Tv-recensie | Geen dag op tv zonder mensen die oorlogen achter zich aan slepen

Het bleef een groot dilemma. Kijk: het voordeel van een fietshelm is dat je minder makkelijk sterft in het verkeer. Maar het nádeel van een fietshelm – hoe zal ik het uitleggen? Journalist Tom Staal deed een poging in Goedemorgen Nederland (WNL). Hij wapperde met zijn armen naar presentatrice Welmoed Sijtsma en zei: „Als jij, als blonde vrouw… in de lente… met je lentejurkje…” Zijn armen hadden nu bijna overal heen gewapperd, zoals de armen van Tom Staal altijd lijken te doen. Omhoog, omlaag; naar voor, naar achter. Je vergeet soms haast te luisteren naar wat hij ondertussen probeert te vertellen. Maar het ging dus over het hypothetische scenario waarin Sijtsma ergens heen fietste in een lentejurkje. „Dan moeten die blonde haren wápperen, toch?” „Ja”, zuchtte Sijtsma. „Maar als ik onderuit ga, wil ik ook graag nog een hoofd.” „Mja”, deed Staal. „Dat is ook weer waar.” Dilemma’s, dilemma’s.

Woensdag lanceerde de overheid de campagne ‘Zet ’m op’, die fietsers moet stimuleren een helm te dragen. Traumachirurgen blij, opiniemakers geprikkeld. ’s Avonds wapperden de armen van Staal opnieuw; nu op SBS6 achter de desk van Nieuws van de dag (er lijkt een directe verbinding op gang te zijn gekomen tussen WNL en Talpa). Daar werd het fietshelmitem dunnetjes overgedaan. Presentator Thomas van Groningen en zijn gasten kregen ieder zo’n helm toegeschoven, al zette niemand ’m ter plekke op. De ene helft wilde niet en de andere helft had een te groot hoofd. „Opnieuw een betuttelcampagne van de overheid”, had Van Groningen het onderwerp ingeleid: „We moeten allemaal een fietshelm op gaan zetten.” Verder ging een Telegraaf-columnist uitleggen hoe de naamsverandering van de Amstelveense Michiel de Ruyter School een aanval was op de Nederlandse cultuur, zei Van Groningen, wiens honende toontje steeds meer neigt naar dat van Ongehoord Nieuws-presentator Tom de Nooijer. Misschien is die permanente staat van ongenoegen besmettelijk.

Kolossale inktvis

Dan is het fijn dat er altijd wel ergens een programma te vinden is waarin BN’ers leren om het grote juist weer klein te maken; het negatieve positief. Persoonlijke ontwikkeling is helemaal hot. Maar omdat je een BN’er niet gewoon een uur op een sofa kunt leggen en dat dan tv kunt noemen, moeten er wel creatieve therapeutische formats ontwikkeld worden. Neem bijvoorbeeld de Videoland-serie Shaolin Heroes, waarvan elke woensdag een nieuwe aflevering online wordt gezet. In het programma worden tien BN’ers negen dagen lang getraind in kungfu en krijgen ze tussendoor wat boeddhistische wijsheden binnengelepeld. Deelnemers liggen hier niet op een sofa, maar op een spijkerbed. Dát is tv.

In de aflevering van afgelopen woensdag kregen de BN’ers tussen de fysieke uitdagingen door houten plankjes uitgedeeld. Daarop mochten ze dingen schrijven die ze achter zich wilden laten. Er werden grote angsten en pijnpunten genoteerd. „Ik zoek een woord voor dat stemmetje in je hoofd dat negatieve dingen over jezelf zegt”, zei Kim-Lian van der Meij. Ze zat op haar bed in het trainingscentrum, er klonk een meditatief muziekje. Een paar meter verderop lag Tooske Ragas op haar rug op een identiek bed. Met gesloten ogen suggereerde ze: „Als je dat nou ‘die negatieve stem’ noemt…?”

Hierna verlangde ik toch naar iets écht groots. Groter dan de hoofden van opiniemakers en de zorgen van BN’ers. Groot genoeg om dat alles in perspectief te plaatsen. Ik was dus blij verrast toen de NOS berichtte dat voor het eerst een kolossale inktvis, een dier dat naar schatting 12 tot 14 meter lang kan worden, in het wild was gefilmd. Alleen kwam de inktvis in kwestie pas net uit z’n ei. Dat maakte de ontdekking in figuurlijke zin niet minder groot, maar bij het zien van de beelden kon ik een beetje teleurstelling toch niet onderdrukken. Helaas: de kollosale inktvis was dertig centimeter klein.

