Van heinde en ver wisten mensen de kruidentuin van Dinah Veeris (1939-2024) te vinden

Posted on November 8, 2024 by admin

Ze was altijd te vinden in haar kruidentuin, Den Paradera, 10 kilometer oostelijk van Willemstad. Uit de wijde omgeving kwamen mensen daar langs. Voor de honderden geneeskrachtige kruiden in de winkel, maar vooral voor een gesprek met de kruidendeskundige zelf.

„Dinah Veeris was een warme, bescheiden vrouw. Als ze een spijkerbroek droeg, was ze heel gewoon”, vertelt Judice Ledeboer, die met haar werkte. „Maar als ze haar traditionele jurk aantrok en de mensen naar haar toe kwamen voor advies, leek ze in een soort trance te komen. Ze voelde al aan de manier hoe mensen spraken wat er scheelde, zei ze.”

De kwalen van haar cliënten varieerden van moeizame spijsvertering tot problemen met vruchtbaarheid. „Er kwam eens een grote man langs. Ze nam hem even apart. Daarna vertrok hij met een kruid dat volgens Dinah hetzelfde effect had als viagra. ‘Dit is mijn bestverkochte plant’, zei ze dan glimlachend.”

Dr. Sebi

Dinah begon de kruidentuin in 1991, nadat ze van de overheid een stuk grond in bruikleen had gekregen. Ze had tientallen jaren gewerkt als onderwijzeres, maar kampte met medische klachten. Omdat die niet direct overgingen, ging ze de boeken lezen van Dr. Sebi, een kruidendokter uit Honduras. Deze man, die eigenlijk Alfredo Bowman heette, beweerde met kruiden alle kwalen te kunnen genezen. De wetenschap vond hem een kwakzalver, maar in de VS had hij beroemde klanten als Michael Jackson en John Travolta.

Dinah ging zich verdiepen in de traditionele geneeskunst van Curaçao, Bonaire en Aruba. „Via haar moeder wist ze wel iets over kruiden, maar nu ging er een wereld voor haar open”, vertelt Frank Veeris, haar jongere broer. „Ze ging vegetarisch eten, thee drinken – het werd een ommekeer in haar leven.”

Dinah kon met vervroegd pensioen en ging de kruidentuin ontwikkelen. Ze besprak de investeringen die ze ging doen met haar vader, maar die was kritisch, aldus Frank. „Hij zei: ‘je bent gek’. Hij vond de markt voor kruiden te klein op Curaçao. Maar Dinah zette door.”

Dinah Veeris voor de klas, waarschijnlijk jaren zeventig.

Verhalen vertellen

Dat eigenzinnige karakter had Dinah als kind al. Ze werd in 1939 geboren als oudste dochter in een gezin van zes kinderen in Otrobanda, de arme buurt van Willemstad. „We hadden het niet breed. We woonden in een huis zonder badkamer en onze ouders moesten allebei werken. We werden opgevoed door onze oma en groottante, die streng waren.”

Dinah viel als kind op, vertelt Frank, omdat ze altijd vragen stelde. „En ze verslond boeken.” Op haar twaalfde won ze de Neerlandia-prijs, voor Antilliaanse kinderen die uitblonken in Nederlands. „Ze kon goed leren. En ze was handig. Ze verdiende bij door samenvattingen te verkopen aan andere leerlingen. En ze kon goed verhalen vertellen.”

Op haar zeventiende ging Dinah werken als onderwijzeres. Ze behaalde haar vervolgakte in Nederland en werkte ook op Sint Maarten. Ze nam haar twee zoons mee, haar huwelijk was toen al gestrand. „Mannen op Curaçao waren toen dominant”, vertelt Frank Veeris. „Die verwachtten onderdanigheid van hun echtgenote en hielden er buitenvrouwen op na: ‘ik ga vanavond even domino spelen.’ Dinah pikte dat niet. Ze was hoger opgeleid, liet zich niet de mond snoeren. Zij ging haar eigen weg.”

