De eerste ronde van de presidentsverkiezingen in Polen heeft Rafal Trzaskowski, de huidige burgemeester van Warschau en kandidaat van de partij van premier Donald Tusk (KO), een lichte voorsprong op de rest: hij krijgt volgens de exitpoll 30.8 procent van de stemmen. Karol Nawrocki, de kandidaat van de conservatief-nationalistische partij PiS (van 2015 tot 2023 aan de macht in Polen), krijgt naar schatting 29.1 procent.
Als de exitpoll klopt, nemen Trzaskowski en Nawrocki het tegen elkaar op in de tweede ronde, die op 1 juni plaatsvindt.
De eerste verkiezingsronde is een test voor het beleid van de coalitie van Donald Tusk, die bestaat uit drie partijen. Zij beloofden herstel van de onafhankelijke rechtsstaat, versoepeling van het de facto abortusverbod en meer klimaatmaatregelen. Maar tot nu toe stuitten veel hervormingen op onderling geruzie binnen de coalitie of op het vetorecht van de president. De huidige president, Andrzej Duda, een PiS-loyalist, staat Tusks plannen in de weg. Trzaskowski zou zijn beleid wél steunen.
Maar met deze uitslag zal het moeilijk worden voor de huidige coalitie van Donald Tusk, die bestaat uit drie partijen, een meerderheid te winnen in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. De vier kandidaten die namens deze coalitie meededen aan de eerste ronde kregen samen nog geen 45 procent van de stemmen.
Opvallend aan de Poolse uitslag is het hoge aantal stemmen voor extreemrechtse kandidaten. De anti-establishment kandidaat Slawomir Mentzen van het radicaal-rechtse Konfederacja kreeg 15 procent van de stemmen. Zijn voormalige partijgenoot Grzegorz Braun, die openlijk antisemitisch, anti-Europees en anti-lhbti is, was de grote verrassing van de avond met ruim 6 procent van de stemmen. De verwachting is dat de stemmers van Mentzen en Braun in de tweede ronde eerder op Nawrocki zullen stemmen. Dat betekent volgens deze exitpoll dat PiS-kandidaat Nawrocki kan rekenen op een nipte meerderheid van de stemmen.
Lees ook
Polen staat op een tweesprong: kiest het land een president die de hervormingen van premier Tusk wél ondersteunt?
Het hoogtepunt gisteren in de Johan Cruijff Arena speelde zich niet tijdens, maar na Ajax-FC Twente af. Of eigenlijk waren er twee heerlijk memorabele momenten, want laten we de vuistslag waarmee Wout Weghorst een shot van een cameraman beëindigde niet vergeten. „Ik had even geen zin in een ingezoomde camera”, zei de spits uit Borne.
Heeft hij een stoornis? Is Wout Weghorst een narcist? En als dat zo is, wat is Willem Vissers dan? Want het andere hoogtepunt speelde zich af in de perskamer van Ajax waar Francesco Farioli zijn misschien wel laatste persconferentie als Ajax-trainer afwerkte. Toen Willem Vissers van de Volkskrant de beurt kreeg om wat te vragen aan de Italiaanse trainer/filosoof zei hij – vrij vertaald uit het Engels – dat hij, Willem Vissers, het voetbal van Ajax het afgelopen seizoen niet altijd even leuk had gevonden om naar te kijken, maar dat hij trainer Farioli wilde bedanken voor wie hij is. En daar wilde hij het verder bij laten.
Eerste gedachte bij het zien van de beelden: Ligt de perstribune van Ajax tegenwoordig in de zon en had Willem Vissers tijdens de wedstrijd geen pet op? Gaat hij nou mensen openlijk op persconferenties complimenteren omdat hij vindt dat ze een goed mens zijn?
De emoties in het gezicht van Francesco Farioli maakten deze onwerkelijke situatie af.
Begrijpelijk natuurlijk, een compliment van Willem Vissers krijg je niet iedere dag. En dan ook nog een compliment van een andere orde. Willem Vissers tilde Francesco Farioli boven alle andere trainers uit, en Willem kent er nogal wat. Feitelijk zei hij dat Francesco Farioli een beter mens was dan al die anderen, een lichtpunt in de voetbaljungle. Daarna viel er een onwerkelijke stilte, ik neem aan dat de rest van de journalisten op de achterkant van hun pennen kauwden, zich verbijtend omdat ze ook wel iets liefs tegen Francesco Farioli hadden willen zeggen. Je zag ze met terugwerkende kracht denken aan al die professionele ontmoetingen met fijne mensen die ze pas misten nadat ze waren vertrokken.