Delen

Mail de redactie

Van sommige uitvindingen kun je je afvragen waarom ze niet eerder zijn gedaan. Soms is het antwoord dat ze wel eerder zijn uitgevonden, maar niet aansloegen of voor een heel ander doel werden gebruikt. De Chinezen vonden bijvoorbeeld al millennia geleden een kompas uit, maar gebruikten het eerst om waar te zeggen, en pas een paar eeuwen later om de weg te vinden. De Griek Heron van Alexandrië vond zo’n tweeduizend jaar geleden een stoommachine uit, met de mooie naam aeolipile, maar die kwam niet verder dan gebruik als party trick. Leuk, cool, grappig. Geen machine om een industriële revolutie mee te ontketenen.

En hoe zit het met de fiets? Al jaren vraag ik me af of de Romeinen de fiets hadden kunnen bedenken. Leonardo da Vinci kon het wel, hij heeft er zelfs een getekend in 1493, oh nee, dat is een twintigste-eeuwse vervalsing. Ook Da Vinci heeft geen fiets bedacht. Waarom niet? De Grieken kwamen wel op de centaur…

Het flauwste antwoord is dat, afgezien van nog ontbrekende technologische vindingen, de tijd er nog niet rijp voor was. Er was geen behoefte aan. De Romeinen hadden tenslotte paarden en slaven. Wie heeft een fiets nodig als je een draagstoel hebt? De paus liet zich nog tot 1978 ronddragen. Veel gedistingeerder dan een stalen ros.

De tijd was pas rijp aan het begin van de negentiende eeuw, toen Karl Freiherr Von Drais in 1817 de loopfiets uitvond. Daarvoor waren er wel mensen geweest die een zelfrijdende machine probeerden uit te vinden, maar die richtten zich vaak op de kar, niet op het paard. Giovanni Fontana tekende in 1420 in Venetië in zijn Bellicorum instrumentorum liber een rijtuig dat de bestuurder voortbeweegt door aan een touw te trekken dat via tandwielen verbonden is met vier wielen. Misschien was er geen behoefte aan. Maar er werd wel van gedroomd.

Het in een geheimschrift geschreven boek van Fontana, dat je op de site van de Bayerische staatsbibliotheek kunt doorbladeren, bevat een groot aantal curieuze ontwerpen voor fantastische en minder fantastische machines, nog niet zo verdeeld in verschillende domeinen als nu gebruikelijk en dus met dezelfde bekoring als de beroemde lijst van Jorge Luis Borges, waarop dieren volgens een oude Chinese encyclopedie zijn ingedeeld in groepen als getemde, gebalsemde en ontelbare dieren, zwerfhonden, zeemeerminnen en dieren die in de verte op vliegen lijken. Fontana tekende een toverlantaarn en een mechanische duivel, destilleerkolven en een glijbaan. De tekst is geschreven in een geheimschrift. Later heeft iemand er in het Latijn titels bij geschreven. Een daarvan is ‘kasteel der schaduwen’. Het is een toren en een diamantvormig gebouw, waarin allerlei voorstellingen worden geprojecteerd, vooral van gevechten. Hoe, dat is niet duidelijk. Maar Fontana heeft wel de bioscoop gedroomd.

Terug naar de fiets. Voor 1817 zijn er nog wel meer koetsen bedacht met mensen- in plaats van paardenkracht. De Franse wiskundige Jacques Ozanam kwam, in 1696, als oplossing van ‘probleem XXI’ met ‘een koets waarmee een mens kan reizen zonder paarden’. Er waren voor zijn oplossing wel twee mensen nodig, een die stuurde, en een die op een soort pedalen trapte. Na Ozanam zijn er ook een aantal koetsen op menskracht gebouwd. Maar veel is er niet meer van vernomen. Ook niet van de Fahrmaschine van Karl Drais, die er in 1814 een presenteerde in Wenen. Maar wel van zijn tweede uitvinding, die eindelijk het paard voor de wagen spande. Naar verluidt deed hij zijn uitvinding na het rampjaar 1816, het jaar zonder zomer. De uitbarsting van de vulkaan Tambora op het Indonesische eiland Soembawa leidde wereldwijd tot extreem weer, met sneeuw in augustus. Misoogsten zorgden voor schaarste, ook van paarden, waarop het experiment van Drais in een nieuwe fase kwam.

De loopfiets is naar Drais genoemd, de draisine. Centaur was ook een mooie naam geweest. Zo heette dan ook een bekende Britse fabriek van fietsen, inmiddels met pedalen en nog veel meer verbeteringen, in 1876 opgericht. En nu is er een elektrische fiets met de naam centaur.

Delen

Mail de redactie