog te kunnen vervolgen.
Dat wantrouwen blijkt volgens hem terecht nu de nationale rechter hem wil dagvaarden. Dus elke punt en komma worden grondig bestudeerd door de Catalaanse partij. Pas wanneer de wet volgens hen waterdicht is, wordt de handtekening gezet. Terwijl de droom van Sánchez om door te regeren bijna uitkomt, worden in heel Spanje zijn partijkantoren de PSOE beklad door tegenstanders en raakt zijn imago verder besmeurd.