En zo was het weer Willem Vissers die een nieuwe dimensie aan de sportjournalistiek toevoegt. Volgend jaar heeft Ajax waarschijnlijk een nieuwe trainer, dat heeft Willem Vissers ook al in zoveel woorden geschreven in zijn krant en we mogen er met de kennis van nu wel vanuit gaan dat hij een uitstekende bron heeft. Het maakt me verder niet uit hoe deze trainer presteert, maar ben nu al benieuwd naar de mening van Willem Vissers na afloop van weer een voetbalseizoen. Schraapt hij opnieuw de keel om hem in het openbaar te prijzen? Of zwijgt hij zoals hij ook zo vaak heeft gedaan, waardoor we ook genoeg weten.
Een goede trainer, maar Willem vond het geen bijzonder mens.
Marcel van Roosmalen schrijft op maandag en donderdag een column.
Bij het surveilleren tijdens een examenzitting zie ik dat een leerling een obscene tekening op zijn antwoordenblad heeft gemaakt:
een levensgrote piemel met alles wat daarbij hoort. Ik vertel hem dat degene die zijn werk na moet kijken daar misschien niet zo blij van wordt. Hij kijkt me niet-begrijpend aan.
Na afloop vertel ik dit aan zijn mentor. Die zegt: “Ja, die jongen staat stijf van de zenuwen.”
Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]
De pro-Europese Nicusor Dan is de verrassende winnaar van de Roemeense presidentsverkiezingen. De liberale burgemeester van Boekarest had zondag rond middernacht – met bijna alle stemmen geteld – 54 procent van de stemmen.
Die uitslag was onverwacht in de toch al ongekende Roemeense presidentsverkiezingen. De eerdere presidentsverkiezingen in november, gewonnen door de ultranationalistische Calin Georgescu, werden geannuleerd vanwege mogelijke Russische beïnvloeding. Zijn opvolger, George Simion, kreeg tijdens de eerste ronde van deze presidentsverkiezingen maar liefst 41 procent van de stemmen en leek op weg naar een gemakkelijke verkiezingswinst.
Maar de wiskundige Dan, die als onafhankelijke kandidaat meedeed aan de verkiezingen, wist de afgelopen twee weken veel Roemenen te mobiliseren. Zijn winst heeft hij waarschijnlijk te danken aan de recordopkomst van 65 procent van de kiesgerechtigden – de hoogste opkomst sinds 2000.
Daarmee kiest Roemenië voor een pro-Europese, liberale president, die zich tevens uitspreekt tegen de gevestigde partijen. In zijn actieve politieke leven zette Dan zich volop in tegen corruptie en voor het behoud van groen in de stad. In Roemenië heerst veel onvrede over corruptie, armoede en de nalatigheid van de gevestigde partijen om daar iets tegen te doen.
Dat de onafhankelijke Dan en Simion, leider van de rechts-radicale AUR-partij, de tweede ronde van de presidentsverkiezingen haalden was een duidelijke proteststem tegen de liberalen (PNL) en sociaaldemocraten (PSD) die al jaren aan de macht zijn in Roemenië.
Hoewel Simion volgens de tellingen rond middernacht een miljoen stemmen minder kreeg dan Dan, riep hij zichzelf toch uit tot winnaar van de verkiezingen. Hij betwist de uitslag en riep zijn aanhangers op om maandag de straat op te gaan. Daarmee volgt Simion de lijn van zijn voorbeeld Donald Trump, die zijn verlies van het presidentschap in 2020 van Joe Biden nooit erkende en beweerde dat er sprake was van verkiezingsfraude.
De in het verleden kringen van voetbalhooligans actieve Simion is zeer kritisch over de Europese Unie en tegen Roemeense steun aan Oekraïne. Zijn onverwachte verlies zal tot opluchting leiden in Brussel, waar werd gevreesd voor een derde Europese plaaggeest na Hongarije en Slowakije. Met Nicusor Dan als president kunnen Brussel en Oekraïne op steun blijven rekenen van Roemenië, dat een belangrijk NAVO-lid is vanwege de vele militaire bases in het land.
Het Trump-effect
Simion, die eerder pleitte voor de hereniging van Roemenië met Moldavië, hield een Trumpistische campagne waarin hij Trumps leus veranderde in ‘Make Romania Great Again’. Eerder sprak JD Vance zich stevig uit over de geannuleerde verkiezingen, die „een schande” en „ondemocratisch” waren, aldus de Amerikaanse vicepresident.
