In de slotaflevering van Niemandsland beschrijft journalist Elsbeth Stoker het onderwerp van haar onderzoek als „een niet altijd even logisch bouwwerk, dicht geplamuurd met regels en wetten”. Na zes afleveringen begrijp je wat ze bedoelt. Niemandsland is een plek waar mensen met ernstige psychische problemen belanden – en verder aftakelen – wanneer elke vorm van hulp voor hen ontoereikend is. Onderzoeksrapporten over gewelddadige incidenten door verwarde personen stapelen op. Vaak waren ze bij instanties bekend, en zelfs aangemerkt als gevaarlijk. Hoe kan het dan toch zo ver komen? Die vraag wordt beantwoord vanuit verschillende perspectieven: hulpverleners, slachtoffers, familieleden, onderzoekers, psychiaters en ervaringsdeskundigen. Alle kanten worden belicht met empathie en journalistieke interesse. Daardoor is Niemandsland niet een podcast die een schuldige wil aanwijzen, maar die afgewogen oplossingen weet te bieden.
Ajax begint volgende week met een ongunstige uitgangspositie aan de return tegen Eintracht Frankfurt voor een plek in de kwartfinale van de Europa League. De koploper van de Eredivisie verloor het thuisduel met de nummer 3 van Duitsland met 2-1, nadat het een voorsprong had weggegeven.
Ajax begon sterk aan het zeventiende Europese duel van dit seizoen. Brian Brobbey schoot in de tweede minuut op de paal en scoorde acht minuten later. De spits kopte raak na een nauwkeurige voorzet van Jordan Henderson, die samen met Remko Pasveer en Josip Sutalo terugkeerde in de basisformatie.
Kort na de openingstreffer voorkwam Pasveer de gelijkmaker van de bezoekers. Hij kreeg nog net een arm tegen een schot van Ansgar Knauff. Daarna blesseerde de 41-jarige keeper zich bij het wegtrappen van een bal. Trainer Francesco Farioli kon geen beroep doen op zijn reservedoelman Matheus. Ajax heeft de Braziliaan, die in de laatste transferperiode van Braga overkwam, niet ingeschreven voor de Europa League. Clubs mochten halverwege het seizoen drie nieuwe spelers op de Europese lijst zetten. Bij Ajax koos men voor Davy Klaassen, Lucas Rosa en Oliver Edvardsen.
Jay Gorter, de derde doelman van Ajax, stond nog geen vier minuten onder de lat toen de bezoekers gelijkmaakten. Hugo Larsson probeerde het met een afstandsschot en trof doel via het lichaam van Brobbey. Eenmaal op gelijke hoogte had de ploeg die de Europa League in 2022 won het betere van het spel. Beide teams kozen waar mogelijk de aanval in een aantrekkelijk duel. De nummer 3 van Duitsland combineerde net iets soepeler en effectiever.
Twee tieners vielen op in de basisformatie van Ajax. Jorrel Hato speelde een dag voor zijn 19e verjaardag zijn honderdste wedstrijd voor zijn club. Jorthy Mokio kreeg een kleine week na zijn 17e verjaardag de voorkeur boven Steven Berghuis en Kian Fitz-Jim op het middenveld, waar de geschorste Klaassen ontbrak. De 18-jarige Don-Angelo Konadu kwam nog in het veld omdat coach Farioli de sterk spelende Brobbey na 64 minuten naar de kant haalde en Bertrand Traoré kramp kreeg.
Eintracht Frankfurt kwam in de zeventigste minuut op voorsprong door Ellyes Skhiri. Hij kon scoren omdat de Italiaanse scheidsrechter Simone Sozza niet floot toen Youri Baas na een duel met Knauff naar de grond ging. Konadu miste in de slotfase een grote kans. Henderson kreeg nog een gele kaart voor zijn commentaar op de arbiter. Hij is daardoor geschorst voor de return.
De Nederlandse atletiekploeg heeft de eerste dag van de EK indooratletiek in Apeldoorn afgesloten met een gouden medaille. Het kwartet op de 4×400 meter gemengde estafette liep onder aanvoering van vedette Femke Bol naar de Europese titel in een tijd van 3.15,63. Dat was net geen Europees record (3.15,50).
