Veertig top-illustratoren brengen Anne Franks kabouter- en elfjesverhalen tot leven

Posted on June 11, 2024 by admin

Anne Frank schreef niet alleen maar haar beroemd geworden dagboek tijdens de onderduik in de Tweede Wereldoorlog in het Achterhuis in Amsterdam, ze schreef ook verhalen en sprookjes – „m’n pennekinderen” noemde ze die. Die fantasieverhalen zijn ter ere van Anne Franks 95ste geboortejaar – ze werd op 12 juni 1929 geboren, en stierf, 15 jaar oud, in concentratiekamp Bergen-Belsen – nu opnieuw uitgegeven (ze stonden bijvoorbeeld ook in Anne Frank Verzameld werk uit 2013) in een speciale editie, waarvoor meer dan veertig internationale tekenaars er prachtige nieuwe illustraties bij maakten.

Pennekinderen. Verhaaltjes en gebeurtenissen uit het Achterhuis heet het 263 pagina’s dikke boek, dat de Anne Frank Stichting en uitgeverij Rubinstein uitgeven. Het wordt 12 juni, haar geboortedag, gepresenteerd in het Anne Frank Huis in Amsterdam, waar ook een expositie van de illustraties is.

Voorwoord van Malala

De Pakistaanse kinder- en vrouwenactiviste Malala Yousafzai schreef de inleiding voor het boek. Zij werd op haar vijftiende, in 2012, door een Talibanstrijder door haar hoofd geschoten omdat ze voor de BBC een anoniem blog schreef, tegen het geweld van de Taliban en hun verbod om meisjes naar school te laten gaan. Ze werd eerst in Pakistan geopereerd, en daarna naar Engeland overgevlogen, waar ze een schedelprothese kreeg. Ze studeerde in 2020 af aan de universiteit van Oxford, en zet zich, als winnares van de Nobelprijs voor de Vrede in 2014, onder meer in voor kinderrechten.

Net als Anne droomde ik van een andere wereld voor mezelf, eentje waarin ik met magische pen mijn diepste wensen kon optekenen

Malala Yousafzai
Kinder- en vrouwenactiviste

„Net zoals Anne”, schrijft Malala, „droomde ik van een andere wereld voor mezelf, eentje waarin ik met magische pen mijn diepste wensen kon optekenen om zo vrede te brengen voor mijn familie, vrienden en buren.”

Uiteraard staan er verhalen over het Achterhuis (bijvoorbeeld over de vlooien) in het boek, met bijbehorende illustraties. Maar ook haar fantasieën en sprookjes, over elven en kabouters.

Anne Frank droomde er over om filmster te zijn. Daarover gaat het prachtig door de Nederlandse tekenaar Thé Tjong-Khing geïllustreerde verhaal ‘Filmster-illusie’ van 24 december 1943. Hij heeft Anne Frank als een Hollywood pin-upgirl getekend. Dat past bij haar filmsterfantasieën. Ze schreef op haar veertiende: „Ik was zeventien jaar en een knap jong meisje met een bos zwarte krullen, ondeugende ogen en met o zo veel idealen en illusies. Op de een of andere manier zou later iedereen mijn naam kennen en ik zou in de albums van vele dwepende bakvissen voorkomen.”

Ze las in de onderduik ook over films en sterren – in het Achterhuis hangen nog filmsterrenfoto’s aan de muur. Ze keerde zich in haar tekst ‘Poel des verderfs’ tegen een filmcriticus die „een aantal naaktbeelden in een film (…) schijnbaar niet zeer netjes vond”. Anne schreef, op 22 februari 1944: „…in het algemeen ben ik van oordeel dat de mensen hier in Holland meteen alles wat maar een beetje te weinig bedekt is, beschimpen. Ze noemen het ‘preutsheid’, wat hier heerst.”

Als alle kinderen „zo opgevoed worden dat alles wat naar het blote zweemt niet netjes is, dan zal het op den duur zeker zover komen dat de jeugd zich gaat afvragen: ‘Ja, zijn ze dan helemaal getikt?’ (…) En nu stel ik u een vraag: ‘Bedekt u de bloempjes als u ze plukt ook direct en spreekt u ook nooit over hun uiterlijk?’.” Bij dit kritische pennekind maakte Martijn van der Linden een passende naakte bloemenillustratie.

