Vance doet niets liever dan discussiëren, Walz is stikzenuwachtig: wie zal het debat tussen de running mates domineren?

Als Claudia Sheinbaum dinsdag wordt beëdigd als president van Mexico, is de Spaanse koning Felipe VI daar niet bij. Niemand van de Spaanse regering zal aanwezig zijn. Sheinbaum heeft Felipe VI niet uitgenodigd omdat hij tot tweemaal toe niet inging op een eis van haar voorganger en partijgenoot Andrés Manuel López Obrador (‘AMLO’). Die wilde excuses voor de brute wijze waarop de Spaanse conquistadores vijfhonderd jaar geleden de inheemse volkeren van het huidige Mexico koloniseerden. Dat de aanstaande presidenta om die reden geen uitnodiging verstuurde, toont aan hoever ze gaat met het verdedigen van haar voorganger.

Vanaf dinsdag mag Sheinbaum laten zien of en hoe ze uit de schaduw kan treden van haar politieke mentor, aan wie ze op menig cruciaal moment in haar loopbaan veel te danken heeft gehad. Een mentor die hun regeringspartij de afgelopen jaren almachtig maakte in Mexico. En die nu zegt dat hij op zijn ranch van zijn pensioen gaat genieten – al is er geen Mexicaan die gelooft dat het politieke dier daartoe in staat is.

Dat Claudia Sheinbaum (61) president zou worden, stond al zo goed als vast vanaf het moment dat López Obrador haar eerder dit jaar aanwees als zijn gewenste opvolger. Ze moest alleen de verkiezingen nog winnen, maar gezien de populariteit van de huidige president en de almacht van hun regeringspartij Morena, was dat weinig meer dan een formaliteit: op 2 juni verkoos circa 60 procent van de Mexicaanse kiezers Sheinbaum als eerste vrouwelijke president van Mexico.

Vrouw, Joods, wetenschapper

Als het aan Sheinbaum ligt, is haar geslacht het laatste waarnaar mensen moeten kijken als ze haar omschrijven. Zoals ze evenmin aandacht moeten schenken aan het feit dat ze Joods is: naar eigen zeggen is ze absoluut niet religieus en is haar Joodse afkomst iets waar vooral Amerikaanse media mee bezig zijn.

De bijnaam ‘la Doctora’ dankt Sheinbaum aan haar omvangrijke academische carrière. Afkomstig uit een familie vol links-georiënteerde academici volgde ze het pad van haar ouders, die nog steeds werken aan de Nationale Autonome Universiteit van Mexico (UNAM), de meest prestigieuze van het land. Ze haalde haar doctorsgraad in energiewetenschappen, studeerde aan Berkeley in Californië en was onderdeel van het VN-klimaatpanel IPCC, dat een Nobelprijs voor de Vrede ontving voor zijn klimaatonderzoek.

Een van de leidende auteurs van dat klimaatpanel, en onderdeel van de werkgroep waar Sheinbaum deel van uitmaakte, is Ernst Worrell, hoogleraar Energy, Resources & Technological Change aan de Universiteit Utrecht. Naast het werk voor het klimaatpanel werkte hij met haar aan Berkeley, waar ze samen een student begeleidden die later promoveerde. „Ik kwam haar vaak tegen, omdat zij net als ik onderzoek deed naar industrieel energieverbruik en emissiereductie”, zegt Worrell. „Zij zag in die tijd al de noodzaak tot actief klimaatbeleid, ook voor landen als Mexico.”

Volgens Worrell was het altijd prettig samenwerken met de aankomend Mexicaanse president. „Claudia was een goede, grondige onderzoeker. Uit onze samenwerkingen zijn meerdere publicaties voortgekomen, we hadden altijd wetenschappelijke discussies op hoog niveau.”

Dat ze nu de eerste vrouwelijke president wordt, daar kan Nederland een voorbeeld aan nemen

Nog voordat ze deel uitmaakte van het klimaatpanel, maakte Sheinbaum al kennis met de politiek, dankzij de man die ze nu opvolgt als president van Mexico. López Obrador was zelf nog burgemeester van Mexico-Stad toen hij haar vroeg de portefeuille Milieu voor de hoofdstad op zich te nemen. Ze kreeg de eindverantwoordelijkheid voor een aantal grote infrastructuurprojecten, waaronder de Metrobús, een gloednieuwe buslijn, en de bouw van de Anillo Periférico, een ringweg die als een tweede verdieping boven het overvolle wegennetwerk van de hoofdstad werd gebouwd.

