Van alles is anders bij deze verkiezingen in Suriname, maar verandert het land ook?

De geur van geroosterde kip en gebakken cassave hangt rondom een stalletje waar vrouwen in paars-witte T-shirts eten verkopen. Bussen rijden toeterend voorbij, paarse vlaggen steken uit de ramen. Voorzichtig, om niet uit te glijden op het modderige terrein, steekt Chantal Vyent over en loopt richting een tent waar een campagnebijeenkomst van de Nationale Democratische Partij (NDP) in volle gang bezig is.

De 21-jarige student aan de Anton de Kom-universiteit woont buiten de hoofdstad Paramaribo, in het district Para, in een van de dorpjes die gebouwd zijn op een voormalige houtplantage. Net als 43.000 andere jongeren mag ze dit jaar voor het eerst stemmen. Op welke partij? Dat weet ze nog niet. „Ik ben vorige week bij een bijeenkomst geweest van de NPS [Nationale Partij Suriname] waar oud-politieman Poetini Atompai sprak, hij is populair bij jongeren. Vrienden van mij gaan op hem stemmen, maar ik twijfel. Vanavond ga ik hier bij de NDP kijken. En ik ga een verkiezingsdebat volgen”, zegt ze .

De 400.000 kiesgerechtigde Surinamers die zondag naar de stembus mogen, doen dat onder hele andere omstandigheden dan bij voorgaande verkiezingen. Er is een nieuw kiesstelsel, dat de zetels representatief verdeelt. Voorheen was er een districtenstelsel waarbij minder stemmen nodig waren voor zetels uit regio’s als Para, waardoor het dunbevolkte binnenland en districten meer kans hadden op volksvertegenwoordigers. Oud-guerrillaleider Ronnie Brunswijk – met een grote achterban in het binnenland – dankt zijn politieke invloed aan dit districtenstelsel. Bij deze verkiezingen is voor het eerst overal hetzelfde aantal stemmen nodig voor een zetel.

Er is nog een grote verandering. Voor het eerst in 45 jaar speelt Desi Bouterse geen rol meer; de invloedrijke oud-president overleed zes maanden geleden. Hij was toen al een jaar voortvluchtig na zijn veroordeling voor de Decembermoorden van 1982. Het grootste deel van het Surinaamse electoraat heeft nog nooit een stembusgang meegemaakt waar Bouterse direct of indirect géén rol in speelde.

Lees ook

Suriname in extase door alle olie voor de kust

Zeker nu het Zuid-Amerikaanse land verwacht sterk te gaan profiteren van olievondsten voor de kust, hebben Surinamers hoop gekregen op een betere toekomst. Ze koesteren ook wantrouwen jegens de politieke klasse: is die in staat verantwoord om te gaan met de aanstaande olierijkdom?

Suriname is een jong land – in november viert het land vijftig jaar onafhankelijkheid – en heeft een jonge bevolking. Ook bij deze verkiezingen richten politici zich nadrukkelijk op de jeugd. President Chan Santokhi, die opgaat voor een tweede termijn, organiseert bijvoorbeeld een fietstocht met jonge kiezers, laat zich dansend zien op de verkiezingspodia en verschijnt in wijken waar hij zich buiten campagnetijd vrijwel nooit laat zien.

Weduwe

Op de bijeenkomst van Santokhi’s belangrijkste concurrent NDP grijpt men graag terug op het verleden onder voormalig partijleider Bouterse. „Laten we een minuut stilte houden voor onze grondlegger”, klinkt het vanaf het podium, en het publiek gaat staan. Daarna klinkt het volkslied en even later wordt Ingrid Bouterse-Waldring (64) aangekondigd, de weduwe van Desi.

Ze draagt een T-shirt met daarop een foto van haar overleden man als jonge legerleider, met haar lachend naast hem. Bouterse mag dood zijn – over de verkiezingen hangt zijn schaduw, die zijn weduwe duidelijk omarmt. Zij heeft ook haar eigen ambities: ze staat op de NDP-lijst weliswaar onderaan op nummer 51, als lijstduwer, maar met voorkeurstemmen kan ze in het parlement komen.

Ingrid Bouterse voert een gelikte en energieke mediacampagne, waarbij ze de wijken intrekt, zich tussen jongeren begeeft en diep het binnenland in reist naar inheemse en marrongroepen. Alles wordt live gestreamd op sociale media.

