De Venezolaanse oppositieleden Maria Corina Machado en Edmundo González Urrutia hebben donderdag de Sacharovprijs gewonnen. Dat maakte voorzitter van het Europese Parlement Roberta Metsola donderdag bekend. “In hun strijd voor een eerlijke, vrije en vreedzame machtsoverdracht hebben ze onbevreesd de waarden hooggehouden die miljoenen Venezolanen en het Europees Parlement zo dierbaar zijn: gerechtigheid, democratie en de rechtsstaat”, zei Metsola bij de uitreiking.
Oppositiekandidate María Corina Machado werd aan het begin van dit jaar uitgesloten van deelname aan de Venezolaanse verkiezingen nadat ze in de voorverkiezingen, waarbij de oppositie haar als gemeenschappelijke kandidaat had gekozen, had gewonnen.
Edmundo González Urrutia nam het kandidaatschap van Machado over en won afgelopen zomer de verkiezingen, zeggen onder meer de Verenigde Staten en de Europese Unie. Toch riep zittend president Nicolás Maduro zichzelf uit tot winnaar. Er werd een arrestatiebevel tegen hem uitgevaardigd en hij ontvluchtte het land naar Spanje, waar hij politiek asiel heeft gekregen.
‘Grootst mogelijke moed en vastberadenheid’
Donderdag reageerde González op het nieuws via X. „Ik wil vooral María Corina Machado bedanken,” schrijft hij. „Een uitzonderlijk iemand die met al haar politieke talent, haar absolute toewijding en haar onverzettelijke geest de weg heeft geplaveid die we momenteel volgen. Ze heeft de vlam van de vrijheid levend heeft gehouden in ons land.”
Ook bedankt hij de inwoners van Venezuela, die „met de grootst mogelijke moed en vastberadenheid jarenlang de confrontatie zijn aangegaan en nog steeds aangaan met een regime dat systematisch de mensenrechten schendt”.
De Sacharovprijs ging eerder naar onder meer Nelson Mandela en Malala Yousafzai, die later ook de Nobelprijs voor de Vrede wonnen.
Een onderzoek dat minister Sophie Hermans (Klimaat en Groene Groei, VVD) heeft laten uitvoeren naar de gevolgen van het langer openhouden van de kerncentrale in Borssele, schiet op cruciale punten tekort. Zo is niet duidelijk genoeg gemaakt wat het effect is voor de nucleaire veiligheid. Ook de consequenties van de toenemende hoeveelheid nucleair afval zijn „onvoldoende” onderzocht.
Dit concludeert de onafhankelijke commissie van deskundigen die de juistheid en volledigheid van het zogeheten milieueffectrapport (mer) moet controleren. De Commissie voor de milieueffectrapportage publiceert haar bevindingen deze vrijdag.
Rampscenario’s voor de situatie na 2033 zijn niet uitgewerkt, hoewel de commissie daar om had gevraagd
Het kabinet wil de kerncentrale in Borssele langer openhouden dan tot 2033, het jaar dat nu nog als einddatum in de Kernenergiewet staat. Voor een wetswijziging is een milieueffectrapport noodzakelijk.
De commissie adviseert de minister nu om het rapport, opgesteld door adviesbureau Arcadis, eerst aan te vullen en te verbeteren. Dit advies is niet bindend, maar weegt zwaar omdat de wetswijziging moet worden goedgekeurd door de Tweede en Eerste Kamer. Voor hen is het werk van de commissie een onafhankelijke toets op de zorgvuldigheid van de politieke besluitvorming.
De conclusies van de commissie wringen met de herhaalde verklaring van de minister dat zorgvuldigheid bij de uitvoering van de kernenergieplannen van het kabinet van groot belang is. Recentelijk zei de minister dit nog tijdens een bezoek aan Borssele. Kernenergie is een maatschappelijk gevoelig onderwerp, mede vanwege zorgen over veiligheid en radioactief afval.