Nick Smidt opende de wedstrijd voor Nederland, daarna kwam Eveline Saalberg in de baan en vervolgens Tony van Diepen. Hij gaf vanuit derde positie het stokje aan Bol, die onder luid gejuich van het publiek in het volle Omnisport de eerste ronde nog even inhield, maar in de tweede ronde over de Belgische atlete heenging en naar de titel snelde.
De zogeheten ‘mixed relay’ werd voor het eerst gelopen op een EK indoor. Het onderdeel is al wel olympisch. Bol veroverde samen met Lieke Klaver, Eugene Omalla en Isaya Klein Ikkink afgelopen zomer op de Spelen van Parijs olympisch goud. Zij sloegen in Apeldoorn dit estafettenummer over en richten zich op de individuele strijd op de 400 meter.
Bol koos er na de Spelen van Parijs bewust voor geen indoorseizoen te doen. De Amersfoortse had sinds de Spelen van Tokio geen toernooi overgeslagen en voelde behoefte aan rust. Ze zag dus af van individuele optredens op de 400 meter, maar voor de EK vlak om de hoek in Apeldoorn maakte ze een uitzondering. De regerend wereld- en Europees kampioene op de 400 meter indoor voelde zelf ook wel aan dat het Nederlandse publiek haar in actie wilde zien in Omnisport, waar ze twee keer een wereldrecord liep op de 400 meter.
Bol gaf de vijfduizend toeschouwers waar voor hun geld met een als vanouds spetterend optreden als laatste loper van het estafettekwartet. België rende naar het zilver in 3.16,19 en het Verenigd Koninkrijk pakte het brons in 3.16,49.
Lees ook
Atletiek staat of valt bij regels. Zie dan maar eens te innoveren om relevant te blijven
De afgelopen dagen bleek dat drie van de vier Nederlandse coalitiepartijen grote bezwaren hebben tegen de voorgestelde Europese defensie-aanpak: PVV, NSC en BBB stemden voor een motie van JA21-fractievoorzitter Joost Eerdmans om het Europese plan te blokkeren. In de Tweede Kamer bleek het aantal voor- en tegenstanders gelijk, mede omdat Eerdmans in de file stond en daardoor niet kon meestemmen. BBB’er Henk Vermeer stelde voor dat de Kamer er volgende week weer over kan stemmen. „Geen man overboord”, beaamde Kamervoorzitter Martin Bosma.
Lees ook
Ruzie in coalitie over 3,5 miljard voor Oekraïne: PVV en BBB voelen zich overvallen en willen nu uitleg van Schoof
Tegen die tijd zal de discussie in Brussel een gelopen race zijn. Donderdagavond schaarden de 27 EU-landen, inclusief Nederland, zich op een ingelaste topbijeenkomst allemaal achter de Europese defensieplannen. Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie die de herbewapeningsplannen begin deze week formuleerde, heeft daarmee de benodigde vrijbrief gekregen om de plannen verder uit te werken.
Het plan betekent een fundamentele identiteitswissel: de EU, ooit begonnen als vredesproject, vindt zichzelf opnieuw uit als een defensie-unie. De EU gaat zelf geld lenen op de kapitaalmarkt, zodat Europese landen met goedkope leningen hun defensieuitgaven kunnen verhogen, en laat de strenge regels rond begrotingstekorten vieren voor geld dat landen in hun defensie steken.
Van links naar rechts: Antonio Costa, voorzitter van de Europese Raad, Volodymyr Zelensky en Ursula von der Leyen. Foto Omar Havana/ AP
Geen zuinige coalitie meer
Opvallend was de mate van eensgezindheid waarmee de landen deze conclusies bereikten. Traditioneel stuitten suggesties voor gezamenlijke leningen en zachtere begrotingsregels op groot verzet van de zuinige landen in de EU: landen als Nederland, Duitsland, Oostenrijk en de Scandinavische landen. Dat verzet was op deze top minimaal, zeggen ingewijden.