Interviews met ouderen

Begin jaren negentig, toen Dinah net haar kruidentuin was begonnen, leerde Judice Ledeboer haar kennen. „In het begin was het een worsteling. De tuin was droog. Ze kreeg een waterbassin van een bedrijf zodat ze makkelijker kon sproeien. Ze deelde alles systematisch in: planten voor verkoudheid, interne kwalen, urologie. Alles met bordjes erbij.”

Dinah volgde een opleiding bij de California School of Herbal Studies. En ze interviewde tientallen ouderen over traditionele medicinale kruiden. In 1987 verscheen haar eerste boek, Remedi i kustumber di nos bieunan (‘De traditionele geneeswijzen van onze ouderen’).

Met Judice Ledeboer bracht Dinah daarna meer boeken uit over de geneeskrachtige planten van de eilanden. Vertalingen in het Nederlands en Engels gaven haar meer bekendheid. „Ik vergezelde haar naar internationale congressen over traditionele genezing, waar ze presentaties gaf”, vertelt Ledeboer. „Ze werd op handen gedragen.”

Die reizen werden betaald door een donateur van St. Kitts, een van de Bovenwindse Eilanden, vertelt Judice. „Die man was zeer enthousiast over haar.” Hij was niet de enige. Ze kreeg hulp van haar zoon Shastri en andere familieleden, en mensen als Baba, een oudere man die haar inwijdde in de gebruiken omtrent planten. „Ook aan haar boeken werkten mensen belangeloos mee.”

Dinah Veeris in haar tuin (2021).

Foto’s: Sinaya Wolfert

Dinah werd een bekendheid op Curaçao. Het Kas di Kultura vroeg haar op oudjaar een ritueel vuur te ontsteken op het Brionplein in Willemstad, waar mensen over konden springen ter ‘inzegening’ van het nieuwe jaar. Ze wijdde met wierook gebouwen in, schreef over kruiden in De Telegraaf en nam deel aan het tv-programma De Stoel. Ieder jaar was ze bij Seú, het oogstfeest rond Pasen, om flesjes met kruidenbaden te verkopen. Ze kreeg diverse onderscheidingen, waaronder de Cola Debrotprijs, het Krus di Mérito, het kruis van verdienste van Curaçao, en ze werd geridderd.

Op de tuin ontwikkelde Dinah activiteiten voor toeristen, zoals rondleidingen, seminars en voorstellingen. Maar een financieel succes werd het niet. „Onze vader kreeg gelijk”, zegt Frank Veeris. „Toch ben ik trots op haar, want ze pakte door, bracht soms offers om haar personeel te kunnen betalen. ‘Dan maar geen vakantie’, zei ze dan. Ze maakte van de natuurgenezing haar levenstaak.”

De mensen hier geloofden in Dinah

Frank Veeris
haar jongere broer

Sommigen op Curaçao namen de methodiek-Dinah minder serieus, maar voor haar was het ernst, stelt Frank. „Je moet beseffen: de kruidenkennis stamt uit de slaventijd. Een slaaf kon niet ziek zijn. Net als een slavin die niet zwanger raakte. Ze moesten zichzelf helpen en zochten daarvoor planten en kruiden. Genezen is jezelf ervan overtuigen dat je beter wordt. En de mensen hier geloofden in Dinah.”

Dinah viel nooit de reguliere medische wetenschap af. „Ze zei tegen iedereen: ga eerst naar de dokter”, vertelt haar zoon Shastri Moester, die de kruidentuin nu leidt. Ze had ook goede relaties met artsen. Toen de coronapandemie uitbrak en veel Curaçaoënaars angstig waren voor het vaccin, was het Dinah die zich in 2021 als eerste symbolisch liet vaccineren, om anderen te overtuigen dit ook te doen.