Terwijl ze naar het podium loopt, wordt ze toegejuicht en klinkt een swingend reggaenummer waarin verwezen wordt naar „Baas”, de bijnaam van Bouterse. „Jongeren, ik richt me tot jullie”, roept ze. „Jullie zien hoe moeilijk je ouders het hebben om rond te komen en om eten op tafel te krijgen. Als jullie gaan stemmen, help dan je moeder en stem op de NDP want alleen wij brengen ontwikkeling!” Er klinkt applaus en een oudere vrouw uitgedost in een paarse koto (traditionele jurk) met een angisa (hoofddoek) staat op en begint haar enthousiast toe te juichen.

Oranje olifant

Student Panshiva Sardjoe (21) mag voor het eerst stemmen en bij hem is de keuze snel gemaakt. „Ik ben een Hindostaan, en mijn familie stemt al generaties op de VHP, op de oranje olifant”, lacht hij, verwijzend naar het logo van de partij van president Chan Santokhi. Hoewel de partij een breder electoraat probeert te trekken, is de VHP van oudsher de partij van de Hindostaanse bevolkingsgroep in Suriname, dat een diepgewortelde etnisch ingedeelde politiek kent. „Natuurlijk zou ik niet per se op die partij hoeven stemmen, maar het is traditie binnen ons gezin, dus ik zal dat ook doen”, zegt Sardjoe.

Hij is op deze doordeweekse middag in het centrum van Paramaribo onderweg naar huis. De winkelstraten hangen vol verkiezingsposters en banners waar de lijsttrekkers lachend opstaan en een beter Suriname beloven. „Ik heb me aangemeld om mee te helpen in een stemlokaal. Ik vind het belangrijk om me als jongere in te zetten. Het gaat ook om mijn toekomst”, zegt Sardjoe, die afgezien van de sterke familietraditie niet onder woorden brengt waarom hij voor de VHP kiest.

Wat Jonathan Vrede (21) betreft mag er een grote verandering en opschudding komen in het land. Hij woont in Pokigron, een dorpje in het binnenland, in het district Sipaliwini. Vrede heeft zijn eigen jongerenstichting en wil de achtergestelde positie van jongeren in het binnenland aanpakken. „Ik bedoel vooral dat opeenvolgende regeringen tot nu toe niet hebben omgekeken naar het binnenland. We tellen niet echt mee en worden stiefmoederlijk behandeld door de leiders in Paramaribo.”

Hij zit in de Jeugdraad, een inspraakorgaan van de overheid, en trekt regelmatig naar Paramaribo om politici te bewegen meer te doen voor het binnenland. „Ik maak me ook druk over het milieu in mijn district, de klimaatverandering is hier goed voelbaar met grote overstromingen die we hebben gehad. Maar ook de vele droogtes”, zegt hij.

NDP zonder Bouterse

Op het NDP-podium in Para belooft Jenny Simons (71) – die kans maakt de eerste vrouwelijke president van Suriname te worden – dat de districten meer zelfbestuur moeten krijgen. „Nu draait alles om Paramaribo, dat moet anders!”, roept ze en er klinkt hard applaus. Simons is lijsttrekker van de NDP en is voorzitter van de partij. Jarenlang was ze voorzitter van het parlement.

Simons is klaar voor het presidentschap, zegt ze na afloop tegen NRC, terwijl aanhangers haar omhelzen en kussen. Maar de ruim dertig jaar jongere Ashwin Adhin – een voormalig vicepresident onder Bouterse en nummer twee op de NDP-lijst – heeft óók ambities om president te worden. En Ingrid Bouterse, met haar solocampagne, is vooral populair bij de ‘boutisten’ binnen de partij.

Is er nog wel eenheid binnen de NDP nu de grote leider Desi Bouterse is weggevallen? En heeft Simons genoeg steun? „We hebben nog geen besluit genomen wie de presidentskandidaat is, we willen eerst een maximaal aantal zetels halen”, zegt Simons terwijl ze het zweet van haar gezicht veegt. „Ik heb wel grote ondersteuning, en ik zou president willen worden en ik heb genoeg bestuurlijke ervaring. Maar er zijn ook anderen binnen de partij met aspiraties om president te worden.”

