Wie Paramaribo heeft bezocht, kan haar onmogelijk hebben gemist: de hoge en lange brug over de Surinamerivier. De oeververbinding tussen Paramaribo en het district Commewijne heet officieel J.A. Wijdenboschbrug. Naamgever? Jules Wijdenbosch, president tussen 1996 en 2000. De brug werd vlak voor het eind van zijn ambtsperiode door hemzelf in gebruik gesteld.
Zijn hoop dat de brug hem de verkiezingsoverwinning zou opleveren werd al direct de bodem in geslagen. Wijdenbosch leed een vernietigende nederlaag, gevolg van wanbeleid dat het land aan de rand van de economische afgrond had gebracht. De partij van president Chan Santokhi, VHP, maakte het overlijden van Wijdenbosch woensdag bekend. Hij zou op 2 mei 84 jaar zijn geworden.
Dat Jules Albert Wijdenbosch in 1996 door ex-dictator Desi Bouterse als presidentskandidaat naar voren werd geschoven, kon geen verrassing zijn. Hij had zich al jaren diens trouwe bondgenoot getoond en Bouterse vond vanwege zijn omstreden reputatie (lees: betrokkenheid bij de Decembermoorden op politieke tegenstanders) de tijd niet rijp zelf voor het presidentschap te gaan. Vanaf begin jaren tachtig was Wijdenbosch een van de ideologen achter de ‘revolutie’ van toenmalig legerleider Bouterse. De voormalige Amsterdamse gemeenteambtenaar was kort na Bouterses coup, op 25 febuari 1980, teruggekeerd naar Suriname.
Inzet voor Surinaamse immigranten
Wijdenbosch was in de jaren zestig naar Amsterdam vertrokken om politicologie te studeren. Volgens degenen die hem kenden, hebben maar weinigen zich zo hard ingespannen voor Surinaamse immigranten in Nederland. Ook zijn inzet als bestuurder van sociale-, culturele- en sportorganisaties wordt hoog geprezen. In de kantine van voetbalclub Real Sranang, waar de vaders van Gullit, Rijkaard en Kluivert speelden, hangt zijn portret als erevoorzitter. Het was begin jaren zeventig, de tijd dat de ’Bijlmerexpres’ uit Suriname op gang kwam en Surinamers in Nederland niet al te vriendelijk werden behandeld. Van extreme politieke opvattingen was bij Wijdenbosch geen sprake. Zijn missie was vooral de emancipatie van Surinamers die in Nederland door eigen inspanning hun plek moesten vinden.
Wijdenbosch kwam uit een eenvoudig gezin. Zijn vader was hoofdonderwijzer op een school van de Evangelische Broedergemeente, van oudsher de kerk van veel Creoolse Surinamers. In die EBG-cultuur zijn plichtsbetrachting en zelfontplooiing ten bate van de gemeenschap belangrijk. Het was niet meer dan logisch dat hij net als zijn vader actief werd in de gematigde Nationale Partij Suriname (NPS). Dat Wijdenbosch zich na zijn terugkeer naar Suriname liet inschakelen door Bouterse – zelfs na de onder diens verantwoordelijkheid in 1982 gepleegde Decembemoorden waarbij ook vrienden van Wijdenbosch omkwamen – wekte dan ook bij velen verbazing.
In 1983 werd hij een stuwende kracht achter de 25-Februaribeweging, de politieke arm van het leger, later uitmondend in de oprichting van de Nationale Democratische Partij (NDP). Voor Wijdenbosch was het leger nu ‘de voorhoede van de revolutie’. Zijn organisatorische ervaring, opgedaan bij het opzetten van de Amsterdamse deelraden, kwam hem goed van pas. In 1987 was Wijdenbosch korte tijd premier, voorafgaand aan vrije verkiezingen die een eind maakten aan de militaire dictatuur. Na een nieuwe militaire coup, eind 1990, was Wijdenbosch enkele maanden vicepresident, waarna opnieuw vrije verkiezingen volgden.
Tijdens het presidentschap van Wijdenbosch vanaf 1996 liepen de spanningen tussen Paramaribo en Den Haag op, vooral door de prominente rol achter de schermen van Bouterse, tegen wie op dat moment in Nederland een justitieel onderzoek wegens cocaïnehandel liep. Aanvankelijk nam Wijdenbosch het voor Bouterse op, door hem te benoemen als adviseur van staat. Ministeriële contacten met Nederland werden opgeschort. Niet veel later werd Bouterse alsnog uit zijn functie ontslagen, wat tot een verwijdering tussen beiden leidde.
Lees ook
Een profiel uit 1997; Jules Wijdenbosch regelt het graag zelf
Autocratisch leider
Wijdenbosch ontpopte zich steeds meer als een autocratisch leider, waarbij hij een eigen ‘hofhouding’ creëerde door personen uit de omgeving van Bouterse los te weken. De laatste distantieerde zich openlijk van Wijdenbosch toen vele duizenden Surinamers vanwege de economische misère de straat op gingen om zijn aftreden te eisen. Gebrek aan competentie was nog het minste verwijt onder de bevolking.
In de verkiezingen van 2000 en 2005 probeerde Wijdenbosch het met een eigen politieke partij. Niet geheel zonder succes. Het leverde hem enkele zetels op: met zijn persoonlijke charme trok hij vooral stemmen van armere Creolen die zich nog graag met ’Bosje’ identificeerden. Uiteindelijk keerde Wijdenbosch terug bij de NDP. De partij won in 2010 de verkiezingen, wat Bouterse het presidentschap opleverde. Die benoemde Wijdenbosch in 2011 tot Raadsadviseur voor bestuurlijke en staatsrechtelijke aangelegenheden.
Over één ding zijn de Surinamers het in elk geval eens. Die brug over de Surinamerivier (door velen aangeduid als ‘Bosjebrug’) is heel goed voor het land en had er al veel eerder moeten zijn. Al bleek een decennium later uit mediapublicaties na een rechterlijke schikkingszaak van bouwer Ballast Nedam dat het bedrijf steekpenningen had betaald, waarvan niet alleen Bouterse maar ook Wijdenbosch zou hebben geprofiteerd.
De laatste jaren bewoog Wijdenbosch zich voort in een rolstoel. Als gevolg van diabetes moesten bij hem beide benen worden afgezet. Eind 2023 verscheen Wijdenbosch nog op een NDP-bijeenkomst met Bouterse. Eerder zond het Surinaamse tv-journaal beelden uit van een bezoek van president Chan Santokhi aan Wijdenbosch, die toen herstellende was van zijn beenamputaties in Nederland. Twee breed lachende mannen, waarbij Wijdenbosch de huidige president van Suriname zijn recente boek overhandigde: Een politiek bestuurlijke oriëntatie: van toepassing op de toekomst van het Surinaamse bestuur en de samenleving.
