Toen bij schuldenaar Ellen gas, water en licht werden afgesloten, ging ze iedere avond met haar kinderen Monopoly spelen, bij kaarslicht. „De jongens vonden het heerlijk.” Lekker met stapels monopoliegeld schuiven en elkaar met aanzwellende vorderingen van het bord proberen te vegen. Ellen is een van de hoofdpersonen van de documentaire Schuld en Boete (2Doc, N PO2).
Regisseur Nan Rosens en Albert Klein Haneveld laten hierin zien hoe mensen verpletterd worden door de schuldenindustrie. Incassobureaus nemen schulden over en gooien er een heleboel geld bovenop, zodat een kleine schuld kan veranderen in een allesverpletterende schuld. Dat zorgt bij de schuldenaren voor angst, schaamte, eenzaamheid. „Je stikt erin.” Schuldenaar Jurrien vertelt dat hij ooit naar een uitvaart ging en staande bij de kist „stikjaloers” werd op degene die erin lag: „Want die had eindelijk rust gevonden”.
Hulpverleners stellen in Schuld en Boete verbeteringen voor: sneller ingrijpen, een verbod op aanlokkelijke aanbiedingen van online winkels, zoals de mogelijkheid later of op termijn te betalen. Een rem op de wonderbaarlijke schuldvermenigvuldiging door de incassobureaus zou ook helpen. Op zich is dit een goede documentaire, die het probleem helder uiteenzet en de menselijke kant goed belicht. Maar het verhaal is eigenlijk al vrij vaak verteld, bijvoorbeeld in de bekroonde reeks Schuldig uit 2016. De website van 2Doc telt maar liefs tien documentaires over dit onderwerp. Schuld en boete eindigt overigens positief, in de zin dat alle geportretteerden zijn uit de schulden gekomen. Jurrien is helaas overleden.
Dictator
The Corridors of Power (NPO 2) beleefde woensdag zijn ontknoping. De achtdelige internationale documentairereeks over het Amerikaanse interventiebeleid van de laatste dertig jaar zou eindigen met een algemene conclusie. Maar eerst moest nog de Syrische burgeroorlog worden besproken. De halve regering-Obama schuift aan er om te vertellen waarom de VS niet of nauwelijks ingrepen in Syrië. Zoals de commentaarstem van Meryl Streep stelt: in Irak, Afghanistan en Libië hadden de VS de dictator ten val gebracht en chaos en burgeroorlog achtergelaten. Dat wilde president Obama niet nog een keer. Maar ja, zo stond hij er wel zwak op. En de prijs was hoog: veel doden en verwoesting, verlies van geloofwaardigheid, en de VS lieten Rusland in Syrië zijn gang gaan. De documentaire knoopt de afzijdigheid van de VS zelfs aan de weerzin tegen migranten en moslims in Europa, de opkomst van extreem-rechts en de destabilisering van de democratische staten. Voert wat ver.
Wederom is het uitgangspunt van de regisseur dat de VS wél had moeten ingrijpen. Wederom zitten de geïnterviewde Amerikaanse oud-ministers en oud-stafleden in het defensief en vertellen hoe erg ze het vonden om die duizenden foto’s van doodgemartelde mensen op hun bureau te krijgen, zonder dat ze er iets aan konden doen.
Ik had gehoopt dat de vele kopstukken die Dror Moreh sprak met een afrondende conclusie zouden komen, een blik op de toekomst. Maar in plaats daarvan houdt de regisseur vlak voor het einde een eigen pleidooi, met de stem van Meryl Streep. Volgens hem moeten de VS hun leidersrol weer oppakken, de Veiligheidsraad reanimeren (China en Rusland eruit? Einde van het vetorecht?) en consequent militair gaan ingrijpen bij grove schendingen van mensenrechten. Misschien is Moreh wel de laatste persoon op aarde die nog gelooft in de Nieuwe Wereldorde van oud-president Bush senior. Het is wat flauw om te zeggen, dit is immers een geschiedenisreeks, maar The Corridors of Power voelt daardoor naïef en gedateerd.
