De NPO vertegenwoordigt in principe alle stromingen, en doet dat doorgaans aardig. Maar deze zomer laat ze daarin steken vallen. Met een rechtse omroep als WNL, die nog wel programmeert in de zomer, zit namelijk niet alleen de commerciële, maar ook het overgrote deel van wat er op de NPO verschijnt aan de rechterkant van het politieke spectrum. Voor een gezond publiek debat is dat schadelijk, niet omdat rechts fout is, maar omdat de balans weg is. En ik doel niet alleen op de vier talkshows die nu te zien zijn, het rechtse geluid klinkt ook in programma’s waar je geen politiek zou verwachten.
Zo zag ik gisteren Overtreders (RTL), een programma over handhavers. In het introductiefilmpje flitsen de woorden OVERTREDERS, ORDE, VEILIGHEID voorbij, gemonteerd over bombastische beelden van handhavers in actie. In een spervuur aan beelden krijgen we eerst een man zonder geldig treinkaartje te zien die het Centraal Station van Amsterdam wordt uitgestuurd. Daarna twee jonge meisjes die zwartrijden en een boete krijgen, een motorrijder in een winkelstraat, mensen die bij een spoorwegovergang de slagbomen negeren, mensen met glaswerk op straat, foutparkeerders, mensen die illegaal in auto’s slapen, en een Roemeense bedelaar die volgens de handhaver in Leiden in georganiseerd verband zou bedelen. „De menselijke maat voor deze mensen, daar is ons geduld en van de politie, echt gewoon op”, aldus de handhaver in kwestie.
Helaas slaat Overtreders de verdere context over. Het verhaal dat de kijker wel te horen krijgt bestaat uit een monoloog van de handhaver (die duidelijk klaar is met deze bedelaar die hij al vaker gezien heeft), beelden van een agressieve interactie, en een voice-over die over de bedelaar zegt: „Zat meneer net nog te bedelen omdat hij geen geld had, nu gaat hij voor een lúnch naar deze eettent.” De man liep een kebabzaak binnen.
Overtreders is een verbeelding van concrete law-and-orderpolitiek. Het is televisie voor VVD’ers, waar de hardwerkende Nederlander zich aan mag verlekkeren. Daar zijn er iedere dag drie van op tv, want ook Deurwaarders UK en Schiphol Airport (beide RTL) hebben die dynamiek, al is dat laatste een sympathieker programma, omdat de vliegveldmedewerkers er centraal in staan. Maar waarom is er toch zoveel behoefte om conflict en ruzie te laten zien? Vanwaar die hang naar lelijkheid?
Bubbels
Bij De Oranjezomer vonden de mannen dat ik hen onheus had bejegend door erop te wijzen dat ze de propaganda van Geert Wilders goed praatten. Sidekick Viktor Vlam vond dat ik – en met mij ook meteen de krant als geheel – het debat monddood maakte. De vraag is, over welk debat heeft hij het? Bij De Oranjezomer zitten, net als bij de andere talkshows, alleen maar mensen die het met elkaar eens zijn. Dag in dag uit.
Bij Goedenavond Nederland (NPO 2) was dat gisteren eindelijk anders. „Het heeft negen weken geduurd, maar u bent er!”, opende presentator Sam Hagens de show, gericht aan Jesse Klaver. „Waar zijn de slingers?”, reageerde Klaver sarcastisch. Hagens zei dat het rechtse WNL vaak wordt verweten alleen maar een podium te geven aan rechtse politici, terwijl linkse politici nooit op komen dagen. „Het is zonde dat mensen vaak op hun eigen eiland gaan zitten.” Klaver was het daar niet mee eens, maar de observatie van Hagens komt niet uit de lucht vallen: in Nederland hebben we veel talkshows, maar weinig debat.
Om te kijken naar mensen die het met elkaar eens zijn, hebben we sociale media al. Bovendien loopt de democratie schade op als we ons publieke debat laten degraderen tot de rode draad van alle seizoenen B&B Vol Liefde, gisteren kort en bondig verwoord door Magda in Frankrijk: „Je praat heel veel, maar je vraagt niks.” Fons was er beduusd van. „Ik voel me af en toe een soort van journalist.”
