Jean-Paul kan niet kiezen. Hij vindt het veel te gezellig, al die vrouwen voor wie hij hapjes en drankjes kan serveren. Wie wil er nog appelflappen? Dus hopen de kandidaten zich op in B&B Vol Liefde (RTL 4). Daarmee saboteert hij het datingprogramma: volgens het spel moet hij ze één voor één wegsturen, tot er één vrouw overblijft met wie hij zijn leven wil delen. We komen niet voor de gezelligheid, we komen voor de liefde. Het programma heet niet B&B Vol Vrienden.
Dat laatste merkt vakbondsvrouw Susanne op. Ze houdt de eer aan zichzelf en vertrekt. Hiermee verandert de machtsverhouding. Doorgaans is het de B&B-eigenaar die de eisen stelt, op straffe van verwijdering. Nu geeft Jean-Paul die macht aan zijn kandidaten. Sportschoolmanager Renate eist al meteen een lunch alleen met hem. JP probeert nog te bedingen dat de andere vrouwen ook gezellig een stukje meerijden, maar Renate houdt haar poot stijf. Eén op één – ze wil over de liefde praten. Dus vertrekken de twee in zijn open legerauto met een speelgoed-legerhelm op hun hoofd.
(Voor de liefhebbers: de legerauto is een DAF YA-66 uit 1974-1975, bedoeld voor ordonnansen – militaire loopjongens. Werd ook wel de Jarretel Jeep genoemd wegens de riemaandrijving: Variomatic met het pientere pookje. Het Dafje was goedkoop, had geen vierwielaandrijving, kon alleen op verharde wegen, dus een treffend symbool van Nederlands militaire onmacht. In de jaren negentig heeft het leger ze allemaal verkocht.)
Ja, dat soort dingen ga ik googelen tijdens het kijken. Want het moet gezegd: B&B Vol Liefde bevat ook behoorlijk wat saaie passages. De tijd gaat ook veel langzamer daarginter. Wij zitten al in de derde week van het programma, maar in de B&B’s zijn pas een dag of vier, vijf verstreken.
Op
Na B&B Vol Liefde was dan toch echt het moment aangebroken dat de nieuwe tv-programma’s op waren. Wat restte waren herhalingen. Geeft niet, tv-directeur Frans Klein noemde herhalingen ooit „tweedekansuitzendingen”. De vele documentaires die de publieke omroep op de plank heeft liggen, krijgen bijvoorbeeld in de zomer een tweede kans om wat kijkers te vinden. Zelfs de meest doorgewinterde kijker mist een hoop. Die krijgt zo een tweede kans om een mooie, tijdloze documentaire alsnog te zien.
In deze Pride-week was de Herhaling van de Dag: God, ik ben gay (NPO Doc) van Linda Hakeboom. Ze volgt de 27-jarige presentator en acteur Robbert Rodenburg die als gay opgroeide in een orthodox-christelijke gemeenschap. Ik vermoed dat ze gereformeerdebonders zijn, maar daar kwam ik niet helemaal uit. De kerk en de school vertelden hem dat homoseksualiteit zondig was. Het maakte hem doodongelukkig. Ook nu hij zich uit zijn bekrompen dorp heeft bevrijd en successen boekt in de tv-wereld, is hij nog altijd op zijn hoede. Wordt hij wel echt geaccepteerd?
Hij spreekt met andere gay leerlingen die in hetzelfde schuitje zaten. Ook gaat hij verhaal halen bij de schoolleiding, zijn ouders en de dominee, die hem trachtten te verhinderen te zijn wie hij was. Dat levert geen toenadering op – de geagiteerde dominee vindt dat Rodenburg hém moet accepteren zoals hij is – maar het zorgt bij Rodenburg wel voor berusting.
Rodenburg spreekt ook een Amsterdamse dominee die zelf gay is en er opmerkelijk vrijzinnige opvattingen op nahoudt. Je kunt gewoon als ongelovige gay door het leven gaan, zo betoogt hij, want ook dat is volgens Gods plan. Hoe ver je ook wegrent, God blijft bij je. Liefdevol bedoeld, maar eigenlijk gewoon benauwend.
De 25-jarige comédienne en tiktokker Davine Perik scoort voor het tweede jaar op rij een virale hit met haar parodie op de Nederlandstalige muziek. „Ik snap dat veel mensen me kennen als ‘tiktokker’, maar ik ben ook echt comedian op het podium.”
