‘Oefen met mij: im-pe-ri-a-list.” Anja Fricke haalde haar rechterhand achter haar rug vandaag en zwiepte hem omhoog – één, twee, drie keer. Alle drie de keren zei het klasje ongemakkelijk grijnzende pubers het haar na. Ze leken niet goed te weten naar wie ze moesten kijken: naar Fricke, of naar de klasgenoot die ze net had geïnstrueerd om voor zijn stoel te gaan staan omdat hij het had gewaagd een Levi’s-shirt te dragen. En Levi’s, dat is een Amerikaans merk. En Amerika, dat is een… „Imperialist. Imperialist. Imperialist.”
„Ik ga even je ouders bellen”, zei Fricke tegen de jongen toen de klas weer stil was. „Dan mogen jullie aan de directeur van de school uitleggen waarom jullie niet van de fantastisch mooie DDR houden, maar van een vieze vuile kapitalist. Sitzen”, zei ze, en de jongen zakte onmiddellijk terug op zijn stoel. Er kwam geen stemverheffing aan te pas: ijzig kalm legde ze de klas een liefde op voor haar verdwenen vaderland.
Fricke komt zelf uit de voormalige DDR. Als ervaringsdeskundige leert ze nu aan schoolklassen hoe het was om daar op te groeien. Zo’n les heet ‘uurtje dictatuurtje’ en is geen overbodige luxe. Van de zomer kwam de directeur van het International IDEA in Nieuwsuur (NOS/NTR) immers met een verontrustende schatting van het percentage Europese jongeren dat het niet zo’n probleem zou vinden om een dictator aan de macht te hebben: een derde. Presentator en artiest Raven van Dorst begreep daar niets van – „hóé dan!” – en woonde voor De Avond van de Mensenrechten (BNNVARA) een ‘uurtje dictatuurtje’ bij, om zelf maar eens te kijken „wat er zo leuk is aan een dictatuur”. Het antwoord: vrij weinig. Daar zijn de jongeren die Fricke onderwijst het doorgaans over eens. „Ik hoor vaak van leerlingen: ‘Ik ben zó blij dat u weer gaat, mevrouw’”, zei ze na afloop van de les tegen Van Dorst. „’En dat ik in een democratie leef.’ ‘Yes!’, zeg ik dan.”
Mensen als Fricke gaven wat lucht aan het programma, dat werd gemaakt in samenwerking met Amnesty International. Hoewel er aandacht was voor positieve initiatieven, bleef de eindbalans somber: de Universele Rechten van de Mens staan anno 2024 onder druk door klimaatverandering en oorlog.
Radar (AVROTROS) besteedde diezelfde avond aandacht aan zo mogelijk de irritantste digitale oorlogsvoerder ter wereld. De redactie had een ethisch hacker ingeschakeld om te achterhalen wie er achter de nepadvertenties op sociale media zat waarin celebrities je zogenaamd oproepen om te beleggen in crypto. Klik je op zo’n advertentie, dan word je doorgeleid naar websites die je geld en persoonsgegevens ontfutselen. Om nog maar eens te benadrukken dat je dus níét op die advertenties moet klikken, liet Radar Herman den Blijker, Eva Jinek en Jort Kelder aan het woord. Die lieten alle drie weten dat je van hen echt geen bitcoin hoeft te kopen. (Saillant detail: de advertenties met Jinek zijn het meest winstgevend. Die van Kelder draaien verlies.)
Toch laten wereldwijd tot vijf mensen per minuut zich door de nepadvertenties verleiden. Tijd voor grover geschut: Radar zette een ethisch hacker in. Wout van Dongen nam die taak op zich en concludeerde dat Rusland een grote rol speelt in de organisatie die achter de oplichting zit. Ook kwam hij op het spoor van een van de centrale figuren binnen die organisatie. Zijn echte naam kreeg de kijker niet te weten – er werd simpelweg naar hem verwezen als ‘Vladimir’.
Van Dongen was Vladimirs sociale media afgegaan, waarop te lezen viel dat hij gespecialiseerd was in digitale oorlogsvoering. Op de foto die van zijn Instagrampagina was geplukt had Vladimir van de redactie een zwart balkje voor zijn ogen gekregen. Hij poseerde voor een vlag van de Siberische Federale Universiteit. Van Dongen had het tekstje bij de foto laten vertalen. „Ik dien mijn volk en vaderland”, stond er.