Eerste vrouw als president?

Als het aan Debora Rachel Ceder (28) ligt, is Suriname klaar voor een vrouwelijke president. En Jenny Simons is daar volgens haar de meest geschikte kandidaat voor. „Toch weet ik nog steeds niet op wie ik moet stemmen. Ik laat het over aan mijn intuïtie. En als ik eenmaal in het stemhokje sta beslis ik”, zegt ze.

Ceder heeft gemengde gevoelens bij deze verkiezingen. „Ik ga stemmen omdat ik er recht op heb en dit is mijn land. Maar eigenlijk vertrouw ik niemand.” Ze woont met haar kinderen en moeder in een huisje buiten de stad in de wijk Santodorp. Net als veel leeftijdsgenoten werkt Ceder bij een van de vele buitenlandse callcentra in Paramaribo, waar ze dagelijks mensen in Nederland of België aan de telefoon heeft als assistent voor een pakketdienst.

De afgelopen jaren zag Ceder prijzen almaar verder stijgen. De inflatie van 54 procent in 2024 hakte er ook bij Ceder hard in. „Als jongere een zelfstandig leven opbouwen lukt niet. Een liter benzine was een tijdje geleden 7 Surinaamse dollar en dat is gestegen naar 43 Surinaamse dollar. Ik ben niet rijk, ook niet arm, maar rondkomen lukt bijna niet.”

In de volksbuurt waar ze woont, hadden veel inwoners hun hoop gevestigd op een jonge politica uit de buurt, die in 2020 mee deed aan de verkiezingen. „De meeste mensen hebben toen op haar gestemd en ze kwam in de Nationale Assemblee. Maar sindsdien heeft ze nooit meer een stap in onze wijk gezet. Al haar beloftes was ze vergeten”, zegt Ceder. In aanloop naar deze verkiezingen trok de politica opnieuw naar de wijk op campagne. „We hebben haar weggejaagd. Mensen trappen niet meer in al die beloftes.”

Delen

Mail de redactie

Daniel Braun (39) sluit zijn ogen, vouwt de handen en prevelt een kort gebed in het Plautdietsch, een Nederduitse taal. Daarna snijdt hij kipfilet, pasta en gebakken banaan in stukjes voor zijn driejarige zoontje. Het is lunchtijd in deze mennonietenkolonie, diep in de Peruaanse jungle. Mannen gekleed in blauwe overalls met bretels en pet komen thuis van het werk op hun landbouwgrond om met hun gezinnen het middagmaal te nuttigen.

„Tot nu toe is het vandaag droog gebleven”, zegt Braun, die met zijn negen kinderen aan tafel zit. „We kunnen daardoor goed doorwerken op het land bij het oogsten. Maar vanmiddag zou er regen kunnen vallen”, zegt hij terwijl hij de mond van zijn zoontje schoonveegt met een slabbetje. Zijn echtgenote Margaretha, gekleed in een lange donkere jurk en een zwarte hoofddoek, hijst een baby op haar schoot en voert hem pap, terwijl aan de andere kant van de tafel vijf kinderen zwijgend hun borden vol scheppen.

Drie uren varen over de brede, met boomstronken bezaaide Ucayali en nog eens anderhalf uur met een brommertaxi over een onverharde weg, ligt deze conservatief-christelijke gemeenschap, waar de tijd lijkt te hebben stilgestaan. Onder leiding van Braun stichtten 63 mennonietenfamilies, die voorheen in Bolivia woonden, hier in 2017 een kolonie. Mennonieten leven in afzondering, zonder moderne technieken als telefoon en televisie. „Elektriciteit gebruiken we niet, alleen gaslampen. Want als het einde van de wereld komt, dan hebben we als mens niets aan al die materiële en moderne zaken”, zegt Braun overtuigd.

Verre voorouders van de mennonieten komen uit Nederland. Zij waren volgelingen van de 16de-eeuwse Friese priester en kerkhervormer Menno Simons, aan wie ze hun naam danken. Via onder meer Duitsland en Rusland kwamen ze over de hele wereld terecht. In negen Latijns-Amerikaanse landen, van Mexico tot Argentinië, hebben ze minstens 214 mennonietenkolonies gesticht, blijkt uit onderzoek van de Canadese McGill-universiteit. In totaal zouden ze 4 miljoen hectare grond bezitten: een gebied zo groot als Nederland.