Vier nieuwe centrales
Kernenergie staat sinds een paar jaar weer prominent op de politieke agenda. Het huidige kabinet wil niet alleen de bestaande centrale langer openhouden, maar ook vier nieuwe, grotere kerncentrales bouwen. Twee daarvan komen wellicht naast de bestaande in Borssele. Sinds kort is ook Terneuzen, aan de overkant van de Westerschelde, in beeld als locatie.
Een primaire tekortkoming in het milieueffectrapport is volgens de commissie dat de noodzaak van kernenergie voor de Nederlandse energievoorziening, en de milieugevolgen daarvan, nog moeten worden onderbouwd. Terwijl de wetswijziging al voorligt, is de afweging door de minister nog niet gemaakt.
De sussende woorden in het rapport over de gevolgen voor het milieu zijn niet hard onderbouwd
Andersom is logischer, zegt commissievoorzitter Hans Mommaas in een toelichting aan NRC. „Het kabinet heeft besloten tot kernenergie, maar de afweging eronder is eigenlijk nog niet gemaakt. Die willen we graag zien. Het is heel belangrijk dat daar transparantie over ontstaat.”
Over nucleaire veiligheid zegt de commissie dat het rapport deels is gebaseerd op „gedateerde” informatie over wet- en regelgeving uit de jaren zestig. Bovendien zijn veranderingen in de directe omgeving van de centrale – denk aan de komst van meer woningen en bedrijven – niet meegenomen. Rampscenario’s voor de situatie na 2033 zijn niet uitgewerkt. Dit terwijl de commissie daar vooraf om had gevraagd.
Afval
Over radioactief afval is het rapport te beknopt. Dit betreft vooral het afval dat vrijkomt als de centrale uiteindelijk ontmanteld wordt. Naarmate een centrale langer openblijft, wordt dat afval radioactiever, maar de gevolgen hiervan zijn onvoldoende onderzocht.
De gevolgen voor de natuur en het water in de Westerschelde zijn eveneens onvoldoende uitgewerkt. Zo wordt in het rapport erkend dat mogelijk een „koelwaterknelpunt” ontstaat als ook de nieuwe kerncentrales water uit de Westerschelde voor koeling gaan gebruiken. De precieze effecten van extra lozingen van opgewarmd water door de kerncentrales zijn echter onduidelijk. Ook de gevolgen van klimaatverandering voor de centrales blijven onvermeld: doordat het water in de Westerschelde warmer wordt, mag er minder warm koelwater in worden geloosd. Verder is onduidelijk of drempelwaardes kunnen worden overschreden bij langduriger lozing van radioactieve en chemische stoffen in de nu al sterk vervuilde Westerschelde.
Sussende woorden
De commissie is van mening dat enkele algemene uitspraken over kernenergie in het onderzoek „discutabel” zijn. Zo vermeldt het rapport dat kernenergie niet duurder is dan hernieuwbare bronnen als zon en wind. Ook stelt het dat bedrijfsduurverlenging van de centrale een van de goedkoopste en snelste manieren is om CO2-vrije elektriciteit op te wekken. Dergelijke uitspraken zetten lezers van het onderzoek „mogelijk op het verkeerde been”. De commissie constateert dat milieu-informatie die nodig is om tot een andere afweging te komen dan langer openhouden van de centrale te beperkt is uitgewerkt.
Lees ook
‘Borssele blijft open’, schrijft het kabinet. Maar zo makkelijk gaat dat niet
De commissie wil vooral meer gedetailleerde informatie. Mommaas: „Er staan wat sussende woorden in het rapport over de gevolgen voor het milieu, die wat ons betreft niet hard zijn onderbouwd. Terwijl die informatie vaak wel beschikbaar is. Kerncentrales zijn complexe materie. Ja, men heeft haast, maar tegelijkertijd staan wij voor de zorgvuldigheid van de besluitvorming.”