De video’s die Perik op TikTok plaatst, maakte ze eerst alleen voor haar vrienden, vertelt ze terwijl ze op haar privé-account op Instagram allerlei oude sketches laat zien. De comédienne is inmiddels onderdeel van de vaste line-up in Comedy Club Haug in Rotterdam, maar haar populariteit dankt ze ook aan sociale media. Recent bracht ze een parodie op het Nederlandse levenslied uit, ‘Ontzettond’, in navolging van haar hit ‘Laura’ van vorig jaar.
Perik begon als 19-jarige met stand-upcomedy op haar studentenvereniging, waar ze met haar eerste optreden al een prijs won. „Ik was de enige die meedeed hoor, maar ik won wel! Toen ik ook een landelijke wedstrijd won, dacht ik: ‘Wow, volgens mij ben ik hier wel goed in of zo’.” Perik studeerde in Rotterdam en kwam regelmatig bij de Open Mic-avonden van Club Haug. „Ik was een ongeleid projectiel. Gelukkig vonden ze me leuk en mocht ik na een tijdje als vaste comedian spelen. Daardoor kan ik me nu echt ontwikkelen op het podium.”
Met een video over een broodrooster in de Blokker scoorde Perik voor het eerst op TikTok. „Ik begon humoristische, een beetje rare filmpjes te posten”, vertelt ze. „Dat werd wel opgepikt. Maar ik post niet om zo veel mogelijk views te krijgen. Ik kies kwaliteit boven kwantiteit en maak wat ik zelf leuk vind. Als iets niet grappig is, dan scoort het ook weleens niet.”
Beetje yupperig
Perik staat vooral bekend om de typetjes in haar sketches. Die baseert ze op „mensen in de Albert Heijn”, of „vriendinnen die grappige dingen tegen elkaar zeggen op het terras”. „Soms hoor ik een uitspraak en denk ik: Zeg je dat echt?! Grappig! En dan schrijf ik het op.” Maar ook in haar eigen kringen vindt ze inspiratie. „Ik heb een keer een filmpje gemaakt over een huisgenoot. Dat had ze door, maar gelukkig kon ze erom lachen.” Perik vindt het lastig om zichzelf te vergelijken met een typetje. „Mijn vrienden zijn wel een beetje yupperig. Misschien ik ook wel.”
Periks volgersaantal groeide dankzij een parodie op de Nederlandse ‘studentenhitjes’. „Zangers rijmden alsmaar door op vrouwennamen”, zegt ze. „Dat soort patronen vind ik interessant. Ik heb toen gewoon een geluidsopname-app aangezet en ben rijmend in mijn telefoon gaan schreeuwen. Het was nooit de bedoeling dat het als een echt nummer uitgebracht werd.” Het refrein van het nummer ‘Laura’ ging viral op TikTok. Een volger van Perik bood vervolgens aan om het nummer te remixen. Deze versie haalde bijna 3 miljoen streams op Spotify, en Perik werd uitgenodigd om op te treden op een pride-feest van de NTR-podcast Lesbische Liga. „Het nummer was vier dagen uit, en het hele publiek ging gewoon los.”
Ondanks de hype rond ‘Laura’ heeft Perik nooit de ambitie gehad om popzangeres te worden. „Ik was niet direct van plan om een nieuw nummer te maken.” Toch is dat wel gebeurd. ‘Ontzettond’ had na twee weken ruim 450.000 streams op Spotify, en op TikTok wordt het nummer al 3.000 keer in video’s gebruikt. „Ik zag dat de top 50 helemaal volstond met volkszangers: Jan Smit, Mart Hoogkamer, Yves Berendse, Samuel Welten. Dat vind ik heel grappig, daar moet ik dan echt een parodie op maken.” Perik heeft voor ‘Ontzettond’ samengewerkt met een producer. „In tegenstelling tot ‘Laura’ heb ik dit nummer wel echt gemaakt om uit te brengen. Ik heb er een typetje bij bedacht met een pak en een zonnebril.”
Volgens Perik is TikTok-comedy en echte stand-up niet met elkaar te vergelijken. „Op sociale media ligt de nadruk bijvoorbeeld op hoe je een video bewerkt. Ik ben me op het podium nog heel erg aan het ontwikkelen en aan het experimenteren als stand-upcomedian. Het duurt gewoon lang voordat je daar echt goed in bent.”
Ze ziet dat haar populariteit als tiktokker in haar voordeel werkt. Haar virale video’s vallen op en zorgen soms ook voor meer optredens. „Mensen zeggen weleens dat ik op Brigitte Kaandorp lijk, vooral door mijn stem. Ik vind haar heel goed. Zij is ook een beetje een verwarde vrouw, net als ik. Zelf vind ik Merijn Scholten heel vet. Maar er zijn er maar weinig die én tiktokker én stand-upcomedian zijn.”
