En zo werd het toch een pregnant tv-moment. Demonstreren op de Dam tijdens de Nationale Herdenking was door burgemeester Halsema van Amsterdam verboden. Maar toen het zover was kwam er, behalve van het handjevol mensen dat de PVV-Kamervoorzitter uit protest de rug toekeerde, één duidelijk politiek signaal. Van burgemeester Halsema van Amsterdam zelf. Achter het spreekgestoelte onderstreepte ze de noodzaak om onze „grondrechten” te koesteren, ook die van „een vrije pers”.
Een demonstratie was dat niet, die had ze zelf verboden, maar je kon er wel een heldere boodschap in horen aan het adres van de centrum- tot radicaal-rechtse partijen die snuffelend en snuivend een kabinet proberen te vormen. Waarvan enkele kopstukken de onrust over verstoring van de herdenking flink hadden opgezweept. Aan de vooravond ervan twitterde BBB-coryfee Mona Keijzer nog een opruiend filmpje met schreeuwende, baardige islamisten.
Eerder had De Telegraaf ten behoeve van op voorhand verontwaardigde kijkers al portretfoto’s geplaatst van vier actievoerders die de boel vast en zeker zouden komen verstoren. Vanachter de academische muren dook toen ook nog de Leidse hoogleraar Andreas Kinneging op, ooit verbonden aan Forum voor Democratie, met het halfgare grapje dat als „disinformatie” [sic] echt zo kwalijk was, NRC, Trouw en de Volkskrant onmiddellijk moesten worden „verboden”. Ironie natuurlijk, legde de doorgaans nogal on-ironische hooggeleerde tandenknarsend uit toen zijn tweet iets teveel begon te trenden.
Kortom, de gemoederen waren al verhit voordat er ook nog maar iets te zien was op de Dam – en toen het eindelijk zover was, gebeurde er (bijna) niets. Ook dat is live tv.
Somberder en indringender
Het ontnuchterende resultaat was een traditionele, voorspelbaar plechtige tv-registratie van de NOS. Met dranghekken, halflege vakken, rijen politieagenten, gefouilleerde bezoekers („op megafoons”, aldus een verslaggever, wat de logistieke vraag opriep hoe je een megafoon verstopt in een poncho). Het maakte de ceremonie somberder en indringender dan andere jaren.
Visuele effecten? Twitter-exegeten probeerden ongemak te lezen op het gezicht van de koning toen de PVV-Kamervoorzitter hem passeerde. Dat lijkt me vergezocht; de vorst kijkt wel vaker wat ongemakkelijk buiten huiselijke kring.
En toen dus die sobere, kalme toespraak van Halsema.
Het was niet haar enige rake tv-moment. Enkele dagen eerder was de burgemeester in Nieuwsuur aan de tand gevoeld over de uitzonderlijke maatregelen die ze had genomen om de rust op de Dam zoveel mogelijk te garanderen.
Dat leverde een boeiend en genuanceerd gesprek op in een programma dat nog steeds niet helemaal hersteld lijkt van de domper in de jongste verkiezingscampagne, toen een reeks ‘kritische’ interviews met lijsttrekkers niet uit de verf kwam – mede door een assertievere opstelling van de gedaagden. Anchor Mariëlle Tweebeeke stuitte op een narrige Pieter Omtzigt die haar kennis van het staatsrecht pijnlijk bijspijkerde. ‘Nee, mevrouw Tweebeeke, zo zat het niet. En nee, dat klopte óók niet.’ De moeder aller tv-recensenten, Angela de Jong, noemde het „funest” voor de reputatie van het programma. Geert Wilders, de man van „tuig van de richel”, wandelde vervolgens fluitend over de journalistieke sintelbaan.
Misschien heeft die formule om politici te betrappen op inconsistenties – hoe klein ook, als het moet in de voetnoten van een verstoft verkiezingsprogramma – zijn beste tijd ook wel gehad. Dat zou niet eens erg zijn, want de reflex van ‘u zei toen dat, maar u zegt nu dit’ versterkt vooral toch al wijdverbreid dédain over politici. Het gesprek met Halsema liet zien dat het gelukkig ook anders kan: scherp, en op de inhoud.
Precies waar een vrije pers goed voor is.