Wrang is het sprookje ‘De Wijze Kabouter’ (18 april 1944) waarin de kabouter een vrolijk verwend elfje, Dora, in een huis opsluit met een zeer sombere kabouter, Peldron, die door alle ellende in wereld nergens vreugde ziet. Hij voegt Dora toe: „Het is veel beter dat je doodgaat, dan hoef je de ellende in de wereld niet langer te verdragen.” De wijze kabouter sluit de twee samen op in een huis waar ze niet uit kunnen. Dat heeft effect, schrijft Anne: „Doortje heeft wat ernst gekregen en Peldron is wat vrolijker geworden, juist doordat jullie ertoe gedwongen waren van je verblijf te maken wat ervan te maken viel.” De Duits-Britse illustrator Axel Scheffler maakte er een passende sprookjesprent bij.

**Het verhaal over het beertje Blurry,** dat de wereld wil ontdekken, geïllustreerd door Charlotte Demantons.

En zo is er meer moois in het boek, zoals het verhaal over het beertje Blurry, dat de wereld wil ontdekken, geïllustreerd door top-illustrator Charlotte Demantons – en veel meer.

Het is zoals Malala schreef in haar inleiding: „De fantastische tekeningen in dit boek brengen de wereld die Anne creëerde tot leven.”

Anne Frank: Pennekinderen. Verhaaltjes en gebeurtenissen uit het Achterhuis. 263 blz. € 39,99

In ‘Hulde!’ vliegt een liefdesverhaal van zeventig jaar binnen anderhalf uur voorbij

admin
November 18, 2024
0

„Het is net of ik jou al heel lang kende”, zegt Geesje (Carine Crutzen) bij de eerste ontmoeting. Ze is jong en brutaal, met een witte rok die ze soms langzaam heen en weer laat wiegen. „Ik zag jou en ik dacht: bóém.” Adam (Bert Luppes) lijkt zich niet direct raad te weten met al haar aandacht. Ook hij is jong, ook hij heeft nog veel eerste keren te gaan. Heeft hij weleens een Limburgs meisje gekust, wil Geesje weten. Wanneer het antwoord „nee” is, besluit ze dat gebrek aan ervaring meteen te verhelpen: ze neemt zijn hoofd in haar handen en drukt haar lippen tegen de zijne, een beetje te hard, een beetje onwennig. Adam blijft even stil als ze hem weer loslaat. „Doe nog eens”, zegt hij dan. „Ik zat niet op te letten.”

Veel tijd om bij die ontgroening stil te staan is er niet. Geesje en Adam denderen samen voort naar de rest van al hun gedeelde eerste keren: seks, kinderen, huwelijksproblemen. Hulde! is een trip langs de hoogte- en dieptepunten van twee met elkaar verstrengelde levens; van de eerste onhandige zoen tot de nadagen in een verzorgingstehuis. Een liefdesverhaal van zeventig jaar vliegt in anderhalf uur voorbij.

Al is die liefde bij tijd en wijle ver te zoeken. De tekst van Peer Wittenbols zet Geesje en Adam neer als twee heel gewone mensen, inclusief alle imperfecties die daarbij komen kijken. Met het verstrijken van de jaren steken gevoelens als jaloezie en teleurstelling de kop op. Sommige verwijten neem je nooit meer weg: de verhuizing die de één liever wilde dan de ander, het buitenechtelijke avontuur met vergaande gevolgen. Er zijn genoeg momenten dat die ongenoegens de overhand krijgen. En dan volgt weer het moment dat mama en papa hun ruzies bijleggen in een sinterklaasgedicht, waarin ze al rijmend de kinderen beloven komend jaar wat liever te zijn voor elkaar.

Droogkomisch

Verbaal doet het echtpaar niet voor elkaar onder. Wittenbols schreef voor beiden scherpe reacties en venijnige grapjes, droogkomisch gespeeld door Crutzen en Luppes. Zij beelden veel uit met weinig, alsof ze hun eigen verhaal naspelen. Als Crutzen op het toneel een kussentje onder haar shirt schuift is ze zwanger, als Wittenbols een wollige opatrui aantrekt, is hij in één keer jaren ouder. De kostuums en soundtrack (van Grace Slick tot Stromae) voeren de kijker ook mee op een reis door de verschillende decennia.