Goddelijke opdracht

Het bewerken van landbouwgrond en het verbouwen van voedsel zien de mennonieten als een goddelijke opdracht. Ze doen dat op zo’n grote schaal – met gebruik van de modernste technieken en machines – dat ze omvangrijke ontbossing veroorzaken. Dat leidt tot problemen in de Amazone en met de inheemse volkeren die er leven.

Volgens de regionale bosbouw- en milieuautoriteit in het provinciestadje Pucallpa is door de inmiddels vijf mennonietenkolonies al bijna tienduizend hectare ongerept bos gekapt. „Het was geen maagdelijk bos dat we hebben weggehaald”, roept David Klassen uit. „Het stond vol met cocaplanten!”

Klassen (44) is net als Braun landbouwer en medeoprichter van de mennonietenkolonie. „We moesten met cocatelers onderhandelen toen we de grond kochten”, zegt hij. Peru is na Colombia de grootste cocaproducent ter wereld, en in de Amazone wordt – buiten het zicht van de autoriteiten – toenemend coca geteeld en verhandeld.

Na de lunch rijdt Braun samen met Klassen op een tractor richting de landbouwvelden. Op de door mennonieten aangelegde wegen mag je niet harder dan 30 kilometer per uur, vermelden verkeersbordjes met een pictogram van paard en wagen – het traditionele vervoersmiddel van de mennonieten. Een gezin rijdt voorbij, kinderen zwaaien vanuit de kar, terwijl hun vader de teugels laat vieren.

Landbouwmachines

Tussen het oerwoud vallen grote lappen kaalgekapte grond bloot. In totaal kochten de mennonieten hier vierduizend hectare land, waarvan inmiddels op tweeduizend hectare, rijst en soja wordt verbouwd en vanaf volgend jaar ook bonen. Een groep jongemannen, onder wie Brauns oudste zoons, zijn met grote landbouwmachines bezig de rijst te oogsten. „Er staat hier ongeveer voor zes ton rijst, we verkopen het door heel Peru en sinds kort exporteren we ook naar Colombia”, zegt Braun trots.

Rond de koop van de grond hangt wel een luchtje. De mennonieten kochten de grond naar eigen zeggen van een particulier en kregen vrij snel een vergunning om die te ontbossen, omdat uit de documenten bleek dat de grond een landbouwbestemming zou hebben. Maar in 2019 – toen ze al volop bezig waren – bleek dat de vergunning vervalst was. Het zou gaan om staatsgrond, die via frauduleuze eigendomtitels in handen was gekomen van de particulieren van wie de mennonieten de grond hadden gekocht.

„Wij wisten van niets en hadden geen idee dat het valse documenten waren. Maar vanaf dat moment begonnen de problemen en kwamen er aanklachten en rechtszaken tegen ons”, vertelt Braun. De lucht trekt dicht, de eerste regendruppels vallen en nog voor het dekzeil over de trucks met ladingen rijst is gespannen, barst een hevige tropische regenbui los.

De grond bleek bovendien gedeeltelijk in het territorium van de inheemse Shipibo-Conibo bevolking te liggen. Na een tocht van vier uur op een tuk-tuk over een glibberige modderweg met aan weerszijden oerwoud en bomen vol fel gekleurde papegaaien, komt hun dorp in zicht. Traditionele hutten met daken van palmbladeren staan tussen modernere houten huisjes, gebouwd voor toeristen die het dorp hoopt aan te trekken.

Medicinale planten

Volgens Wilder Moira, leider van de Shipibo-Conibo, wordt het steeds moeilijker om van het bos te leven omdat de dieren wegtrekken door de ontbossing door de mennonieten. „Onze voorouders jaagden hier en leefden van alles wat het bos te bieden heeft, zoals medicinale planten. Maar die planten zoals onze heilige ayahuasca zijn steeds moeilijker te vinden”, klaagt Moira. In een half open hut steekt zijn vrouw wat houtblokken aan en zet een pan op het vuur om rijst te koken. Buiten wassen zijn dochters kleding in een emmer water. Kippen scharrelen rond met donzige kuikentjes achter zich aan.