Na een tweejarige periode als burgemeester van een naburige deelgemeente, kreeg haar politieke loopbaan echt vaart toen ze in 2017 burgemeester van het hele federale district werd – zoals de Mexicaanse hoofdstad officieel heet. „Ik was onder de indruk toen ze burgemeester van Mexico-Stad werd, een stad met een bevolking groter dan Nederland”, zegt Worrell. „En dat ze nu de eerste vrouwelijke president wordt, daar kan Nederland een voorbeeld aan nemen. Het is toch uitzonderlijk knap dat het haar gelukt is, in een traditioneel land.”

Ook haar definitieve stap naar de politiek werd ingegeven door López Obrador. Hij richtte in 2012 de linkse politieke partij Morena op, waar Sheinbaum vanaf het begin onderdeel van uitmaakte. De partij deed voor het eerst mee aan de lokale verkiezingen in 2015. Sheinbaum werd Morena’s burgemeesterskandidaat voor deelgemeente Tlalpan.

Mexicaanse machocultuur

Abraham Carro werd destijds actief in haar campagneteam en is sindsdien niet meer van haar zijde geweken als medewerker. „Ze was nog nooit politiek kandidaat geweest. Maar ze bleek een natuurtalent. Ze leerde ons hoe je verkiezingen moet winnen”, zegt Carro. Vanaf het moment dat Sheinbaum de politieke arena betrad, heeft ze te maken gehad met vooroordelen, zegt hij. „Sheinbaum heeft altijd van zich moeten afbijten. Nergens voel je de Mexicaanse machocultuur meer dan in de politiek.”

Die cultuur maakte volgens Carro dat Sheinbaum op alle manieren wilde zorgen dat op haar bestuur niets aan te merken viel. „Ze is een enorme perfectionist. Je hebt het bij haar goed gedaan als ze niets over je werk zegt.” Carro lacht: „Dat was soms moeilijk, dat je een project aan haar liet zien en dat ze niets zei. Maar dan wist je dat je het goed had gedaan.”

Ze bestuurde Tlalpan pas twee jaar toen ze besloot zich te kandideren voor het burgemeesterschap van Mexico-Stad. In een vol kandidatenveld, met zeven mannelijke tegenkandidaten, werd Sheinbaum gekozen. Haar voorganger López Obrador was inmiddels gekozen tot president van Mexico.

„Toen ze Mexico-Stad ging besturen, was geweld en misdaad de grootste uitdaging. Niet per se geweld van kartels, maar vooral overvallen, diefstal en onveiligheid”, zegt Carro. „Dat pakte ze met succes aan: dat zien we niet alleen in de statistieken, maar ook het veiligheidsgevoel verbeterde. Mensen voelen zich een stuk veiliger in Mexico-Stad, dankzij haar.”

Lees ook

Eerste Mexicaanse ‘presidenta’ erft van haar mentor veel macht en evenzoveel problemen

Tijdens haar presidentscampagne liet Sheinbaum zich graag voorstaan op die gedaalde criminaliteitscijfers in Mexico-Stad. Daarbij stelde ze dat het aantal moorden in de stad onder haar bewind halveerde. Analisten betwijfelen die cijfers, omdat veel moorden in die periode niet werden gerapporteerd als moord, maar als ‘niet-geclassificeerd’.

Volgens Carro gaat het niet om de cijfers, maar vooral om de aanpak die Sheinbaum koos. „Ze richtte zich op jongeren, door hun alternatieven te bieden, qua werk en opleiding. En ze pakte misdaad aan door samen te werken. Ze begreep door haar academische achtergrond dat je alleen tot resultaten kan komen door samen te werken.”

Haar academische achtergrond kwam ook op een andere manier terug in haar periode in Mexico-Stad, toen de coronapandemie toesloeg. Waar president López Obrador het coronavirus weinig serieus nam en weigerde vergaande maatregelen te treffen, koos Sheinbaum in de hoofdstad een andere aanpak. Ze verscheen steevast op persconferenties met een mondkapje, stelde beperkingen in voor het bedrijfsleven en openbaar vervoer en zorgde voor een succesvolle vaccinatiecampagne.

Uit de schaduw van AMLO

Het was een van de weinige momenten waarop Sheinbaum afweek van het beleid van ‘AMLO’. De afzwaaiend president vormt de rode draad in haar politieke loopbaan is. Ze volgde hem op als burgemeester van Mexico-Stad toen hij president werd, en nu hij vertrekt neemt zij opnieuw het stokje over. Van haar wordt verwacht dat ze het politieke project van López Obrador, dat hij de ‘Vierde Transformatie’ noemt, overneemt en verder uitbreidt. Of, zoals ze zelf zei tijdens haar campagne, dat ze „een tweede verdieping op het project” gaat bouwen.