Hulde! begint en eindigt met het zeventigjarige jubileum van het huwelijk van Geesje en Adam. Dat de twee het zo lang met elkaar uithouden mag een wonder heten, hoewel een gezamenlijk einde na al die gedeelde eerste keren ook steeds vanzelfsprekender begint te lijken. En aan het eind van de rit kijk je zelfs op de dieptepunten wat ontroerd terug. „Het is mooi als je ernaar verlangt en het is mooi als het voorbij is”, zegt Adam als hij en Geesje zich klaarmaken om voor de eerste keer het bed te delen. „En daartussen door rommelt iedereen maar wat.”

Een goede slagwerker heeft gevoel voor theater, blijkt op het TROMP Concours

admin
November 18, 2024
0

Bij percussie komt veel meer kijken dan alleen muzikaal talent. Op de Eindhovense slagwerkcompetitie TROMP scoor je vooral punten met performances die ook visueel interessant zijn, zo blijkt zondagmiddag.

Het tweejaarlijkse TROMP Percussion is een internationaal festival en concours waar slagwerk een ruime week in de spotlights staat, dit jaar voor het eerst onder artistieke leiding van Dominique Vleeshouwers. De Eindhovense binnenstad is het decor voor creatieve performances – zo is er een optreden voor haarkam en snaredrum in een kapsalon – en van een belangrijke percussiewedstrijd.

Achtentwintig jonge kandidaten komen vanuit Texas tot Taiwan naar het Muziekgebouw Eindhoven om daaraan deel te nemen; drie van hen plaatsen zich voor de finale op zondagmiddag. Op hun programma: een verplichte compositie met begeleiding, plus een solostuk naar eigen keuze.

Het verplichte werk is Box Office, speciaal voor deze editie gecomponeerd door Martin Fondse en David Dramm. Een wereldpremière dus, al kun je misschien beter zeggen: drie wereldpremières. De finalisten krijgen zoveel vrijheid in de partituur, dat het werk geen twee keer hetzelfde klinkt. Voor het publiek een leuk puzzeltje om de gedeelde motiefjes te herkennen in drie compleet verschillende uitvoeringen. Wel zo verfrissend, want met een finaleprogramma van in totaal zo’n vier uur is het best een lange zit.

Kartonnen dozen

De bezetting van Box Office bestaat uit percussie-instrumenten en kartonnen dozen. Hoe die eruitzien mag iedere kandidaat zelf bedenken, net als de volgorde van de verschillende onderdelen van het stuk. De finalisten worden begeleid op toetsen en elektrische gitaar door het duo Avenue Azure.

De Portugese finalist Miguel Traquina (derde prijs) gebruikt een functionele opstelling: een paar identieke, rechthoekige dozen staan als een soort aanrecht rond hem opgesteld. Dat je daarop kunt trommelen spreekt voor zich – in het midden, op de rand, aan de zijkanten – maar Traquina gebruikt ze bijvoorbeeld ook als klankkast voor een duimpiano, of om interessante geluidseffecten te produceren. Geluiden die je nog nooit uit een kartonnen doos hebt gehoord, zoals kikkerachtige kwaakjes, of een soort snaarachtig geploink zodra hij in zigzagbeweging over het oppervlak wrijft.

Tweede-prijswinnaar SeongYeon Kong (Zuid-Korea) neemt de titel van Box Office het letterlijkst en het meest beeldend. Als een zakenvrouw met werktas en koffie-to-go komt ze al bellend het podium op, en neemt plaats achter een kartonnen bureautje. De poten, het ladekastje, zelfs het pennenbakje – alles is van karton, en overal wordt op getrommeld. Heel vermakelijk hoe ze opgaat in haar rol als verveelde kantoorklerk. Ze krast ritmisch op een clipboard en zit verwoed te typen.

Theatraliteit valt bij zowel publiek als vakjury in de smaak: winnaar van de competitie is de in China geboren Yuan Xia, die met de beheersing van een vechtkunstenaar door zijn instrumentarium van bananendozen beweegt. Xia krijgt de lachers op zijn hand als hij, volledig ritmisch, een kartonnen plaat aan gort slaat, in de vorm van een smiley.

Zo zie je maar: een goed percussionist verstaat de kunst van het theater. Zuiver muzikaal gezien is de performance van Traquina het boeiendst: hij tovert het rijkste kleurpalet uit zijn karton – slechts goed voor een derde prijs.