Er is een uitspraak dat de mennonieten niet verder mogen ontbossen. Alleen houden ze zich daar niet aan

Met steun van verschillende ngo’s en pro deo-advocaten deden de inheemsen de afgelopen jaren meermaals aangifte tegen de mennonieten. Ze dienden klachten in, drongen aan op onderzoeken en startten rechtszaken. Uitspraken van de rechter worden volgens Linda Escalante, advocaat van de inheemsen, echter opzij geschoven. „Er is een gerechtelijke uitspraak waarin is bepaald dat de mennonieten vanuit milieu-overwegingen niet verder mogen ontbossen. Alleen houden ze zich daar niet aan”, zegt ze.

Volgens de advocaat vormen de mennonieten een groeiend gevaar voor de regio. „Niet alleen voor dit gebied maar in feite voor heel Latijns-Amerika”, zegt ze vanuit haar kantoor in het stadje Pucallpa. Volgens het Wereldnatuurfonds (WWF) is de groei van mennonietenkolonies in Latijns-Amerika een van de actuele bedreigingen voor de Amazone.

Toen mennonieten vorig jaar nieuwe huizen begonnen te bouwen in het territorium van de inheemsen, was voor hen de maat vol. Bewapend met pijl en boog, speren en kapmessen trokken ze naar het gebied, vernielden bezittingen van de mennonieten en jaagden bewoners weg. Leider Moira ziet de actie – waar hij zelf niet bij aanwezig was – als een wanhoopsdaad van een deel van de dorpelingen. „Er is al veel langer onvrede in onze gemeenschap en dit was een manier van zelfverdediging van ons inheems territorium”, zegt hij. „Mensen uit andere landen die hier komen, moeten niet denken dat ze ons kunnen behandelen zoals het hen uitkomt. Wij zijn eigenaren van deze grond”, zegt hij.

Stukgeslagen daken

Op de plek waar de vernielingen werden aangericht liggen bijna een jaar later nog restanten van de stukgeslagen daken. Stukken hout zijn opgestapeld tussen het hoge gras, waar sinds de aanval niemand meer woont. „We durven niet terug te keren voordat de spanningen zijn afgenomen”, zegt David Klassen.

Er grazen wat koeien, maar verder is de plek uitgestorven. De familie die er woonde, is volgens Klassen nog altijd getraumatiseerd. „Als er zo’n groep tegenover je staat, schrik je je rot. Ze hadden bovendien vier dove kinderen, die zijn in paniek geraakt door alles wat ze hebben gezien.”

Ondanks de spanningen met de inheemse bevolking zijn de mennonieten op zoek naar meer grond in de regio. Families zijn groot en volgens de traditie sticht iedere jongen op zijn achttiende een eigen gezin. „Iedere zoon krijgt dan een paar hectare grond van zijn vader om op te starten. Gaan de zaken goed, dan koopt hij meer grond. Als de kolonie vol raakt, zoeken we nieuwe plekken”, zegt Braun.

Deze modus operandi van de mennonieten is voor onderzoeker Carla Limas, gespecialiseerd in geografisch onderzoek in de Amazone, goed zichtbaar op satellietbeelden. In haar kantoor aan een zandweg in Pucallpa bestudeert ze satellietfoto’s van 2017, toen de mennonieten zich vestigden in het gebied, tot nu. „Je ziet dat het heel snel is gegaan met ontbossing en met de bouw van infrastructuur van wegen, stukken grond en woningen”, zegt ze.

Ik geloof niet in gerechtigheid, want die bestaat hier alleen voor mensen met geld

Beschermde regio

Limas onderzoekt ook de handel in land, die volgens haar sterk verbonden is met de mennonieten. „Dit zijn gebieden waar de lokale bevolking normaliter kleine stukjes grond heeft en daarop voedsel verbouwt voor eigen gebruik. Dat mennonieten in een beschermde regio als de Amazone plotseling duizenden hectares kunnen kopen, is schimmig en kan omdat er op allerlei vlakken veel corruptie is in Peru en weinig toezicht in deze afgelegen regio’s”, zegt ze . Ook NRC heeft tijdens het verblijf in het gebied geen enkele autoriteit of politieagent gezien.