40 miljoen euro. Zoveel wil minister Fleur Agema (Zorg, PVV) vanaf volgend jaar besparen op mensen die onverzekerd zijn, maar toch een beroep doen op de zorg; vooral arbeidsmigranten en toeristen. De bezuiniging betekent dat de helft van het budget van 80 miljoen verdwijnt.
Maar daarmee hield de duidelijkheid donderdag wel op, tijdens de tweede dag van de behandeling van de begroting van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). De Tweede Kamer maakt zich zorgen over deze bezuiniging en wilde weten om hoeveel mensen het precies gaat. Dat wist Agema niet. „Maar hoe kunnen we dan al 40 miljoen inboeken? Misschien gaat het maar om een paar honderd mensen”, vroeg Kamerlid Harmen Krul (CDA).
Agema: „Dat is inderdaad lastig. Maar hier hebben we een keuze gemaakt.”
Krul: „Wat is dat nu voor een uitermate slecht antwoord? Hoe kun je nu zeggen dat je de helft gaat bezuinigen, terwijl je geen flauw idee hebt hoe groot die groep is. Misschien kunt u wel 60 miljoen bezuinigen.”
Agema: „Wie weet.”
Krul: „Wie weet? Als u dit niet weet, kunt u dit bedrag ook niet invullen.”
Agema: „Dat kan wel. Zo staat het in de lijst met bezuinigingen voor 2024. We zullen in de uitvoering zien hoe ver we komen.”
Het debatje tussen en Agema en Krul was tekenend voor de sfeer tijdens deze tweede dag. De oppositie vroeg telkens naar de onderbouwing van de vele bezuinigingen op zorg, Agema wist de Kamer niet te overtuigen dat ze die had. Het zorgde voor veel onrust. Geregeld praatten Kamerleden vanuit hun bankjes hardop door Agema’s beantwoording heen.
Agema benadrukte dat het kabinet nu eenmaal moet bezuinigen: „Ik zou dat liever helemaal niet doen, maar het staat in het Hoofdlijnenakkoord.”
Hoe kun je nu zeggen dat je de helft gaat bezuinigen, terwijl je geen flauw idee hebt hoe groot die groep onverzekerden is
Eerste grote test
De behandeling van de begroting van VWS de afgelopen twee dagen was de eerste grote test voor Agema. Haar eerste maanden als zorgminister verliepen moeizaam. Debatten in de plenaire zaal liepen uit de hand, doordat Agema zich liet verleiden tot aanvallen op Kamerleden en omdat ze onverwacht nieuwe informatie in het debat bracht. Woensdag, tijdens de eerste dag van de begrotingsbehandeling, lag ze onder vuur van de oppositie, maar ook van haar eigen PVV. De kritiek: de plannen zijn vaag, op veel terreinen ontbreekt het aan concrete plannen.
Zo stuurde Agema begin deze week een Kamerbrief, waarin ze 252 miljoen euro aan bezuinigingen op onder meer preventie, zorgstages, zorg aan onverzekerden en het Trimbos-instituut uitwerkte. Maar waar is de onderbouwing, vroeg de Kamer zich af. „Waarom bezuinigt u op zorgstages terwijl u prioriteit geeft aan arbeidsmarkttekorten? Daar snap ik geen bal van”, zei Mirjam Bikker (ChristenUnie). Volgens Agema is die subsidie „niet doelmatig” en komt ze met een andere regeling, die breder is en minder kost (40 miljoen in plaats van 122 miljoen per jaar). „Minder geld, maar wel meer effect?” vroeg Bikker. Ze leek het nauwelijks te kunnen geloven.
Technocratisch
D66 vroeg naar het plan om het eigen risico ruim te halveren, iets dat leidt tot langere wachtlijsten. Om dat op te lossen wil Agema meer triage (zorgverleners bepalen wie er als eerste aan de beurt voor een behandeling). „Dat is niet nieuw, dat doen ze al”, zei Wieke Paulusma (D66). „En nu wordt die druk verder opgevoerd. Hoe gaat u dat doen?” Dat ga ik uitwerken, antwoordde Agema. „Maar wie is er straks dan als eerste aan de beurt?”, drong Paulusma aan. Dat ga ik uitwerken, zei Agema opnieuw.
