„Vandaag is de wederopbouw van Argentinië begonnen. Hier sta ik als jullie eerste libertijnse president! Vandaag begint het einde van de Argentijnse decadentie. Het is afgelopen met het vette staatsapparaat dat alleen een klein groepje dient en de massa in armoede heeft gestort”, zo begon de nieuw gekozen ultrarechtse president Javier Milei (53) zondagavond lokale tijd zijn overwinningsspeech nadat hij de beslissende tweede verkiezingsronde won met 56 procent van de stemmen.
Zijn centrum-linkse tegenstander en huidige minister van Financiën, Sergio Massa, kwam nadat 95 procent van de stemmen geteld was niet boven de 45 procent uit. Ruim een uur voor Milei’s speech had Massa zijn nederlaag al toegegeven tijdens een persconferentie en zijn rivaal opgebeld om hem te feliciteren.
Met Milei als president breekt er een nieuw tijdperk aan in Argentinië waarbij er voor het peronisme, de links-populistische stroming verbonden aan oud president naar Juan Peron die diep geworteld zit bij de Argentijnen, voorlopig geen plaats meer is. Milei profileert zich als buitenstaander van het establishment en wil daarom rigoureus de kettingzaag zetten in het geldverslindende en bureaucratische ambtenarenapparaat, zo heeft hij herhaaldelijk beloofd.
Een groot aantal ministeries zal op de schop gaan en hij wil met een zeer kleine regering het land gaan besturen waarbij „privébezit eerbiedigd wordt en vrijhandel wordt gegarandeerd”, zei hij zondagavond.
Economische ellende
Milei noemt zich een anarcho-kapitalist met radicale ideeën om de economie weer gezond te maken. Zo wil hij de Centrale Bank sluiten. En de dollar invoeren, en op termijn de lokale peso, die door enorme geldontwaarding nauwelijks meer iets betekent, schrappen. Het zijn deze plannen en het feit dat de Argentijnen hun vertrouwen volkomen hebben verloren in de peronistische regering, dat het Milei lukte om vrijwel vanuit het niks in korte tijd fors te groeien.
Veel Argentijnen houden de linkse leiders verantwoordelijk voor de opeenstapeling van economische ellende van de afgelopen pakweg 20 jaar. Dat het niet meer goed zou komen met hun land, daarvan waren steeds meer Argentijnen overtuigd, helemaal toen de inflatie het afgelopen jaar piekte tot boven de 140 procent. Van de 45 miljoen Argentijnen leeft inmiddels 40 procent in armoede, veel mensen zijn afhankelijk van maaltijden bij gaarkeukens. De afslag naar ultrarechts is volgens analisten dan ook niet zozeer een ideologische keuze als wel een keuze voor een tegenstem.
Lees ook
Hun land glijdt af. Dus klampen Argentijnse jongeren zich vast aan een radicale rocksterpoliticus
Hoewel Milei met zijn oproep tot ultieme vrijheid ook een gevoelige snaar bij vooral veel jonge Argentijnen heeft geraakt. Zij vormen een groot deel van het electoraat en zagen in het failliete Argentinië nauwelijks meer toekomst. „Libertad! Libertad”, klonk het massaal rondom hotel Libertador in Buenos Aires waar de aanhangers van Milei zich aan het einde van de verkiezingsdag verzamelden om daar te uitslag te horen.
‘El loco’
Toch zijn er bij het deel van de Argentijnen dat niet op Milei gestemd heeft, en bij zijn critici, grote zorgen. ‘El loco’, de gek, wordt hij ook wel genoemd. Dat heeft deels met zijn eigenzinnige karakter te maken, zijn imago met warrig haar en een soms verwilderde blik in de ogen. Maar ook zijn omstreden uitspraken dragen daartoe bij.
Hij trapt ook tegen een open wond van Argentinië: de Vuile Oorlog, de bloedige dictatuur in Argentinië tussen 1976 en 1983. Over het aantal slachtoffers zaait Milei twijfel. Officieel zijn daar dertigduizend slachtoffers gevallen, maar volgens Milei waren het er veel minder, namelijk iets meer dan achtduizend. Iets dat ook door zijn toekomstige vicepresident Victoria Villarruel, wiens vader en opa notabene militair was tijdens de dictatuur, wordt ondersteund.
Voordat hij de politiek in ging was Milei bekend als televisiepersoonlijkheid. Hij liet zijn honden klonen en is voorstander van de legale verkoop van organen. In de biografie El Loco van Juan Luiz Gonzalez wordt beschreven hoe Milei’s zijn lievelingshond die in 2017 overleed, kloonde en daarvoor 50.000 USD betaalde in de VS. Via een paranormaal medium zou hij nog regelmatig met zijn hond „communiceren”.
Milei heeft veel gemeen met zijn grote voorbeelden Trump en Bolsonaro. Bijvoorbeeld als het gaat om het versoepelen van wapenvergunningen. De drie delen de afkeer van het socialisme en alles wat daar maar enigszins op lijkt. Hoewel vrijheid Milei’s motto is, blijkt dat niet als het gaat om de vrije keuze voor abortus. Hoewel dat in Argentinië na een lange strijd van de Argentijnse vrouwenbeweging gelegaliseerd is, wil hij het recht op abortus juist weer terugdraaien.
Lees ook
In het lithiumwalhalla van Argentinië brandt het vuur van verzet
Volgens critici zou Milei zelfs gevaarlijker kunnen zijn dan Trump of Bolsonaro, omdat hij onstabieler en veel buitensporiger zou zijn. Gonzalez beschrijft in het boek El Loco, ook de risico’s die er bestaan als Milei aan de macht zou komen. Er zouden serieuze zorgen moeten zijn om Milei’s geestelijke gesteldheid volgens Gonzalez.
Op zoek naar politieke steun
In december wordt Milei officieel aangesteld als president. Het is de vraag of hij zijn verregaande plannen dan kan realiseren. Met zijn partij ‘La Libertad Avanza’ heeft bij lange na geen meerderheid in het parlement of de senaat en hij moet dus politieke steun zoeken voor zijn plannen. Het zal er dus erg vanaf hangen of hij bereid is samen te werken met andere partijen. En in hoeverre de Argentijnen het zullen accepteren als hij – onvermijdelijk – toch ook onderdeel zal worden van het establishment?
Nadat Milei gekozen werd kwamen de eerste internationale felicitaties ook binnen. President Lula da Silva van buurland Brazilië feliciteerde hem. Lula prees de democratie en zei te hopen op een goede samenwerking. Milei, die goed bevriend is met Lula’s aartsrivaal Bolsonaro en diens zonen, had eerder al gezegd dat hij alle banden wil verbreken met Brazilië, zolang het land geleid wordt door Lula. Ook wil Milei de relatie met „het communistische China” verbreken, heeft hij vaker gezegd.
Nu Argentinië nu er een ultrarechtse president komt straks niet meer tot het blok van linkse landen in Latijns-Amerika behoort, rijst de vraag wat dat voor de samenwerking tussen de landen kan betekenen. Analisten op de Braziliaanse zender Globo discussieerden hier na de verkiezingsuitslag over. Hoewel samenwerkingsverbanden voor langere periodes al zijn getekend, zijn er wel zorgen over bijvoorbeeld de Mercosur of BRICS, waar Argentinië naar alle waarschijnlijkheid tot toe zal treden.
Veel zal afhangen van of Milei, nu hij president wordt van de tweede grootste economie van Zuid-Amerika, zich breed in de regio wil gaan samenwerken, of dat hij, zoals hij heeft beloofd, zich vooral op landen wil richten waar gelijkgezinden van hem aan de macht zijn.