In het inheemse dorp van de Shipibo-Conibo bereidt leider Wilder Moira zich voor op een grote strijd om de grond. „We willen er alles aan doen om ons territorium terug te krijgen”, zegt hij. „Maar ik geloof niet in gerechtigheid, want die bestaat hier alleen voor mensen met geld. Wij als arme, oorspronkelijke inwoners hebben geen poot om op te staan.”

Een van de mennonieten loopt op een onverharde weg in Masisea (links). Een lid van de bewakingsdienst van de Shipibo-Conibo is onderweg naar een patrouille.

Foto’s Ernesto Benavides/AFP

Delen

Mail de redactie

Russisch gas terug op de Europese markt? Wat voor Oekraïners en veel andere Europeanen klinkt als een even onwerkelijk als onzalig plan, is voor Vladimir Poetin en Donald Trump een ‘deal’ om de vingers bij af te likken. Tijdens gesprekken over vrede in Oekraïne, die Trumps speciale gezant Steve Witkoff afgelopen maanden voerde met de Russische regering, zou het idee volgens insiders meermaals op tafel hebben gelegen. Amerikaanse en Russische woordvoerders ontkennen. Wat wordt er achter de schermen bekokstoofd?

Persbureau Reuters meldde vorige week, op basis van acht anonieme bronnen rond de onderhandelingen, dat „een nieuwe rol voor Moskou” op de Europese gasmarkt „zou kunnen bijdragen” aan een vredesakkoord. Eerder schreven de Britse zakenkrant Financial Times en het Duitse Bild over mogelijke Russisch-Amerikaanse energiedeals als onderdeel van een vredesverdrag, en ook in Russische staatsmedia wordt het idee volop besproken. Eind april zei Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov in het Franse tijdschrift Le Point dat het Russische energiebedrijf Gazprom best bereid is Europa gas te verkopen. „Dit is een puur commerciële kwestie, die wij nooit hebben gepolitiseerd.”

Volgens Reuters zouden Washington en Moskou twee opties onderzoeken om de Russische gasexport naar Europa terug op de rails te krijgen. De eerste behelst dat Amerikaanse energiebedrijven optreden als tussenpartij die Russisch gas doorverkoopt aan Europa. In de tweede variant zouden Amerikaanse investeerders aandelen verwerven in de (nooit gereedgekomen en in 2022 gesaboteerde) Nord Stream 2-gaspijpleiding, of zelfs in staatsbedrijf Gazprom. „Zo zou Washington precies kunnen bepalen hoeveel gas Rusland naar de EU stuurt”, aldus Reuters.

Dat Trump en Poetin elkaar met potentiële gasdeals proberen te bespelen, is niet onwaarschijnlijk. Na drie jaar oorlog en wederzijdse sancties voorziet Rusland nog slechts in 19 procent van de Europese gasvraag, tegenover 45 procent vóór de invasie. Het eens zo machtige Russische Gazprom voelt de pijn. Volgens analisten is de gasreus min of meer failliet, maar houdt Poetin het concern met kunstgrepen overeind.

Eind april zei de Russische analist Abbas Galljamov in NRC dat Moskou Trump en Witkoff poogt te manipuleren door de Amerikaanse president aanlokkelijke energiedeals voor te schotelen – waaronder de verkoop van Russische gasopslagen en raffinaderijen aan de Amerikanen, gezamenlijke oliewinning in het Arctisch gebied én de verkoop van Russisch gas in Europa door de Amerikanen. Wie welk voorstel doet in de warrige Amerikaans-Russische diplomatie, lijkt van ondergeschikt belang.

Lees ook

Lees ook dit profiel van het Russische staatsbedrijf Gazprom: ‘Dooft de eeuwige vlam van Gazprom uit?’

Scepsis

Energiedeskundigen zijn sceptisch over het realiteitsgehalte van de gesprekken en plannen. Sinds de invasie van Oekraïne heeft de EU juist krachtig ingezet op afbouw van de verslaving aan Russisch gas. „Absurd”, noemt ook de Duitse energiedeskundige Frank Umbach zulke plannen. Umbach, verbonden aan de Universiteit van Bonn, zag de discussie rond terugkeer van Russisch gas eind vorig jaar oplaaien in de media en ook binnen de Europese energiesector. „Maar voor zo’n plan is goedkeuring van de Europeanen nodig. En afgezien van Hongarije en Slowakije is er niemand in Europa die het Trump-pad volgt”, reageert hij telefonisch.

