Wat vooral opviel aan de eerste uitzending van het NOS Journaal in Makkelijke Taal (NPO1) was dat er zo weinig jeu in zat. Monotoon en traag dreunde nieuwslezer Afke Boven het nieuws op. Ik had verwacht dat ik een soort Jeugdjournaal zou krijgen. Of NOS Stories, gericht op jongeren. Maar die zijn juist razendsnel. En die maken het nieuws aantrekkelijk met allerlei toeters en bellen. In het nieuwe journaal zaten juist helemaal geen toeters of bellen. Verluchtiging leidt te veel af, zo begreep ik. De laaggeletterde heeft juist behoefte aan een langzaam ritme en een prikkelarme presentatie.
Wel een goede ontwikkeling, zo’n journaal. Eén op de zeven Nederlanders is laag geletterd en die wil ook graag het nieuws meekrijgen. Bij voorkeur van de televisie want lezen is dus een probleem. De zinnen in het nieuwe journaal waren kort, eenvoudig van opbouw, en bevatten weinig moeilijke woorden. De uitzending behandelde slechts drie onderwerpen: stakende schoonmakers, de eerste bruinvissentelling, en de terugkeer van sporters van de Paralympics – wat ik altijd een heel moeilijk woord heb gevonden.
Volgens de NOS wordt ook de onderwerpkeuze aangepast aan de doelgroep. Dat begreep ik niet helemaal. Ook laaggeletterden willen toch het belangrijkste nieuws van de dag horen? Leuk hoor die bruinvissen, maar vertel liever wat Draghi aan de Europese Commissie adviseerde. Moet te doen zijn. Ik vroeg me af of de geïnterviewde schoonmakers en sporters hun taalgebruik en dictie hadden aangepast, want die waren kort en duidelijk. Later zag ik ze allemaal terug in het reguliere Achtuurjournaal (NPO1).
Correspondenten ratelen
De presentatrice van het gewone journaal, zo viel me nu op, gebruikt ook al veel korte zinnen, meestal niet langer dan tien woorden. En ze spreekt ook heel rustig en duidelijk. Maar de correspondenten en verslaggevers ratelen er juist op los. Ze maken lange, aan elkaar geplakte zinnen met veel komma’s waar ook punten hadden kunnen staan. Dat doen ze om hun verslag levendig te maken, denk ik; dicht bij de spreektaal.
Dat hoorde ik nog sterker bij Hart van Nederland (SBS6). Veel spreektaal, stevig tempo, veel aan elkaar geregen zinnen. Misschien ligt die spreektaal van Hart van Nederland juist dichter bij de leefwereld van laaggeletterden. Het viel me in ieder geval op dat laaggeletterde Dicky Gingnagel in een item ook zo praatte. Toen hij uitlegde wat er moeilijk was aan overheidsbrieven zei hij: „Dat de zin vrij lang is, dat er soms moeilijke woorden instaan, dat hij helemaal doorloopt, en na de punt begint meteen een nieuwe zin met een hoofdletter.” Dat is een zin van 27 woorden. Bij het NOS Journaal in Makkelijk Taal zou hij geschrapt zijn.
Het betreffende item ging trouwens over de app Lees Simpel, die overheidsbrieven scant en vervolgens uitlegt in simpele taal. Ook een aanrader voor hoger geletterden, leek me. Onderwijsminister Eppo Bruins zei eerlijk dat hij overheidsbrieven ook vaak niet begreep. En die is van huis uit deeltjesfysicus. Van de drie nieuwsbulletins in normale taal die ik vergeleek, had het Achtuurjournaal maandagavond de meeste moeilijke woorden. Ik noteerde: hydroloog, effort, weerpatronen, chemotherapie en concurrentievermogen.
De avondshow met Arjan Lubach bedacht een paar toekomstige doelgroepenjournaals erbij. Het NOS Journaal in Moeilijke Taal lag voor de hand („Salutaties en een uiterst cordiale, vespertinale begroeting aan u, geachte toehoorder.”). Ik zou zeker kijken naar het NOS Journaal voor mensen die van lage stemmen houden. En helemaal op mijn lijf geschreven is het NOS Journaal voor mensen die terugpraten tegen de tv.
Lees ook
‘Woooow, zo veel indrukken en ik kan alles volgen’, zegt Damla over het NOS Journaal in Makkelijke Taal