Toch hoopt ze naast TikTok ook groot te worden als comedian. „Over vijf jaar wil ik mijn eigen theatershow”, zegt ze stellig. „En als ik iets wil, ga ik er hard voor werken.” Voorlopig is Perik nog te boeken voor haar parodiehits. Ze laat een video zien van haar eerste ‘Ontzettond’-optreden in Paradiso vorige week. „Mensen gingen helemaal los. Meezingen, dansen. Gieren, toch? Ik vind het leuk om op te treden als typetje, en zou zo wel vaker op het podium willen staan.”
Dat kan ook, want na haar succesvolle concert van vorig jaar zal Perik vrijdag weer optreden op het pride-feest van Lesbische Liga. „Maar het lijkt me superleuk om vaker op te treden in mijn ‘Ontzettond’-pak.”
Jean-Paul kan niet kiezen. Hij vindt het veel te gezellig, al die vrouwen voor wie hij hapjes en drankjes kan serveren. Wie wil er nog appelflappen? Dus hopen de kandidaten zich op in B&B Vol Liefde (RTL 4). Daarmee saboteert hij het datingprogramma: volgens het spel moet hij ze één voor één wegsturen, tot er één vrouw overblijft met wie hij zijn leven wil delen. We komen niet voor de gezelligheid, we komen voor de liefde. Het programma heet niet B&B Vol Vrienden.
Dat laatste merkt vakbondsvrouw Susanne op. Ze houdt de eer aan zichzelf en vertrekt. Hiermee verandert de machtsverhouding. Doorgaans is het de B&B-eigenaar die de eisen stelt, op straffe van verwijdering. Nu geeft Jean-Paul die macht aan zijn kandidaten. Sportschoolmanager Renate eist al meteen een lunch alleen met hem. JP probeert nog te bedingen dat de andere vrouwen ook gezellig een stukje meerijden, maar Renate houdt haar poot stijf. Eén op één – ze wil over de liefde praten. Dus vertrekken de twee in zijn open legerauto met een speelgoed-legerhelm op hun hoofd.
(Voor de liefhebbers: de legerauto is een DAF YA-66 uit 1974-1975, bedoeld voor ordonnansen – militaire loopjongens. Werd ook wel de Jarretel Jeep genoemd wegens de riemaandrijving: Variomatic met het pientere pookje. Het Dafje was goedkoop, had geen vierwielaandrijving, kon alleen op verharde wegen, dus een treffend symbool van Nederlands militaire onmacht. In de jaren negentig heeft het leger ze allemaal verkocht.)
Ja, dat soort dingen ga ik googelen tijdens het kijken. Want het moet gezegd: B&B Vol Liefde bevat ook behoorlijk wat saaie passages. De tijd gaat ook veel langzamer daarginter. Wij zitten al in de derde week van het programma, maar in de B&B’s zijn pas een dag of vier, vijf verstreken.
Op
Na B&B Vol Liefde was dan toch echt het moment aangebroken dat de nieuwe tv-programma’s op waren. Wat restte waren herhalingen. Geeft niet, tv-directeur Frans Klein noemde herhalingen ooit „tweedekansuitzendingen”. De vele documentaires die de publieke omroep op de plank heeft liggen, krijgen bijvoorbeeld in de zomer een tweede kans om wat kijkers te vinden. Zelfs de meest doorgewinterde kijker mist een hoop. Die krijgt zo een tweede kans om een mooie, tijdloze documentaire alsnog te zien.
In deze Pride-week was de Herhaling van de Dag: God, ik ben gay (NPO Doc) van Linda Hakeboom. Ze volgt de 27-jarige presentator en acteur Robbert Rodenburg die als gay opgroeide in een orthodox-christelijke gemeenschap. Ik vermoed dat ze gereformeerdebonders zijn, maar daar kwam ik niet helemaal uit. De kerk en de school vertelden hem dat homoseksualiteit zondig was. Het maakte hem doodongelukkig. Ook nu hij zich uit zijn bekrompen dorp heeft bevrijd en successen boekt in de tv-wereld, is hij nog altijd op zijn hoede. Wordt hij wel echt geaccepteerd?
Hij spreekt met andere gay leerlingen die in hetzelfde schuitje zaten. Ook gaat hij verhaal halen bij de schoolleiding, zijn ouders en de dominee, die hem trachtten te verhinderen te zijn wie hij was. Dat levert geen toenadering op – de geagiteerde dominee vindt dat Rodenburg hém moet accepteren zoals hij is – maar het zorgt bij Rodenburg wel voor berusting.