Als het om defensie gaat, is van de voormalige zuinige coalitie weinig over. Met name Duitsland heeft een transformatie ondergaan. Sinds de verkiezingszege van CDU-leider Friedrich Merz zet Berlijn gigantische stappen om de eigen begroting te verruimen en op Europees niveau zelfs voor nog meer soepelheid te pleiten. „We moeten voor de lange termijn onze regels in Europa herzien”, zei vertrekkend bondskanselier Olaf Scholz bij aankomst op de top.
Zo ver als Duitsland willen niet alle landen uit het oude zuinige blok gaan, maar vrijwel overal is een kentering zichtbaar. De Scandinavische en Baltische landen lopen al langer voorop in de gesprekken over herbewapening. Oostenrijk is ook geen dwarsligger meer.
Nederland, zeggen meerdere diplomaten, is zo een van de meer onvoorspelbare factoren in de discussie geworden. Na de draai van Duitsland leek het kabinet zich te hebben neergelegd bij de nieuwe Europese realiteit. Minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) zwakte de ernst al af: deze defensieleningen waren geen probleem, want ze moesten worden terugbetaald. Tegelijkertijd sprak een meerderheid van Schoofs coalitie zich in de Kamer uit tegen de plannen.
Die verdeeldheid oogt nu als een achterhoedegevecht. In de slottekst van de top roepen de lidstaten Commissievoorzitter Von der Leyen al op om „verdere maatregelen te verkennen”, al is daar mede dankzij Nederland aan toegevoegd dat deze extra plannen „met garanties voor de houdbaarheid van staatsschulden” moeten worden ontwikkeld.
Von der Leyens Commissie zal de plannen omzetten in wetgeving. De ministers van Financiën van alle lidstaten zullen daarover stemmen, maar het voorstel is zo ontworpen dat unanimiteit geen vereiste is. Landen kunnen proberen voorstellen bij te sturen, maar ze niet met een veto tegenhouden. De beste gelegenheid om bij te sturen, was deze top.
Als het om defensie gaat, is van de voormalige zuinige coalitie weinig over
Zonder Orbán
De discussie over het Commissievoorstel voor de financiering van defensie-uitgaven nam de hele middag in beslag. Rond het diner richtten de leiders zich op een uitvoerige steunbetuiging aan Oekraïne, waar de Hongaarse premier Viktor Orbán al dagenlang openlijk tegen geageerd had. Vlak voor het diner werd duidelijk dat de steunbetuiging door 26 landen – dus zonder Hongarije – werd aangenomen. De verklaring werd als aanhangsel bij de formele conclusies gevoegd.
De leiders voelden er niet veel voor Orbán de mogelijkheid te geven de vergadering urenlang te frustreren met zijn verzet, zoals in het verleden gebeurde. Slowakije, dat ook niet akkoord wilde gaan, ging overstag nadat een passage in de tekst werd opgenomen waarin problemen met de Slowaakse energievoorziening werden onderkend.
De regeringsleiders ontvingen eerder op de dag de Oekraïense president Volodymyr Zelensky voor een lunch. Zelensky gaf geen persconferentie, maar The Kyiv Independent drukte zijn toespraak voor regeringsleiders integraal af. Hij zei daarin dat Amerikaanse en Oekraïense teams weer met elkaar in gesprek zijn en dat er volgende week mogelijk een nieuwe ontmoeting volgt, na het desastreuze bezoek van Zelensky aan het Witte Huis.
Zelensky koerst op een staakt-het-vuren. Rusland moet de aanvallen op de civiele infrastructuur staken, afzien van bombardementen en geen militaire operaties uitvoeren in de Zwart Zee. Daarna kunnen echte onderhandelingen beginnen. De uitwisseling van gevangenen kan dan bijdragen aan het opbouwen van vertrouwen.
Het gesprek met Zelensky duurde anderhalf uur en verliep, zei een diplomaat na afloop, in een rustige, zakelijke sfeer. Viktor Orbán nam niet het woord.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129042678-517a45.jpg|https://images.nrc.nl/R5_NSOmGaqZJs91IGQFnVjNER_g=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129042678-517a45.jpg|https://images.nrc.nl/UHGS9hcjlz0oTKeyRtOLmc7Us1k=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129042678-517a45.jpg)