Toch komen ook de liefhebbers van melodisch slagwerk zondag weinig te kort: bij de gastoptredens van oud-finalisten bewijst Gabriel Michaud waarom hij in 2022 terecht concourswinnaar werd. Een chaconne voor luit van Sylvius Leopold Weiss, maar dan gespeeld op marimba met een waanzinnig gevoel voor balans en dynamiek. Slagwerk kan ook klein en poëtisch zijn, zei artistiek leider Vleeshouwers ooit in deze krant – en zo is het maar net.

Vrouwelijke 17de-eeuwse kolonialist Maria van Aelst krijgt in toneelbewerking weinig verdieping

admin
November 18, 2024
0

Er is een meme die vaak opduikt in de context van Amerikaans imperialisme en oorlogszucht. Op de tekening zien we een man en een vrouw met een Arabische achtergrond, in een bergachtig gebied. In de lucht hangen drie vliegtuigen met de Amerikaanse vlag erop, die bommen boven het landschap loslaten. De man kijkt met een blik van verwondering naar boven en zegt: „They say the next ones will be sent by a woman!” De vrouw slaat haar ogen neer en antwoordt: „Really makes you feel like you’re part of history.”

Ik moest aan de satirische cartoon denken bij het zien van De mannen van Maria, de theaterbewerking van de gelijknamige roman van Anneloes Timmerije. De voorstelling is een initiatief van actrice Anna Drijver, die tevens de hoofdrol speelt, en werd aangekondigd met dezelfde heldhaftige publiciteitstekst als het boek: „Het waargebeurde verhaal van een vrouw die in een bikkelharde tijd zag wat haar mogelijkheden waren, haar eigen weg koos en deed wat geen enkele vrouw voor haar had gedaan.” Expres of per ongeluk word je als kijker zo op het verkeerde been gezet. Wat hoofdpersonage Maria van Aelst namelijk heeft ‘gedaan’ is, zo blijkt uit de voorstelling: in het begin van de zeventiende eeuw net zo’n gruwelijke kolonisator van het latere Indonesië worden als de mannen om haar heen.

**Anna Drijver** in de voorstelling ‘De mannen van Maria’.

Eenzijdig perspectief

Toneelschrijver Maxine Palit de Jongh traceert in haar bewerking hoe Van Aelst van slachtoffer van het patriarchale systeem zélf tot dader werd. Als meisje wordt ze naar ‘de Oost’ verscheept als ‘volksplanter’: ze wordt op een ‘meisjesmarkt’ geveild aan de hoogste bieder om Batavia met witte kinderen te kunnen bevolken. Als haar eerste echtgenoot overlijdt, zet ze via een zaakwaarnemer een eigen handel in sieraden op, en laat zich in haar huishouden ondersteunen door enkele tot slaaf gemaakte vrouwen. Haar gruwelijkste daden komen voort uit haar seksistische indoctrinatie: omdat haar is ingepeperd dat haar enige bestaansrecht als vrouw voortkomt uit haar rol als moeder, drijft haar kinderloosheid haar tot het ontvoeren van de dochter van een van haar dienstmeisjes.

Hoewel Palit de Jongh twee passages heeft toegevoegd waarin dieren aan het woord zijn, als metaforen voor het land dat de Nederlanders exploiteren, blijft het eenzijdige perspectief van Van Aelst dominant in de voorstelling. Haar gebrek aan introspectie levert voor een hedendaagse theatervoorstelling onoverkomelijke problemen op: ze is in haar slaafse hunkering naar weelde, huwelijk en moederschap een voorspelbaar product van haar opvoeding en omgeving en wordt nooit een interessant individu. De conventionele spelregie van Olivier Diepenhorst biedt ook geen verdieping: het spel van Drijver toont weinig tegenkleur ten opzichte van de emoties die al in de tekst besloten liggen en neigt in haar portrettering van de personages die Van Aelst tegenkomt naar karikatuur.

Vanwege het gebrek aan opvallende regiekeuzes blijft onduidelijk wat Drijver nu precies zo interessant vond aan dit verhaal, en waarom ze het naar het toneel wilde brengen. De spanning tussen proto-feminisme en kolonialisme is te zwak uitgewerkt om te beklijven, waardoor je als kijker lang voor het einde je aandacht verliest.