N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
ZAP De grote vraag die steeds weer werd gesteld deze tv-avond, maar die niemand kan beantwoorden: waarom heeft de prins zijn pasje niet in de open haard gegooid?
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data106245997-ff7f8b.jpg)
Ik ben dan wel journalist, maar soms heb ik totaal niet door dat iets nieuws is. Natuurlijk vond ik het opzienbarend dat prins Bernhard zijn ledenpas van de Duitse nazipartij netjes bewaard bleek te hebben. Dat die gewoon zeventig jaar in een la op Paleis Soestdijk lag. Maar dat de grootvader van de koning een nazi was, kan toch voor niemand een verrassing zijn geweest. Dacht ik. Toch opende het achtuurjournaal met dit nieuws en raakten de praatprogramma’s er maar niet over uitgepraat.
Mooie archiefbeelden kwamen voorbij. Het journaal toonde een privéfilmpje uit 1937 van de prins dansend in zijn zwembroek op het koninklijke jacht Piet Hein. In de mast wapperde de vlag met het hakenkruis.
Talkshow Humberto (RTL 4) had de belangrijkste gast te pakken: Flip Maarschalkerweerd, de hofarchivaris in ruste die de kaart vond en beschreef in zijn boek De achterblijvers. Gastheer Humberto Tan was opgewonden over de vondst, maar de vinder allerminst. Voor hem was het letterlijk een voetnoot in zijn boek dat niet over de prins gaat. „U moet mijn boek niet kopen als u hier iets over wil weten”, waarschuwde hij de kijkers. Dat zal zijn uitgever leuk vinden.
De hofarchivaris vond het niet eens zijn belangrijkste vondst. In De achterblijvers beschrijft hij de hofhouding die in Nederland bleef na de vlucht van koningin Wilhelmina aan het begin van de Tweede Wereldoorlog. Een deel kwam als gijzelaar in een kamp terecht dat grenst aan concentratiekamp Buchenwald. Maarschalkerweerd ontdekte dat twee hofdienaars op een dag een piano naar buiten sleepten om te spelen voor de gevangenen aan de andere kant van het hek. Beethovens Frühlingssonate. Schuchter kwamen de bewoners van Buchenwald naar het hek geschuifeld. „Even hadden ze het idee dat het leven toch de moeite waard was.” Dat verhaal van hoop en schoonheid in een duister oord vond Maarschalkerweerd veel belangrijker dan dat stomme pasje.
Gelazer met het koningshuis
Historicus Gerard Aalders kwam bij Khalid & Sophie (NPO 1) zijn gelijk halen. In 1996 meldde hij al dat de prins een card carrying nazi was. Aalders werd toen keihard aangepakt door de regering en door zijn eigen NIOD. Publicatie moest worden uitgesteld, Aalders’ reputatie werd besmeurd. Terwijl hij dus gewoon gelijk had. Ja, daar zat de prins achter, zegt hij. Die had toenmalig premier Kok op hem afgestuurd. „Alle minister-presidenten hadden geen zin in gelazer met het koningshuis.”
Prins Bernhard die de regering aanstuurde, de verborgen macht van de Oranjes. Ook geen nieuws maar wel een schande. Misschien toch maar eens een parlementair onderzoek. Daarvoor pleitte Kamerlid Alexander Hammelburg (D66) in talkshow Op1 (NPO 1). „Je wil toch niet dat jouw regering iets onder de pet probeert te houden.” Premier Rutte zei meteen dat zo’n onderzoek nergens voor nodig was. „Het koningshuis is volstrekt transparant” stelde hij en je zag zijn neus nog wat langer groeien. In alle opwinding over de ontdekking van de NSDAP-pas zou je bijna vergeten waar die partij voor stond. Hammelburg: „De NSDAP is de partij die verantwoordelijk is voor de moord en vervolging van heel veel Nederlanders, waaronder mijn eigen familie.”
De grote vraag die steeds weer werd gesteld deze tv-avond, maar die niemand kan beantwoorden: waarom heeft de prins zijn pasje niet in de open haard gegooid? Hij bleef tot op zijn sterfbed glashard ontkennen dat hij een nazi was geweest. Waarom heeft hij dan de smoking gun bewaard? Komiek Arjen Lubach (NPO 1) had het antwoord: „Waarschijnlijk heeft hij er tijdens het opruimen mee in zijn handen gestaan en gedacht: Does it spark joy?”