De Mexicaanse president Andrés Manuel López Obrador en zijn opvolger Claudia Sheinbaum op 19 september tijdens een herdenking van slachtoffers van de aardbevingen van 1985 en 2017 in Mexico-Stad.

Het politieke project bestaat uit subsidies aan armere Mexicanen en sociale projecten in achterstandswijken, maar ook uit een reeks bekritiseerde hervormingen. In zijn laatste maand als president voerde López Obrador ze door, gesteund door het Congres en de Senaat, waar zijn partij Morena een meerderheid heeft. Alle rechters in het land moeten rechtstreeks gekozen worden, de hervormde nationale politie komt onder militair gezag en ook het pensioenstelsel gaat op de schop.

Het zijn hervormingen die Sheinbaum expliciet steunt, ondanks hun mogelijke schade aan de democratische rechtsstaat. Ze weigert af te wijken van het door haar voorganger uitgestippelde pad. Sinds haar verkiezingszege begeleidt Sheinbaum hem op zijn afscheidstournee door het land. Op evenementen, bij infrastructuurprojecten, in het Congres: Sheinbaum is de schaduw van de man die het stokje aan haar gaat overdragen. Het roept de vraag op: kan Sheinbaum ook uit de schaduw van haar voorganger stappen?

Lees ook

Nieuwe Mexicaanse president kan de almacht die ze erft beter prudent inzetten

Politiek analist Karolina Gilas betwijfelt het. „AMLO is een groot politicus, maar ook iemand die van de schijnwerpers houdt. Dat hij Sheinbaum heeft aangewezen als opvolger, is omdat zij vrijwel altijd zijn beleid heeft gesteund. Maar wat doet hij als Sheinbaum besluit een andere richting in te slaan?”

Sheinbaum zelf is in interviews uitgesproken kritisch over mensen die suggereren dat ze haar politieke loopbaan te danken heeft aan López Obrador. Ze ontkent stellig dat ze niet meer zal zijn dan een marionet van de vertrekkende president. Toch zijn haar grootste uitdagingen nauw verbonden met alles waar zijn handtekening onder staat, benadrukt Gilas.

De grootste uitdaging is haar partij. Om die enorme machine vol macht onder controle te houden, moet je politiek enorm geslepen zijn

„De grootste uitdaging is haar politieke partij, Morena. Die is opgericht door AMLO. Zijn zoon is nu toegetreden tot het partijbestuur. AMLO was altijd degene die de eenheid in die partij wist te bewaren. Maar nu zijn ze de grootste partij van Mexico, in vrijwel alle staten, in het Congres, in de Senaat, in Mexico-Stad”, zegt de politicoloog. „Om die enorme machine vol macht onder controle te houden, moet je politiek enorm geslepen zijn. Ik ben benieuwd of Sheinbaum dat kan. Het gevaar is dat alle successen tijdens haar termijn aan haar voorganger worden toegeschreven. We moeten nu gaan ontdekken hoe het ware presidentiële gezicht van Claudia Sheinbaum eruitziet.”

Delen

Mail de redactie

J.D. Vance (40) pocht – net als zijn politieke baas Donald Trump – dat hij „niet zoveel voorbereiding nodig” heeft voor het aanstaande debat tussen de running mates. De aan Yale opgeleide jurist doet niets liever dan discussiëren, vooral met „vijandige” journalisten. Feiten doen er daarbij weinig toe.

Uit Tim Walz’ omgeving wordt juist gelekt dat hij vreselijk zenuwachtig is voor de confrontatie met zijn tegenstander om het Amerikaanse vicepresidentschap. Als oud-leraar is Walz (60) comfortabel in het stellen en beantwoorden van vragen, maar minder behendig in ze ombuigen tot aanvalswapens. Volgens CNN waarschuwde hij Kamala Harris al in zijn sollicitatiegesprek dat hij zwak is in het voeren van debatten.

De Democraat Walz en de Republikein Vance gaan dinsdagavond (03.00 uur ‘s nachts Nederlandse tijd) in New York met elkaar in debat bij zender CBS. Het debat tussen de nummers twee op het stembiljet is elke campagne een verplicht nummer. Het is af en toe memorabel, maar nog nooit relevant gebleken voor de verkiezingsuitslag.