Rodenburg spreekt ook een Amsterdamse dominee die zelf gay is en er opmerkelijk vrijzinnige opvattingen op nahoudt. Je kunt gewoon als ongelovige gay door het leven gaan, zo betoogt hij, want ook dat is volgens Gods plan. Hoe ver je ook wegrent, God blijft bij je. Liefdevol bedoeld, maar eigenlijk gewoon benauwend.
‘Moge de data zachtjes rusten’, staat op een kaars die mensen kunnen aansteken om hun Facebookhistorie te herdenken. Onder het genot van een ‘tracking cookie’ met cranberrysmaak (een verwijzing naar de cookies die internetgebruikers moeten accepteren om websites te gebruiken) bewonderen bezoekers van het Facebookmuseum de uitgestalde internetnostalgie. De kattenfoto’s, relatiestatussen, felicitaties en profiel-updates vormen samen de herinneringen aan het socialemediaplatform. „Verwijder je Facebookaccount nog niet!”, staat op een grote poster. In het museum kunnen gebruikers een USB-stick kopen, om hun Facebookdata in op te slaan.
Met het Facebookmuseum, dat begin juli een week open was op Utrecht Centraal, wilde de Utrechtse kunstorganisatie SETUP op een ludieke manier de hoogte- en dieptepunten van het sociale medium herdenken en samen met de bezoekers selecteren wat ze aan digitaal cultureel erfgoed willen bewaren. Het doel was om gebruikers te ondersteunen bij hun afscheid van Facebook, door hun de mogelijkheid te bieden persoonlijke herinneringen op te slaan. Want hoewel steeds meer gebruikers nadenken over hun afhankelijkheid van Big Tech, lukt het hun niet om daadwerkelijk afscheid te nemen van deze platforms.
Het museum is tot dusverre de meest tastbare uiting van de dubbele gevoelens die sociale media oproepen. Gebruikers worstelen met de toxische invloed van de platforms en hun afhankelijkheid van Big Tech. Aan de andere kant zijn ze gehecht aan hun account, het netwerk en het contentarchief op de platforms. „De sfeer rond sociale media is de laatste tijd omgeslagen”, zegt Siri Beerends, cultuursocioloog bij SETUP. „De tijd van de naïeve beloftes dat sociale media ons dichter bij elkaar gaan brengen en voor democratisering gaan zorgen is wel echt voorbij. Steeds meer mensen vragen zich af of die platforms wel goed zijn voor onze samenleving en of we er niet vanaf moeten.”
Desinformatie
Het publieke debat over de kwalijke invloed van sociale media laaide weer op toen Meta-baas Mark Zuckerberg in januari bekendmaakte te stoppen met factchecken, de strijd aan te binden met Europese wetgeving tegen desinformatie, en de koers van president Trump te volgen. Maar de zorgen spelen al veel langer. „Er is veel aandacht voor de politieke dimensie van sociale media”, zegt Beerends. „Maar er is weinig oog voor de emotionele aspecten, die het moeilijk maken voor mensen om daadwerkelijk van die platforms af te gaan. Mensen hebben hun hele hebben en houden erop staan, hoe verwijder je dat zomaar allemaal?”
De emotionele waarde van sociale media is vooral te herleiden tot het verlangen om met zo veel mogelijk bekenden op één platform te zitten, ziet SETUP. De kwantiteit van sociale verbindingen is belangrijker dan de kwaliteit: de gebruiker verlangt naar veel connecties en ziet zijn eigen activiteit pas als waardevol als zo veel mogelijk mensen het kunnen zien.
Volgens SETUP zijn er genoeg alternatieve platformen die ons minder afhankelijk maken van Amerikaanse Big Tech én minder toxisch zijn. Overstappen doen gebruikers alleen niet, omdat ze daar te weinig connecties hebben. Daarnaast verdienen steeds meer mensen en organisaties geld met hun zichtbaarheid op sociale media, wat het voor sommige ondernemers zelfs haast onmogelijk maakt om over te stappen.
Het laten zien van foto’s kan ook in het echt, en dan heb je tenminste een gesprek
Cultureel erfgoed
„Veel gebruikers zijn zich niet bewust van het emotionele aspect”, zegt Beerends. „Met het Facebookmuseum wilden we voorkomen dat nieuwe generaties in de armen van een volgende tech-oligarch worden gedreven, zónder hun enthousiasme voor de netwerksamenleving te beknotten. Daarnaast is een Facebookaccount niet alleen een spiegel van onszelf, maar ook een reflectie van een bepaalde periode uit onze digitale geschiedenis. Het is daarom bijna als cultureel erfgoed te bestempelen. Hoe we dat erfgoed willen herinneren en wat Facebook voor ons is geweest mag niet alleen door Mark Zuckerberg bepaald worden.”
