Soms herken je ineens een beeld: de zwangere vrouw die wordt weggedragen op een kleedje met aardbeienmotief nadat de kraamkliniek in Marioepol was gebombardeerd. De vader die treurt om zijn zoon die omkwam bij het voetballen. Het massagraf. Allemaal beelden die ooit voorbijkwamen in het journaal, in de tijd dat de Russisch-Oekraïense oorlog nog dagelijks nieuws was.
Oorlogscorrespondent Mstyslav Tsjernov en zijn team van het Amerikaanse persbureau AP waren de enige overgebleven journalisten in Marioepol, nadat de Oekraïense havenstad in het voorjaar van 2022 door Russische troepen was belegerd. Via AP voorzagen ze de wereld van beelden van de langzaam stikkende stad. Over die bange weken maakte Tsjernov 20 Days in Mariupol (NPO2). De verbijsterende documentaire kreeg inmiddels twintig filmprijzen en is genomineerd voor een Oscar.
Tsjernov vertelt het verhaal met zachte, rustige stem. Hij klinkt alsof hij nog steeds in de schuilkelder zit en de kinderen niet wakker wil maken. Zelden kon je van zo dichtbij meemaken wat het betekent om in een stad onder vuur te leven. Eerst is het nog stil, Tsjernov ontmoet een vrouw die in paniek is, hij stelt haar gerust. Ga maar naar huis, in de kelder zitten, adviseert hij, ze vallen geen burgers aan. Later komt hij de vrouw in een ziekenhuis tegen, haar huis is gebombardeerd. De Russen blijken wel degelijk burgerdoelen te kiezen.
Dan wordt het drukker en chaotischer. Met draaiende camera rent Tsjernov achter brancards aan die het ziekenhuis worden binnengereden. Hij volgt een ophaaldienst die overledenen naar een massagraf brengt. Hij is bij het overlijden van kinderen, geeft ze een naam en een leeftijd. Beroemd is de gebombardeerde kraamkliniek. Hierna volgt hij de patiënten naar een ander ziekenhuis waar hij hoort dat de zwangere vrouw op de brancard en haar ongeboren kind zijn overleden. Een andere vrouw krijgt wel een levende baby. Veel tijd voor vreugde is er niet want iedereen moet de kraamkamer verlaten wegens een nieuwe aanval.
Zingen
Een ontsnapte cavia rent door de kapotgeschoten straten. Een man sleept zijn schaarse bezittingen achter zich aan nadat zijn huis is geraakt: „Ze schieten. Ik loop hier. Zo zit het.” In een schuilkelder zie je kinderen spelen, een vrouw met een gitaar zingen. Op het eind komen de Russische tanks de stad in rijden. Het AP-team wordt ontzet door een paar Oekraïense soldaten. Met draaiende camera zie je ze wegvluchten, van auto naar straathoek. Dit is ongekend spannende en aangrijpende televisie.
Waar anderen medische hulp zoeken, of een manier om weg te komen, gaat Tsjernov juist naar de net gebombardeerde plaatsen toe. Of hij is op zoek naar een wifi-punt waar hij zijn beelden naar AP kan sturen. Dat lijkt een bijkomstigheid als je in zo’n hel leeft. Maar de oorlogscorrespondent heeft een missie: de wereld moet dit weten. Soms is hij moedeloos: „Wij blijven filmen. En alles blijft hetzelfde.” Maar dan weer is hij strijdbaar: „Als de wereld de gruwelen in Marioepol zou zien, zou het in ieder geval zin hebben.”
Best mogelijk dat de beelden inderdaad hebben bijgedragen aan de militaire steun die Oekraïne kreeg. Of aan het rapport van Human Right Watch van vorige week dat concludeerde dat Rusland in Marioepol oorlogsmisdaden heeft gepleegd. Het Russische leger bombardeerde burgerdoelen zoals ziekenhuizen en blokkeerde humanitaire hulp en evacuaties.
Klinkt bekend. Inmiddels is de oorlog in Oekraïne in de journaals vervangen door die in Gaza. In het Achtuurjournaal kondigde de Israëlische regering aan de stad Rafah te gaan aanvallen tijdens de Ramadan, tenzij Hamas zijn gijzelaars vrijlaat. Hopelijk kunnen dappere journalisten de aangekondigde aanval filmen zoals Tsjernov de ondergang van Marioepol vastlegde. Zodat niemand kan zeggen dat het niet gebeurd is.