Het laatste jaar kwam Dinah steeds minder op haar tuin. Na een ziekbed overleed ze 4 september, op een zelfgekozen moment. „Mijn dochter, die in Nederland woont, kwam speciaal over voor de uitvaart”, vertelt Shastri. „Ze noemde haar oma ‘mijn bestie’. Dinah was een inspiratie voor ons.”

Met medewerking van Linette van Vlodrop.

Tv-recensie | Een mooier gezicht, dankzij kinderarbeid

admin
November 22, 2024
0

Het was me weer even ontgaan maar in de cosmetica is het mode om je hele gezicht te laten glitteren en glimmen. Dat effect bereik je met glimmer, ofwel mica: een grondstof die door kinderen wordt gewonnen in primitieve mijnen in vooral India en op Madagaskar. Zeer ongezond en gevaarlijk werk. De kinderen krijgen van de giftige stof bijvoorbeeld ademhalingsmoeilijkheden. Ander werk zoeken zit er niet in want dat is er niet. Naar school gaan zit er al helemaal niet in.

Dat liet Natasja Gibbs zien in de laatste aflevering van haar vierdelige reeks Ketens (NPO 3). Hierin onderzocht ze de herkomst van luxeproducten en het leed wat daarachter schuilgaat. Je zag kinderen in holen in de grond kruipen om de mica bijeen te schrapen, afgewisseld met beelden van uitbundige influencers die make-up aanprijzen. Deskundigen vertelden erbij hoe slecht het werk voor de kinderen is. Een mica-boycot vonden ze niet wenselijk: dan zou je de minderjarige mijnwerkers beroven van hun inkomsten. Wat wel zou helpen is het verbeteren van de arbeidsomstandigheden en het verhogen van de lonen. Maar daarvoor ontbreekt de wil bij de cosmetica-industrie.

Eerder behandelde Gibbs in Ketens e-bikes (nikkelmijnen), ChatGPT (menselijke filters van gruwelijke content) en hair-extensions. De aflevering over de haarstukjes vond ik het meest aangrijpend. Echt haar wordt geoogst van echte mensen. Mensen die het slechter hebben dan degenen die er later mee rondlopen. Bijvoorbeeld Oeigoerse vrouwen die in Chinese concentratiekampen gedwongen geschoren worden.

Bijzonder aan Ketens is dat Gibbs zelf thuisbleef. Het journalistieke werk in de landen waar de producten vandaan komen, werd gedaan door correspondenten die daar wonen. In de aflevering over mica gebruikte ze veel beeldmateriaal van Terre des Hommes. Ik vroeg me zelfs af of die ontwikkelingsorganisatie had meebetaald aan de uitzending.

Programma’s over productieketens werken vanuit een harde tegenstelling die het goed doet op beeld: die tussen de luxe westerse levensstijl van schoonheid en overvloed, en de smerige afkomst van al die artikelen. Over het algemeen wil ik dat niet weten, niet echt, want dan voel ik me somber en machteloos. Ketens had echter als voordeel dat er producten worden behandeld die ik toevallig toch niet gebruik.

Tegengestelde types

John de Bever was zaalvoetballer en is een Brabantse zanger van het levenslied, maar hij is vooral beroemd van de populaire reality-serie De Bevers Verleggen Grenzen (RTL5). Deze draait om John en zijn echtgenoot Kees, die tevens zijn manager is – tegengestelde types die de hele tijd kibbelen. Ze vieren de verjaardag van Kees, hun vijftienjarige bruiloft, ze beginnen met een theatertournee. Dankzij het programma is Kees bijna even bekend als John, dus staat hij ook op het podium en hij maakt een feestlied met Patty Brard („Schudden met die billen/ Laat de panter in je vrij”).

RTL noemt het steevast „kibbelen” maar in feite is het eenrichtingsverkeer: John zit de hele tijd te klagen over Kees. Op hun trouwdag noemde John zijn echtgenoot bijvoorbeeld een „slavendrijver”: „Ik ben getrouwd en jij bent gelukkig.” Het is ongetwijfeld bedoeld voor het komisch effect, en om wat drama in de serie te krijgen, maar het voelt ongemakkelijk. Alsof je op visite bent bij een echtgenoot die onder de plak zit en het bezoek als uitlaatklep gebruikt. Je gaat je toch afvragen: is die John wel zo een gemoedelijke man als hij lijkt? Hij herhaalt ook alles drie keer. Arme Kees.

