‘Je moet leven, je moet eten koken, om jezelf, je kinderen en je kleinkinderen blij te maken”, zegt Zoia, een Oekraïense vrouw die met een grote bos witte bloemen en rode bloemen die op rozen lijken, richting het graf van haar zoon loopt. Langs de asfaltweg die naar de begraafplaats leidt, loopt een roodstenen muurtje. Erachter rijzen tientallen lange vlaggenstokken op. Het woeste wapperen van het geel en blauw van Oekraïne, doet de vlaggen groter lijken dan ze in werkelijkheid zijn.
„O, het leven gaat door”, verzucht Zoia. Haar stem, die al een tijd hoog in de keel zat, breekt nu echt. Alles Goed, een tedere documentaire van Petra Lataster-Czisch en Peter Lataster (Human, NPO 2), liet gisteravond zien hoe het Oekraïners verging die aankwamen in Nederland, nadat ze vluchtten voor de Russische agressie. In het opvangcentrum, een voormalige kantoorruimte in Weesp, stond een piano. Een jongetje speelde er het deuntje van ‘Baby Shark’ op. Een ouder echtpaar kreeg hun kamer in de opvang te zien. Mevrouw barstte in snikken uit, meneer zei niets maar probeerde dankbaarheid uit te stralen.
Een andere oudere vrouw, met oranje haar, moest ook heel hard huilen. „Alles is oké hier, niemand heeft het hier op u gemunt. Waarom al die tranen?”, werd er gevraagd. De vrouw leunde tegen de muur en liet haar hoofd zakken. „Ik wil naar huis.” De Franse denker Simone Weil schreef in Verworteling (1949) dat ergens geworteld zijn „de belangrijkste en meest miskende behoefte van de menselijke ziel [is]. Een mens wortelt doordat hij […] deelneemt aan een gemeenschap die bepaalde schatten uit het verleden levend houdt en gevoelens over de toekomst koestert”.
Aandacht
Bij het Achtuurjournaal werden de ‘sit-in’-protesten op meer dan dertig stations door heel Nederland besproken, tegen de genocide en uithongering in Gaza. De sit-in is een toepasselijke vorm van protesteren, omdat zitten een vrij letterlijke vorm is van verworteling. Het symboliseert standvastigheid: wij gaan hier niet weg, wij blijven zitten tot ook de Palestijnen kunnen blijven zitten en weer kunnen wortelen.
Nieuwsuur (NPO 2) zond een heftige reportage uit van de dappere Palestijnse journalist Amer al-Sultan, over de evenzo dappere Achraf Herzallah, vader van vier kinderen. Tijdens de beruchte ‘Flour Massacre’, waarbij in februari ruim honderd mensen bij hulpvrachtwagens werden doodgeschoten door Israëlische militairen, was Herzallah al gewond geraakt. Afgelopen weekend belandde hij opnieuw in een chaos, dit keer werden er tachtig Gazanen vermoord. Zittend op de grond in zijn zwaar beschadigde woonkamer, met zijn uitgemergelde kind op schoot en een lege blik in zijn ogen, vertelde hij aan Al-Sultan: „Ze houden ons voor de gek met ‘akkoorden’ en ‘vrede’. Het zijn leugens. Ik geloof niet meer in die verhalen. Ik geloof niet meer in de wereld en de mensen.”
In On Photography (1977) wijst Susan Sontag op een paradox: choquerende beelden trekken publieke aandacht en hebben politieke impact, maar als we er te veel van zien, kunnen ze ons ook vermoeid en ongevoelig maken voor het leed. Om dit te voorkomen zouden er bij de beelden menselijke verhalen verteld moeten worden, ‘narratieven’, volgens Sontag om ons morele kompas te blijven activeren. Ik weet niet of dat helemaal klopt, maar Nieuwsuur deed in ieder geval een integere poging, evenals Human, over de oorlog in Oekraïne.
Maar het is niet genoeg. Na jaren van verslaggeving, reportages en documentaires, is het domweg niet genoeg gebleken om de radicale ontworteling van hele volkeren tegen te gaan. Bovendien zullen er binnenkort geen journalisten als Amer al-Sultan meer zijn die de verhalen kunnen vertellen, omdat ze door de honger niet meer kunnen werken. Achraf Herzallah heeft de wereld en haar mensen dan ook opgegeven. En toch is het onze plicht, al lijkt het soms sisyfusarbeid, om onverstoord die verhalen te blijven vertellen. Zo veel mogelijk, want, zo schrijft Simone Weil, „aandacht is de zeldzaamste en meest pure vorm van vrijgevigheid”.