Tot nu toe. Het aanstaande debat is in vorm vrijwel identiek aan alle elf voorgaande ‘veep’-debatten, maar het is op meerdere manieren uniek. De jonge Vance, nog geen twee jaar senator van Ohio, is de plaatsvervanger van de alleroudste presidentskandidaat ooit. Trump (78) is vijf maanden ouder dan Joe Biden (81) vier jaar geleden was. En iedereen kan zien hoe die zich op zijn tandvlees naar het einde van zijn enige presidentstermijn kluunt. Mocht Trump winnen en overlijden, dan is Vance straks de baas.

Walz is de snelst aangewezen, minst voorbereide running mate in de moderne geschiedenis. Nadat vicepresident Kamala Harris (59) eind juli plotseling Biden verving als kandidaat van de Democraten, presenteerde zij binnen twee weken de vrij onbekende gouverneur van Minnesota als haar partner. Niet toevallig iemand die, net als Vance, uit het industriële en rurale Middenwesten komt.

Nek-aan-nekrace

Belangrijker nog: nooit eerder wezen de peilingen in deze fase van de campagne op zo’n nek-aan-nekrace tussen de kandidaten van de twee grote partijen. Een race waarin momenteel niets de dagkoersen lijkt te beïnvloeden en tegelijkertijd elke gebeurtenis doorslaggevend kan zijn. Ook deze confrontatie. Omdat Trump weigert nog een keer met Harris in debat te gaan, kan het de laatste van de campagne zijn.

Lees ook

Wat voegen running mates J.D. Vance en Tim Walz toe aan de race om het Witte Huis?

Walz heeft reden om zenuwachtig te zijn. Running mates hebben vaak de taak om de tegenstander bij de enkels af te zagen. Walz heeft een paar keer naar de Republikeinen uitgehaald. Hij speelde zich in de kijker door op televisie Trump en Vance weirdos te noemen, maar Walz is geen pitbull. Hij is vooral ingeschakeld om te laten zien dat Democraten ook hele gewone, witte mannen van middelbare leeftijd zijn. Plezier uitstralen is lastig tijdens een debat met iemand die altijd in de aanvalsstand staat, maar vol zelfbeheersing spreekt en zelden aarzelt.

Vance kwam juist bij Trump in het vizier tijdens een debatoptreden in de senaatsrace van Ohio, twee jaar geleden. Hij schroomt niet om tegenstanders keihard aan te vallen, noch om leugens te versterken, zoals over Haïtianen die huisdieren zouden eten. Hij is de inhoudelijk voorbereide en welbespraakte ideoloog van het isolationisme dat Trump voorstaat. Iemand die het bloed onder de nagels van zijn tegenstander vandaan kan halen.

Onsympathiek

Dat is tegelijk Vance’s zwakte. Hij komt onsympathiek over, nog meer dan Trump. Slechts 27 procent van de geregistreerde kiezers heeft een positief beeld van hem, zo blijkt uit een recente peiling van persbureau AP, tegenover 42 procent voor Walz. Over beide running mates zegt ruim 20 procent niet genoeg te weten. Terwijl Vance vrijwel dagelijks media te woord staat, geeft Walz nog minder interviews dan de zelden zonder script pratende Harris.

Vance zal zeker niet onvoorbereid in New York verschijnen. Hij is al een maand in de weer met Republikeinse strategen en heeft partijgenoot Tom Emmer, een invloedrijk Congreslid uit Walz’ staat Minnesota, ingeschakeld om rollenspellen te oefenen voor het debat. Transportminister Pete Buttigieg doet Vance na in de Democratische voorbereidingen.

De regels van het debat lijken enigszins in het voordeel van Vance. Hij krijgt het laatste woord, de kandidaten mogen elkaar – in tegenstelling tot Trump en Harris recent – wél in de rede vallen en de debatleiders zullen niet live factchecken wat de twee zeggen. Dit alles maakt Walz de underdog, precies de rol die de Democraat in deze campagne graag speelt.

<dmt-util-bar article="4867639" headline="Vance doet niets liever dan discussiëren, Walz is stikzenuwachtig: wie zal het debat tussen de running mates domineren? ” url=”https://www.nrc.nl/nieuws/2024/09/30/vance-doet-niets-liever-dan-discussieren-walz-is-stikzenuwachtig-wie-zal-het-debat-tussen-de-running-mates-domineren-a4867639″>


Delen

Mail de redactie