Bij Pointer zag ik Jeanette Lohuis staan op haar gortdroge lap grond in Spanje. Totale oppervlakte 13.000 vierkante meter. Met hier en daar wat struiken, vlak bij Valencia, in de buurt van mooie natuur en een charmant dorpje. Ze wees naar links en ze wees naar rechts, deze eigenaar van de webshop AutonoomTotaal.nl. „Hier komen twintig houten huisjes”, zei ze. Dat wordt straks het centrum van de autonome leefgemeenschap. Grote moestuin erbij. Meer is er niet nodig om „lekker samen te leven”.
Via haar webshop valt een compleet pakket aan te schaffen waarmee een Nederlandse burger zich autonoom kan verklaren. Voor een paar tientjes koop je een nep-ambassadebordje. Spijker dat op de voordeur en schuldeisers en deurwaarders zullen gewaarschuwd zijn. Hier woont iemand met „diplomatieke onschendbaarheid”. Deze persoon is ‘autonoom’ en valt – zogenaamd – buiten de Nederlandse wet. Regels gelden niet, over rechten valt te praten. Wel met autonomen. Die kunnen hun principes prima verenigen met een bijstandsuitkering, een soevereine burger daarentegen levert paspoort en burgerservicenummer in en ‘bestaat’ niet meer voor de overheid – dat is althans het streven.
Jeanette Lohuis betaalt „uit principe” geen belastingen. Zij heeft, zegt zij, de overheid nooit toestemming gegeven die bij haar te innen. „Er is geen contract.” Ook in Spanje, als ze zich daar al heeft ingeschreven, betaalt ze geen inkomstenbelasting en geen wegenbelasting. „Ik rij naar de winkel en weer terug, dus ik belast de weg niet.” Om te laten zien dat ze heus redelijk is, doet ze niet moeilijk over accijnzen en betaalt ze voor haar boodschappen gewoon btw. Het gaat haar om de „overstroom” van belastingen waardoor ze niets meer overhoudt om van te leven. „Het systeem deugt niet. Ik wil best betalen, maar op mijn voorwaarden.” Ze is volop bezig een plek op de wereld te maken waar haar voorwaarden gelden. Op die enorme lap grond in Spanje. „Hier vind je een vrijheid die er in Nederland niet is.”
Buitenlandse regen
Is het gek dat ik iets van haar autonome droom terugzie bij programma’s als Ik vertrek (AVROTROS) en Het roer om (SBS6)? En valt de enorme populariteit van deze weg-uit-Nederland-tv soms te verklaren uit een vergelijkbaar, wijdverbreid sentiment? Is Nederland te af, te gereguleerd, te saai? Liggen levens te vast? Hoeveel mensen hebben een baan of functie op hun visitekaartje staan die aan een normaal mens niet meer valt uit te leggen? Wat doen we? We gaan. Weg hier.
De lol voor de kijker die niet emigreert zit ‘m erin dat er aanvankelijk meer regels, wetten, rompslomp en procedures over de vertrekkers worden gestort. En vaak in een taal die ze (nog) niet spreken. Aannemers in den vreemde komen afspraken ook niet na. Buitenlandse regen sijpelt ook door het dak. Geld raakt altijd op, waar je ook bent. En belasting moet je overal betalen.
Maar de vertrokken mens wint een wereld die we alleen vaag van vroeger kennen. Zeven jaar geleden werd de familie Freeling gevolgd in Ik vertrek. Myron zei z’n baan op als stadsontwikkelaar, Dora stopte als zzp’er in de culturele sector. Met hun twee zoontjes vertrokken ze naar Castelleone di Suasa in Italië, waar ze voor 75.000 euro een oude boerderij hadden gekocht met 1,6 hectare grond. „In Italië is het minder goed geregeld”, zegt Myron. „Dat geeft ruimte om het leven in te vullen zoals je wil.” Hè, wie hoorde ik dit nou ook zeggen?
De Freelings sloopten, bouwden, schepten en groeven. Nog nooit hadden ze zo hard en zo intensief gewerkt, zeker niet samen. Nu mogen ze zich eigenaar noemen van een camping. Zomer aan zomer met Nederlandse gezinnen die koken tussen de tenten, samen eten, praten, muziek maken. Om na een week of wat terug te keren naar het leven van voor ze vertrokken.
