In de laatste dagen voor de verkiezingen afgelopen november werd het pas écht duidelijk in de peilingen: de PVV maakt een opmars. Het creëerde een eigen dynamiek vlak voor de Tweede Kamerverkiezingen vorig jaar. Frans Timmermans die waarschuwde voor de winst van de PVV. En PVV-leider Geert Wilders die er juist vleugels van kreeg en op het laatste moment een uitslagenavond organiseerde in het Schevenings bruine café ‘t Zeepaardje.
Nu loopt juist dat invloedrijke ‘peillandschap’ kans om te verschralen. Twee belangrijke bureaus die zetel- en en opiniepeilingen houden in Nederland, I&O Research en Ipsos, gaan samen en worden één bedrijf: Ipsos I&O. Dat maakten beide bedrijven maandagmiddag bekend. Het internationaal opererende Ipsos neemt de Nederlandse marktleider in publiek onderzoek, I&O Research, over.
Met het samengaan van die twee blijft er één ander bedrijf over dat zetelpeilingen houdt: Peil.nl van Maurice de Hond. Wat betekent de overname? En welke gevolgen heeft dit voor de zetelpeilingen en de dynamiek in aanloop naar verkiezingen nu er mogelijk nóg een zetelpeiling minder wordt uitgevoerd? Vier vragen.
1Wat is er aan de hand?
Het in Frankrijk opgerichte en beursgenoteerde Ipsos, dat in ongeveer negentig landen actief is, neemt het Nederlandse I&O Research over. Hoeveel Ipsos daarvoor betaald heeft, wil Daan Versteeg, manager van Ipsos in Nederland, niet zeggen. Beide bedrijven zijn vooral bekend van hun zetelpeilingen in de aanloop naar de verkiezingen, maar doen ook veel breder opinie- en marktonderzoek.
Ipsos doet ook veel marktonderzoek voor bedrijven. I&O research doet veel onderzoek voor de overheid en non-profitorganisaties. Met name werk voor publieke opdrachtgevers wordt steeds belangrijker, en daarom was I&O Research interessant voor ze.
Ipsos hoopt bovendien te leren van specifieke manieren van dataverzamelen dat I&O Research wel uitvoert, maar Ipsos niet. Hun online onderzoekspanel, bijvoorbeeld, zegt Versteeg.
Voor I&O Research is juist de internationale kennis en ervaring van Ipsos belangrijk, zegt Versteeg.
2 Wat betekent dat voor de zetelpeilingen van beide bedrijven?
Dat is nog onduidelijk. Peter Kanne, senior onderzoeker van I&O Research, zegt dat nog niet besloten is of Ipsos I&O, zoals het bedrijf nu heet, één of twee peilingen zal houden. „Voor mij is dat nog geen uitgemaakte zaak.” Kanne wil daarover deze maand nog in gesprek met de pers en politicologen, om te horen hoe zij daarover denken. „Daarna zullen we een beslissing nemen.”
Versteeg, van Ipsos Nederland, klinkt iets stelliger dan zijn kersverse collega Kanne. Hij weet ook nog niet precies hoe het nu verder moet met de peilingen en wacht de gesprekken met de experts af. Wel zegt hij dat het onduidelijkheid kan veroorzaken als één organisatie twee peilingen de wereld instuurt, die van elkaar afwijken. „Maar hoe we dan wel moeten gaan peilen in de toekomst, weten we niet precies.”
3 Zou het erg zijn voor het verloop van verkiezingen als er minder zetelpeilingen zijn?
Dat is voer voor discussie. Politicoloog Tom van der Meer, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, zegt dat zetelpeilingen nuttig kunnen zijn, maar dat het vooral belangrijk is dat media en politici terughoudend blijven met het publiceren over peilingen. Hij vergelijkt peilingen met roestige metaaldetectors. „Ze geven ongeveer aan waar op het strand de schat ligt, maar niet precies.” Wat hij wil zeggen: je kunt ze niet gebruiken voor kleine verschillen, of veranderingen van dag tot dag.
Een positief gevolg van een zetelpeiling minder kan zijn dat er minder haasje-over-effect is tijdens de verkiezingen. „Dat op maandag bureau 1 de peilingen publiceert, en op dinsdag bureau 2. En dan blijken daar dezelfde trends uit, maar is het twee keer nieuws. En juist die nieuwsverslagen kunnen zorgen voor versterkende effecten op die trends.”
Zijn collega Simon Otjes, politicoloog aan de Universiteit Leiden, maakt zich juist zorgen. Dankzij de Peilingwijzer, een gewogen gemiddelde van de peilingen van Ipsos en I&O, werd niet meer door alle media over elke individuele peiling bericht en schreven kranten meer over trends die uit het gemiddelde volgden. Het bracht een zekere discipline, zag hij, en voorkwam over het algemeen dat een enkele peiling teveel gewicht kreeg. „We hebben gezien in de afgelopen verkiezingen hoe een individuele peiling een eigen dynamiek kan veroorzaken rondom een partij. De mindere peilingen zullen, naar ik verwacht, meer gewicht krijgen.”
4 Wat denkt Maurice de Hond ervan?
Dat de twee concurrenten nu fuseren kan Maurice de Hond, de man achter Peil.nl, dat als enige ander nog zetelpeilingen organiseert, niet zoveel schelen. „Het klinkt arrogant, maar ik ben, omdat ik met mijn vrijwel wekelijkse peilingen vaker peil dan de rest, toch vaak eerder in het signaleren van trends.”