De Europese Commissie presenteerde vorige week bovendien een stappenplan voor een definitief uitfaseren van Russische energie na 2027. „Het wordt tijd dat Europa zijn energiebanden met een onbetrouwbare leverancier verbreekt”, zei Commissievoorzitter Ursula von der Leyen ferm.

Niet iedereen is daar blij mee. Met name Hongarije en Slowakije, die onder een speciale regeling nog wel Russische olie en gas afnemen, zijn ontevreden. De Slowaakse premier Robert Fico noemde de plannen vorige week al „onacceptabel” en „economische zelfmoord.” De Financial Times benadrukte deze week dat welslagen van de Europese plannen valt of staat met transparante deelname van alle lidstaten en met een heldere strategie, die hen in staat stelt lopende contracten met Rusland te verbreken zonder boetes te betalen.

Daarnaast zijn er deskundigen die vrezen dat Europa zijn afhankelijkheid van Rusland inruilt voor die van de wispelturige VS. Ook Umbach ziet dat risico. „Stel dat Amerikaanse investeerders zich er daadwerkelijk mee gaan bemoeien en de controle over Nord Stream en Russische gasleveringen overnemen. Dan zou Europa niet alleen opnieuw afhankelijk worden van Russisch gas. In dat geval zouden de Amerikanen de grootste lng-leverancier zijn, én ook nog de Russische pijpleidingen beheren. Een absurd en gevaarlijk idee.”

Amerikaanse lng-boom

Het wonderlijke is ook dat het nu juist de Amerikanen zijn die profiteren van het Russische vertrek van de Europese markt. De export van Amerikaans lng was in de eerste vier maanden van dit jaar ruim 20 procent hoger dan een jaar eerder. Driekwart van die Amerikaanse uitvoer komt voor rekening van de EU. Bovenaan de lijst: Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Nederland.

Dat Europa nu meer Amerikaanse lng importeert, is precies wat Trump zich in zijn eerste termijn als president wenste. In 2017 verweet hij Europa de VS te benadelen door de aanleg van de tweede Nord Stream-pijpleiding en dreigde hij deelnemende Europese bedrijven met sancties. „Wij beschermen Duitsland, Frankrijk en al die landen, en dan sluiten zij een deal met Rusland en betalen miljarden aan de Russische schatkist. Ik vind dit zeer ongepast”, tierde hij.

Door de Russen nu te willen helpen, dreigt Trump zich ernstig in de eigen vingers te snijden, zegt Machiel Mulder, hoogleraar energie-economie in Groningen. „Als de VS zorgen dat er meer Russisch gas op de markt komt, verdringt dat ander gas – zoals het Amerikaanse. Daarnaast is er een prijseffect, waardoor de Amerikaanse gasindustrie minder omzet en minder winst zal maken.” Daarbij zouden Europese afnemers kunnen besluiten minder Amerikaans gas te importeren, denkt Mulder, om niet afhankelijk te worden van een Amerikaans-Russische as.

De Brits-Griekse energiedeskundige Leonid Drollas noemt de veronderstelde Amerikaans-Russische ideeën aan de telefoon „een beetje ingewikkeld.” Tegelijkertijd benadrukt hij Trumps gebrek aan realiteitszin waar het politieke en zakelijke deals betreft. „Maar met Trump weet je nooit zeker wat zijn echte doel is. Hij zegt aan de lopende band vreemde dingen. Meestal zijn die bedoeld als hefboom om iets gedaan te krijgen.”

Gezien de grote nadelige effecten van samenwerking met Poetin op de afzet van het nu zo begeerde Amerikaanse lng, denkt Drollas dat Trump een ‘gasdeal’ als politiek instrument ziet, lokaas om Poetin zover te krijgen dat hij de oorlog wil beëindigen. De expert wijst naar de mineralendeal die Trump onlangs sloot met Oekraïne: die levert niets op zolang de oorlog duurt. „Poetin is een lastige klant, die Trump ervan weerhoudt te profiteren van die afspraken. En de deal met Kyiv is wat Trump echt wil. Dus wil hij vrede garanderen zodat hij geld kan verdienen aan Oekraïne.”

Delen

Mail de redactie