Oké, het zit dus zo: Suus en Reza hebben een friendship with benefits-situatie die he-le-maal aan het escaleren is naar een of andere gekke situationship. Ondertussen komt Ada bij partybeest Ruben wonen, want ze heeft die leuke jongen verlaten met wie ze al sinds de middelbare samen was – hartstikke toxic bleek die, en hij is haar nog geld schuldig ook (maar dat heb je niet van mij). High school sweethearts Jonas en Laura zijn ondertussen nog wel samen, maar echt lekker loopt het niet. En oh ja: Sam is voor het eerst aan het daten. Fingers crossed!
Het nieuwe seizoen van Dertigers (BNNVARA) ging deze week van start met een volledig nieuwe cast. Voor loyale kijkers was dat best even wennen, maar geef het twee afleveringen de tijd en je bent zo geabsorbeerd door al het kleine en grote leed dat er geen weg terug meer is. Binnen de kortste keren voel je je plotseling toch weer onderdeel van een groep vrienden die negen van de tien conversaties afsluit met een welgemeend: „Lof joe!”
Al ben je als kijker natuurlijk geen lid van de groep. Eerder hang je er boven: je bent de enige die de details kent van alle dirty little secrets (seks! affaires! ruzies!); de eerste ook die op de hoogte is van verzwegen gevoelens die de sfeer van juice overstijgen. Wanneer Sam in zijn eentje oude familievideo’s terugkijkt die gefilmd zijn door zijn vader, van wie in de eerste aflevering al wordt geïmpliceerd dat hij er niet meer is, word je even deelgenoot van het type emoties dat zich toch vaak achter gesloten deuren verschuilt.
In het echte leven is er niet het spiedende oog van de camera dat zulk gecompliceerd verdriet overzichtelijk vastlegt voor geïnteresseerden. Daar blijft rouw vaak ongezien, en in veel gevallen onbesproken – want wat zeg je tegen iemand wiens dierbare is overleden als de condoleances eenmaal zijn uitgesproken? En hoe laat je als rouwend mens het gemis toe, en alle ingewikkelde gevoelens die daarbij komen kijken, zonder er aan onderdoor te gaan?
Leuke dingen
In de 2Doc Vroeg overleden (VPRO) maakt Schrijver en podcastmaker Liesbeth Rasker een begin met het beantwoorden van die laatste vraag. Op tienjarige leeftijd verloor ze haar moeder, maar praten over dat verlies deed ze amper. Vader Rasker probeerde met zijn twee dochters al gauw het leven zo normaal mogelijk te hervatten: er moesten verjaardagen en vakanties worden gevierd, er moesten leuke dingen worden gedaan. Terwijl haar vader volhardend het gewone opzocht en haar zusje Barbara zich noodgedwongen ontpopte tot de gangmaker van de familie, leerde de stille Liesbeth leven met het idee: ‘mijn moeder is dood, maar dat is oké’. Tot dat motto uiteindelijk niet meer houdbaar bleek.
Vroeg overleden toont hoe Liesbeth voor het eerst ervaringen uitwisselt met lotgenoten die ook jong een ouder hebben verloren, hoe ze cassettes van haar moeder uit de jaren negentig bekijkt en lang uitgestelde gesprekken voert met haar zus, haar oude oppas en haar vader. Regisseur Tessa Louise Pope creëerde van al dat materiaal een enorm intiem en kwetsbaar geheel, dat ondanks de zware thematiek ook ruimte laat voor hoop. Ja; rouw verloopt vaak rommelig en maakt soms eenzaam. Je kunt elkaars behoeftes over het hoofd zien en gevoelens uit de weg gaan, zoals het geval lijkt te zijn geweest in de familie Rasker – en met hen waarschijnlijk nog vele anderen. Maar Vroeg verloren toont ook hoe jaren na het overlijden alsnog een opening kan worden gevonden naar meer wederzijds begrip.
Liesbeth heeft weinig plek ervaren om verdriet te voelen, vertelt ze haar vader aan het eind van de documentaire. Ze voelt zich verhard. „Zo verhard ben je nou ook weer niet”, zegt hij. En zij: „Maar zo’n opmerking vind ik dus heel ingewikkeld. Ik denk dat het niet altijd zichtbaar is geweest hoe ik het voelde. Het is natuurlijk ook voor mij een houding geworden om het gewoon goed te laten gaan, maar ik denk dat dat eigenlijk best tegenviel.” Er verandert iets in de blik van haar vader wanneer ze begint te huilen. Hij pakt de handen van zijn dochter vast wanneer hij haar vertelt dat ook hij zich verschuilt; „Al mijn hele leven.” Ze kijken elkaar aan. Even wordt het onzichtbare zeldzaam zichtbaar.