Na een uur was een groot deel van de oppositiepartijen wel klaar met de „technocratische” en „halve” antwoorden van Agema. Ze vroegen Kamervoorzitter Martin Bosma in te grijpen: „Wat is de onderbouwing, waarom deze keuzes, wat zijn de cijfers? We willen antwoorden”, zei Lisa Westerveld (GroenLinks-PvdA). „De minister zegt alleen ‘ik heb goede plannen, ik heb het op het netvlies’”, zei Paulusma (D66). „Dit zijn pijnlijke keuzes. Dan wil je een visie en onderbouwingen.” Ze sprak, later in het debat, over „een schandalige vertoning”.
Agema vond het „spijtig om te horen dat we niet tot elkaar komen”. Ze voegde toe dat achter de 252 miljoen bezuinigingen „geen visie zit. Dan zou ik wel een hele grote broek aantrekken. We hebben gewoon goed gekeken waar we niet op willen bezuinigen en waarop wel, omdat het bijvoorbeeld niet doelmatig is.”
Liever richtte ze zich op wat wel kan: „Ik mag 4,3 miljard uitgeven aan het eigen risico en 600 miljoen aan betere ouderenzorg. Daar ben ik de vier dragende partijen dankbaar voor.”
Lees ook
Felle kritiek op zorgminister Agema, ook van de eigen PVV
Ajax heeft de uitwedstrijd tegen het Azerbeidzjaanse Qarabag FK met 3-0 gewonnen. Doelpuntenmakers waren Kenneth Taylor, Wout Weghorst via een penalty en Chuba Akpom. Dankzij de overwinning blijft Ajax hoog op de ranglijst in de Europa League staan. Over twee weken ontvangt het team in Amsterdam Maccabi Tel Aviv, dat nog geen punten heeft.
Ajax begon met Rugani en Weghorst in de basis. Het was de eerste basisplaats voor de deze zomer overgekomen spits. Brobbey zou rust krijgen in aanloop naar de krakers tegen Feyenoord en PSV. Maar mogelijk kijkt coach Francesco Farioli ook naar de statistieken: Brobbey heeft na zes wedstrijden in de eredivisie nog niet gescoord, terwijl Weghorst dat als invaller al twee keer deed.
Ook voor Daniele Rugani was het de eerste basisplaats sinds hij deze zomer op huurbasis overkwam van de Italiaanse club Juventus. Na een sterke openingsfase kwam Qarabag FK al na een kwartier met tien man te staan. Júlio Romão kreeg direct rood voor het neerhalen van Ajax-aanvaller Mika Godts, die anders vrij op het doel af had gekund.
Drie doelpunten en nóg een rode kaart
In de 36ste minuut kwam Ajax op voorsprong. Middenvelder Kenneth Taylor scoorde na een inzet van Weghorst in tweede instantie van dichtbij de 0-1, wat ook de ruststand was. Het was Weghorst zelf die de stand na rust verdubbelde uit een zeer makkelijk gegeven strafschop. Invaller Chuba Akpom zette met 3-0 de eindstand op het bord. In de slotfase kreeg Qarabag nog een tweede rode kaart te verwerken.
Qarabag, dat eerder verloor van Tottenham Hotspur en Malmö FF, blijft ook na vanavond op 0 punten steken. Ajax won eerder ruim van Besiktas en speelde gelijk tegen Slavia Praag. Na de overwinning van vanavond staan de Amsterdammers met 7 punten bovenaan. Aan het einde van de competitiefase gaan de eerste acht ploegen direct door naar de knock-outronde.
Ajax speelt in de komende speelrondes onder andere nog tegen Maccabi Tel Aviv, Lazio Roma en Galatasaray.