Ik blijk trouwens toch mica te gebruiken – het zit in mijn tandpasta.

Column | Correctieve referenda voor beginners

admin
November 22, 2024
0

Dat Nederland op het punt staat het bindend correctief referendum in haar democratisch arsenaal op te nemen, brengt jeugdherinneringen boven. Ik was een tiener toen in Uruguay zo’n correctief referendum werd gehouden. Na twaalf jaar dictatuur had het parlement een amnestiewet aangenomen waarmee de misdaden werden vergeven die militairen tussen 1973 en 1985 hadden begaan. Burgers die de vrij rondlopende folteraars wel wilden laten berechten, zetten de procedure in gang voor het referendum. Om te beginnen moesten handtekeningen worden verkregen van minstens 25 procent van de stemgerechtigde bevolking. Mijn vader hadden ze twaalf jaar in de gevangenis opgesloten, dus klopte ik, 17 jaar oud, gewapend met handtekeningenlijsten, aan deuren van vreemden. De meeste mensen zetten hun handtekening graag, heel sporadisch werd je door een facho zijn tuin uit gejaagd. Ik mocht niet tekenen omdat ik minderjarig was.

Het tellen van de handtekeningen duurde weken. Toen de officiële bekendmaking kwam dat de 25 procent was gehaald, gingen we massaal de straat op om het te vieren. De beulen van de dictatuur zouden niet langer met hun misdaden wegkomen. Voor het opsluiten, martelen en vermoorden van landgenoten, moesten ze voorkomen. Zo voelde het in ieder geval. We vergaten even dat we alleen de deur naar het referendum hadden geopend. Er moest nog gestemd worden. Ik was intussen achttien geworden.

Bij het referendum zouden we voor groen of voor geel stemmen. Gekleurde stembiljetten waren nodig zodat ook analfabeten wisten wat ze deden. Geel was voor het behoud van de amnestiewet. Groen was de correctie. In de hoofdstad hoorden we over reclamespotjes die op de regionale zenders werden uitgezonden. Een gaucho galoppeerde door het veld en werd van zijn paard geschoten. „Opdat dit niet meer gebeurt, stem geel.” De boodschap die over het platteland werd uitgestrooid, was dat pogingen om de militairen te berechten tot een nieuwe staatsgreep zouden leiden. Op de dag van het referendum propte ik als vrijwilliger, uitgedost in felgroen, Uruguayanen die slecht ter been waren in busjes naar de stembureaus.

Groen verloor met 43 procent tegen 57 procent door overwegend plattelandsstemmen. Het land vergaf de beulen en dat kon ik het land niet vergeven. Drie jaar later woonde ik weer in Nederland, dat nu ook een correctief bindend referendum wil. Referenda mogen de kers op de democratie lijken, maar voor zover ik zag van Uruguay ’89 tot aan Brexit, leiden ze vooral tot besluiten die worden genomen door het bangste en best manipuleerbare deel van de bevolking. In 2009 verklaarde het Uruguayaanse hooggerechtshof de amnestiewet alsnog ongrondwettelijk. Wie mensenrechten schendt, moet in een democratie voorkomen. De keuze waar een angstig, stijf gemanipuleerd volk voor stemde, werd teruggedraaid. Militairen werden alsnog berecht, maar tussen mij en het correctieve referendum is het niet meer goedgekomen.

Carolina Trujillo is schrijfster.

