De verkiezingen in de Democratische republiek Congo zijn met 73 procent van de stemmen gewonnen door de zittende president Félix Tshisekedi. Moise Katumbi werd tweede met 18 procent; Denis Mukwege, winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede, kreeg minder dan één procent. De oppositiepartijen noemen de verkiezingen een schijnvertoning en erkennen de uitslag niet.
Leger en politie waren na de bekendmaking van de uitslag zondag massaal op de been in de hoofdstad Kinshasa en de zuidelijke stad Lumbumbashi, thuisbasis van de oppositiekandidaat Katumbi. Er waren wat schermutselingen en in de komende dagen wordt voor meer geweld gevreesd.
„We roepen alle Congolezen op massaal de straten op te gaan om tegen de verkiezingsfraude te demonstreren”, zeiden de oppositiekandidaten in een gezamenlijke verklaring. Het laatste woord is aan het Hooggerechtshof, dat de uitslag moet valideren. Dit Hof zit vol aanhangers van Tshisekedi en de oppositie wil daarom geen beroep aantekenen en eist nieuwe verkiezingen.
Vliegtuig
Of, en zo ja op welke schaal de verkiezingen zijn gemanipuleerd in het land van bijna honderd miljoen inwoners is onduidelijk. Wel bestaat er geen twijfel over dat de organisatie uiterst belabberd was. Een rapport van de veertigduizend waarnemers van katholieke en protestante kerken concludeert dat een kwart van de stembureaus niet openging en dat bij 152 kieslokalen geweld plaatshad. De kerkelijke missie documenteerde „talloze gevallen van onregelmatigheden die waarschijnlijk de betrouwbaarheid van de resultaten aantasten”. Ze maakte melding van ruim vijfduizend incidenten waardoor de stemprocedures moesten worden afgebroken.
Twee derde van de stembureaus ging te laat open, in dertig procent deden de stemmachines het niet. De stembusgang werd door de Kiescommissie met een dag verlengd – volgens de oppositie is dat ongrondwettelijk – en in sommige streken zelfs met nog meer dagen. Voor de oppositie maken deze problemen onderdeel uit van een vooropgezet plan voor fraude.
Congo is vier keer zo groot als Frankrijk maar heeft een wegennetwerk zo groot als dat van Luxemburg. De efficiëntste wijze van vervoer is per vliegtuig of boot en dat grote gebiedsdelen zijn bedekt met diepe jungle maakt communicatie tussen de delen van het land moeilijk. Daarom zijn verkiezingen altijd al een parodie van de wanorde in dit uitgestrekte land geweest, maar dit keer was de chaos extreem groot.
Fragmentering
De opkomst bij de op 20 december begonnen verkiezingen lag rond de 43 procent. Naar schatting 1,7 miljoen stemgerechtigden in Oost-Congo konden hun stem niet uitbrengen, door activiteit van talrijke gewapende groepen die strijden om invloed en grondstoffen. Tshisekedi had al vijf jaar geleden beloofd een einde te maken aan deze gewapende anarchie, maar die nam juist toe. De afgelopen maanden werden nog eens een half miljoen mensen van huis en haard verdreven, waardoor er in het hele land nu zeven miljoen burgers ontheemd zijn geraakt, een wereldwijd record.
Tshisekedi viel tijdens de verkiezingscampagnes een paar stevig uit naar buurland Rwanda, dat hij medeverantwoordelijk acht voor de gewapende anarchie in het oosten. Met zijn nieuwe mandaat zal Tshisekedi mogelijk nog meer op de oorlogstrommels gaan slaan richting Rwanda. Zijn grote probleem is echter het zwakke en corrupte nationale leger, dat geen gelijke is van de uiterst gedisciplineerde nationale strijdkrachten in Rwanda.
In zijn agressieve taal jegens Rwanda kan Tshisekedi rekenen op wijdverspreide nationale steun. Deze verkiezingsuitslag toont echter ook een fragmentering van de nationale eenheid. Tshisekedi kreeg grote steun in zijn in het centrum van het land gelegen woongebied Kasai en in Kinshasa. Zijn tegenstander Katumbi daarentegen trok stemmen in het zuiden. In het roerige oosten en het zuiden ligt het eldorado van Congo: de extreem grote reserves aan allerlei grondstoffen, waaronder het erts coltan, dat mineralen bevat die nodig zijn voor een groene energietransitie in de wereld.