Hoe gehecht gebruikers zijn aan hun socialemedia-accounts is te zien aan de torenhoge streaks (reeksen) die sommigen in stand houden. Op Snapchat ontvang je een streakpunt voor elke dag dat jij en je vrienden een foto naar elkaar sturen. Op BeReal ontwikkel je deze streak door dagelijks een post te plaatsen. Marit Chrispijn-Overdevest (24) heeft een streak van meer dan 1.100 dagen op haar BeReal-account. „Het is een soort online dagboekje. Je hebt van elke dag een herinnering en je ziet precies hoe je als persoon verandert.”
BeReal is een Franse app die tegen de ‘picture-perfect’-sfeer op sociale media ingaat. Maar net als andere platformen wil het bedrijf geld verdienen door gebruikersdata te delen met adverteerders. Gebruikers krijgen elke dag op een willekeurig tijdstip een melding waarop ze een spontane, ongefilterde foto moeten plaatsen. „Ik vind het heel leuk dat je elke dag een soort geforceerde herinnering hebt. En door het willekeurige tijdstip krijg je echt een inkijkje in iemands dag.”
Dit unieke concept maakte de app snel populair. Toch verlaten veel gebruikers BeReal nu weer. „Veel van mijn vrienden zijn niet meer actief, jammer genoeg”, zegt Chrispijn-Overdevest. „Ik gebruik de app nu vooral voor de herinneringen. Ik probeer los te komen van de overvloed van berichten en meldingen op sociale media, en BeReal is daarin minder toxisch. Als nog veel meer vrienden de app verlaten, zou ik misschien ook mijn account verwijderen. Maar ik zou dan wel eerst checken van welke herinneringen ik nog een backup wil maken.”
‘Tracking cookies’ met cranberrysmaak in het Facebookmuseum. Foto Robin van Lonkhuijsen/ANP
Tien jaar aan herinneringen
Het opgeslagen archief van socialemediaplatforms vormt voor velen een reden om emotionele waarde te hechten aan hun accounts. Sanne Cronau (24) heeft bijna tien jaar aan Snapchat-herinneringen opgeslagen. Dit zijn foto’s en video’s die door de gebruiker bewust zijn bewaard. De app speelt in op de memorabele waarde door de gebruiker dagelijks terug te laten blikken op foto’s van een of meerdere jaren geleden.
„Het is gewoon leuk om herinnerd te worden aan wat je een jaar geleden aan het doen was”, zegt Cronau, die wekelijks wel even haar Snapchat-herinneringen bekijkt. „Dat archief vormt een soort memory lane. Ik zou het echt zonde vinden als dat ineens weg is.” Het gevoel iets te missen, wat door Gen-Z ‘FOMO’ is gedoopt (Fear Of Missing Out), speelt daarbij ook een rol. „Als ik twee weken niet op Snapchat heb gekeken, heb ik eigenlijk geen idee wat mijn vrienden allemaal aan het doen zijn. Als ik niet online ben, is de rest wel online. Je loopt dan gewoon achter.”
Niet iedereen hecht emotionele waarde aan sociale media. Joost Plugge (24) zette zijn Instagram-account op non-actief omdat hij zich realiseerde dat de connecties voelden als ‘schijncontact’. „Ik miste het echte contact heel erg. Je ziet wel een foto van iets of iemand, maar het verhaal en het gesprek eromheen mist.” Plugge heeft inmiddels zijn accounts van bijna alle platforms verwijderd. „Instagram is een makkelijke tool om op de hoogte te blijven van vrienden, maar een appje of belletje kan dit makkelijk vervangen en dat maakt het contact persoonlijker.”
Een echt gesprek
Plugge groeide op met sociale media, waardoor dit besef bij hem pas later kwam. „Vroeger waren sociale media ook een manier om erbij te horen: je wilt laten zien hoe leuk je leven is. Nu ben ik daar minder gevoelig voor Natuurlijk vormt je account wel een soort logboek van je leven, maar of het echt mijn leven weerspiegelt weet ik niet. Het laten zien van foto’s kan ook in het echt, en dan heb je tenminste een gesprek. Ga eens na met wie je op sociale media echt contact wilt houden en ga het gesprek met ze aan. Dan zul je zien dat al die apps niets toevoegen aan je leven.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135552321-898ea2.jpg|https://images.nrc.nl/l5o5_FRQgkjmHMNwXZJL9CQYXVE=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135552321-898ea2.jpg|https://images.nrc.nl/ji-3EGs1dhzS600UsBPslwBLoek=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135552321-898ea2.jpg)