Tv-recensie | Moeten we nu meer of minder in dialoog met andersdenkenden?

admin
November 21, 2024
0

Al generaties lang zit een groep Jordanezen in de zomer op Camping Sandevoerde in Zandvoort. Maar nu is de camping verkocht en moeten ze eraf. De projectontwikkelaar wil er „luxe bungalows bouwen en er schathemeltjerijk van worden”. De campingbewoners binden de strijd aan met het grootkapitaal. Dinsdag kregen ze publicitaire hulp van presentatrice Fidan Ekiz.

In de driedelige reeks Op de barricade (dinsdag, NPO 1) wil Fidan Ekiz het opnemen voor „burgers die opstaan voor bedreiging van buitenaf”. De Amsterdamse campinggangers zijn mediagenieke volkse types die bijvoorbeeld hun zonnebril ophouden tijdens een zitting in de raadzaal, of die zeggen dat de projectontwikkelaar hun camping in „een soort Gazastrook” wil veranderen. De strijd tegen de nieuwe campingeigenaar, een anonieme groep investeerders, – heeft de onderlinge band verstevigd.

Het programma hinkt een beetje op twee gedachtes: Ekiz wil het conflict uitleggen, als in een documentaire, maar ze wil ook markante „volkse types” portretteren, als in een realityshow. Voor beiden is ze eigenlijk te kort op de camping. Een leuke gimmick is dat een van de campinggasten in plat-Amsterdams de voice-over verzorgd. In dit conflict is het trouwens niet moeilijk om sympathie te voelen voor de kampeerders die worden verdreven van hun „happy place”. In de latere afleveringen, met not-in-my-backyardprotesten tegen een asielzoekerscentrum en tegen een munitiedepot, zal dat lastiger worden.

Ekiz voelde zich thuis op de camping, zo zei ze in een interview met Televizier, omdat ze de gemeenschapszin herkende uit haar jeugd in de Tulpenbuurt in Rozenburg. „Samen optrekken, naar elkaar luisteren; dat is iets dat ik in Nederland steeds meer mis, we lijken elkaar uit het oog te verliezen.”

Polarisatie

‘Waarom zijn we zo verdeeld?’ wil Eva Jinek ook graag weten. Ze wijdde woensdag een speciale uitzending aan de polarisatie. Haar talkshow Eva (NPO 1) onderscheidt zich door de rustige, intieme sfeer waar gasten ongestoord hun verhaal kunnen doen, en dat kwam deze uitzending goed van pas. Het ging niet om het uitwisselen van meningen, maar om het duiden door deskundigen.

Tv-maker en schrijver Natascha van Weezel vertelde dat haar streven naar diaoloog tussen burgers steeds moeilijker wordt. Politicoloog Sarah de Lange zei dat de burgers niet wezenlijk van politieke kleur zijn veranderd: de meesten zitten nog steeds in het politieke midden. Wat wel is veranderd, zijn de toegenomen negatieve gevoelens voor andersdenkenden.

Volgens journalist Huib Modderkolk wordt de polarisatie niet veroorzaakt maar wel aangejaagd door sociale media. Hij bestreed de algemene gedachte dat de socials je in een bubbel van gelijkgestemden drijven. Het probleem is juist dat je op de socials vaker mensen met een andere mening tegenkomt, en dan krijg je de neiging om je eigen mening krachtiger neer te zetten. Een verwarrende conclusie. Moeten we dus minder in dialoog met andersdenkenden? Of moeten we wel in dialoog, maar bij voorkeur in persoonlijke ontmoetingen, zoals Van Weezel voorstaat, in plaats van in de semi-anonieme schreeuwkamers van de sociale media?

Ik vroeg me af of het woord polarisatie überhaupt wel de lading dekt. Ik zie bijvoorbeeld geen radicalisering op links. Wat wel is veranderd, is dat een deel van het ‘stille midden’ op drift is geraakt: de helft van de gematigde kiezers heeft de middenpartijen verlaten en is radicaal-rechts gaan stemmen, vooral door angst en weerzin jegens migranten. Radicaal-rechts gedijt het beste bij chaos en onvrede, wat dan weer de meeste aandacht krijgt in bijvoorbeeld talkshows.