Van Indonesische beat tot Mozarts muziekdoosje: het Grachtenfestival biedt een ongekend rijk scala.

Reportage

De 26ste editie van het Grachtenfestival in Amsterdam kenmerkt zich door een royaal aanbod, zowel van het aantal optredens als van de locaties. In het openingsweekend klonken naast het pianoconcert nummer 5 van Ludwig van Beethoven de Kretek Beats uit Indonesië.

Pianist Nikola Meeuwsen won de GrachtenfestivalPrijs 2023 en speelt hier in de passage van het Rijksmuseum met altviolist Takehiro Konoe.
Pianist Nikola Meeuwsen won de GrachtenfestivalPrijs 2023 en speelt hier in de passage van het Rijksmuseum met altviolist Takehiro Konoe. Foto Melle Meivogel

De geur van diesel afkomstig van oude scheepsmotoren op het Grachtenfestival in Amsterdam: het is een van de vele verrassingen van dit hoofdzakelijk klassiek georiënteerde festival dat zich gedurende tien dagen afspeelt op tal van bijzondere locaties, zelfs tot buiten de stadsgrenzen.

De 26ste editie staat onder artistieke leiding van Marie-Luce Bree, die na vijf jaar afscheid neemt. De keuze voor de historische werf ’t Kromhout als plek is nog gewaagder als je luistert naar het duo Kretek Beats, dat elektronische muziek met Indonesische inspiratiebronnen brengt waarin hypnotiserende melodielijnen en klankvolle uitbarstingen elkaar afwisselen.

Het rauwe, maritieme Amsterdam was ook de locatie van het openingsconcert vrijdagavond 11 augustus op de scheepshelling van de NDSM-werf aan het IJ. De helling met uitzicht op de skyline is een akoestisch wonder waarvan pianist en artist in residence Nikola Meeuwsen (21) in samenspel met het Nederlands Jeugdorkest fraai gebruik maakten. Ze gaven een uitvoering van het pianoconcert nr. 5 van Beethoven. Meeuwsen en concertmeester en dirigent Wouter Vossen legden het accent op de rapsodische kracht van het explosieve, dynamische werk. Harde beats, fluisterstille piano en de aanwakkerende zuidwestenwind die Beethovens muziek over Amsterdam-Noord blies; dat is het fijne van een concert op buitenlocatie.

Een spannend onderdeel van het openingsconcert vormt traditioneel het optreden van de genomineerden voor de GrachtenfestivalPrijs voor het daaropvolgende jaar, in dit geval 2024. Vorig jaar won Meeuwsen. Nu strijden drie jonge, muzikale talenten om de eer: violist Emma Roijackers (1995), sopraan Sabra El Bahri-Khatri (1996) en harpist Joost Willemze (1996). Het drietal zorgde voor verstilling: ragfijne Debussy voor viool door Roijackers, een elegisch lied van Erik Satie door El Bahri-Khatri en Willemze met The Colorado Trail, een fantasie voor harp. In de korte serie Meesterlijk! treden zij later in het festival nog op.


Ook de winnaar van het Concertgebouw Concours, pianist Liam Nassereddine (12) treedt op tijdens het festival.

Winnaar van 2023 Meeuwsen mocht zijn eigen programma samenstellen, onder meer in de passage van het Rijksmuseum, een geliefde plek van het festival met echter niet de ideale akoestiek. Ook hier Beethoven, de cellosonate nr. 5, en vooral een stuk voor altviool en piano door de moderne Japanse componist Toru Takemitsu getiteld A bird came down the walk (1994) naar een gedicht van Emily Dickinson. Altviolist Takehiro Konoe en Meeuwsen brachten met deze korte, lyrische compositie een subtiele verinnerlijking ten gehore in het hart van de stad, terwijl motorrijders op steenworp afstand voorbij scheurden. Opmerkelijk genoeg deerde dat de muziek niet.

Meeuwsen is een begenadigd en genereus pianist die voor deze editie tal van vrienden wereldwijd uitnodigde. Zijn spel kenmerkt zich door elegante allure en grote precisie met glasheldere, felle aanslag. In zijn optreden is hij introvert en cerebraal, hij legt nauwelijks expressie in zijn lichaamshouding of mimiek. Alle concentratie ligt in het spel.

De plekken voor deze editie zijn talrijker dan ooit, variërend van Hotel The Grand tot het architectonisch bijzondere Naco-huisje achter het Centraal Station. Ook de ambtswoning van de burgemeester doet mee, evenals de Oosterkerk, Camping Zeeburg, Museum van de Geest in Haarlem, een kringloopwinkel in Noord, Forteiland Pampus en Kinderboerderij ’t Binkie in Zuidoost. In totaal zijn 189 optredens geprogrammeerd op zo’n kleine honderd locaties. De sfeervolle Tolhuistuin in Amsterdam-Noord vormt het festivalhart waar van alles te beleven valt in een rijk aanbod van aansprekende, niet extreem moderne jazz tot workshops voor kinderen. Zelfs een babyconcert voor 0 tot 2 is te beluisteren, Mozarts Muziekdoosje. Er zijn gratis toegankelijke concerten in zo goed als elke wijk.

Een van de absolute hoogtepunten tot nu toe is het optreden van het Amatis Trio in de Waalse Kerk met het tweede pianotrio van Schubert en een versie voor trio van het solostuk voor piano Vallée d’Obermann uit Années de pèlerinage van Liszt. De musici (piano, cello, viool) lieten met grote intensiteit en in gewaagd langzaam tempo horen hoe groots Schubert en Liszt klinken. De keuze voor de kerkelijke locatie met dit serene programma is veelzeggend: beide composities ontstonden tegen het eind van het leven van de componisten.

Maar het was lang niet ingetogenheid alleen: Schubert opent het trio met elegant-sprankelende, Weense dansmuziek.

Grachtenfestival. Amsterdam, Haarlem en Lelystad. Diverse locaties, t/m 20/8. Inl: grachtenfestival.nl

Meesterlijk! Optreden van de drie genomineerden voor de GrachtenfestivalPrijs 2024: Sabra El Bahri-Khatri (Grand Hotel Krasnapolsky, 14/8), Emma Roijackers (idem 15/8) en Joost Willemze (idem 16/8).

Nikola Meeuwsen in Residence: van Bach tot Bartók. Felix Meritis, 17/8

De Avond van de GrachtenfestivalPrijs . Wie van de drie genomineerden wordt de artist in residence in 2024? Felix Meritis, 17/8

Ich weiss bestimmt, ich werde dich wiedersehen. Vertelconcert met de 97-jarige Éva Fahidi, een van de laatste overlevenden van de concentratiekampen van Auschwitz en Buchenwald, in muzikale ontmoeting met pianist Daan Boertien, bariton Benjamin Appl en violist Charlotte Spruit. Muziek van onder meer Bach, Schubert, Wagner en Hanns Eisler. De Duif, 18/8

Slotconcert. Afsluitende avond met artist in residence Nikola Meeuwsen mmv. violist Shin Sihan (artist in residence 2021) en cellist Alexander Warenberg (artist in residence 2022). Plus optreden van ZO! Gospel Choir. Westerpark, 20/8. Gratis toegankelijk.