Maar die hulp vanaf de andere kant van de oceaan leek niet te helpen. Daarmee volgt de Roemeense kiezer de Duitse en Canadese. In die landen leidde het Trumpisme bij eerdere
parlementsverkiezingen dit jaar tot een tegenreactie. De AfD in Duitsland kon de steun van Elon Musk en Trumps aanhangers niet verzilveren in verkiezingswinst en in Canada verloren de Conservatieven verrassend, mede door de afkeer voor de partijleider die werd gezien als een evenbeeld van Trump.
Maar de Trump-kaart is nog niet uitgespeeld. In Polen, waar zondag de eerste ronde van de presidentsverkiezingen werd gehouden, probeerde de kandidaat van de nationaal-conservatieve PiS-partij, historicus Karol Nawrocki, de afgelopen weken aan populariteit, bekendheid en gewichtigheid te winnen met een bezoek aan Trump in het Witte Huis.
Zijn bezoek kreeg minder media-aandacht dan gehoopt, vanwege een appartementschandaal dat in hetzelfde weekend aan het licht kwam. Nawrocki bleek in een van zijn appartementen een bejaarde man met een beperking te huisvesten – in ruil voor mantelzorg kon hij dat appartement goedkoper kopen. Journalisten ontdekten echter dat die zorg uitbleef. Maar foto’s met een Amerikaanse president of een zorgschandaal hebben in Polen weinig effect op het electoraat.
In het gepolariseerde land maken PiS en de partij van premier Donald Tusk (KO), al decennia de dienst uit. Beide partijen kunnen de afgelopen jaren altijd op ongeveer 30 procent van het electoraat rekenen.
Dat bleek ook zondagavond na het verschijnen van de eerste exitpoll. De kandidaat van Tusk, Rafal Trzaskowski, kreeg daarin 31 procent van de stemmen en Nawrocki werd tweede met 29 procent. Deze twee kandidaten zullen het op 1 juni tegen elkaar opnemen in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. Net als in Roemenië gaat de strijd om het presidentschap tussen de liberale burgemeester van de hoofdstad – Trzaskowski is sinds 2018 burgemeester van Warschau – en een bewonderaar van Trump.
Poolse strijd
De eerste verkiezingsronde was een test voor het beleid van de coalitie van Donald Tusk, die uit drie partijen bestaat en eind 2023 aan de macht kwam. Na acht regerende jaren van PiS (2015-2023) beloofde Tusk herstel van de onafhankelijke rechtsstaat, versoepeling van het de facto abortusverbod en meer klimaatmaatregelen. Maar tot nu toe stuitten veel hervormingen op onderling geruzie binnen de coalitie of op het vetorecht van de president. De huidige president, Andrzej Duda, een PiS-loyalist, staat Tusks plannen in de weg. Trzaskowski zou het hervormingsbeleid van de regering wél steunen.
Maar met deze uitslag zal het moeilijk worden voor de huidige coalitie van Tusk om een meerderheid te winnen in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. De vier kandidaten die deze coalitie steunen en meededen aan de eerste ronde kregen volgens de exitpoll samen nog geen 45 procent van de stemmen.
Nog opvallender is het hoge aantal stemmen voor extreemrechtse kandidaten. De anti-establishment kandidaat Slawomir Mentzen van het radicaal-rechtse Konfederacja kreeg 15 procent van de stemmen. Zijn voormalige partijgenoot Grzegorz Braun, die openlijk antisemitisch, anti-Europees en anti-lhbti is, was de grote verrassing van de avond met ruim 6 procent van de stemmen. De verwachting is dat de stemmers van Mentzen en Braun in de tweede ronde eerder op Nawrocki zullen stemmen. Dat betekent volgens deze exitpoll dat PiS-kandidaat Nawrocki kan rekenen op een nipte meerderheid van de stemmen.
Maar zover is het nog niet. Nawrocki en Trzaskowski hebben nog twee weken de tijd om stemmen te winnen. Nawrocki’s uitdaging ligt in het verkrijgen van de stemmen van de
extreemrechtse kiezer, die bij eerdere verkiezingen veelal thuisbleef en klaar is met de duopolie in de Poolse politiek. Trzaskowski moet vooral jongeren en vrouwen mobiliseren. Zij kwamen eind 2023 massaal naar de stembus, toen een recordopkomst van 74 procent van de stemgerechtigden PiS uit de regering stemde.
Lukt het Trzaskowski niet om de teleurgestelde kiezer terug te winnen en verliest hij de tweede ronde, dan wacht de regering-Tusk een bijna onmogelijke taak om de hervormingen door te zetten vanwege het vetorecht van de president. Een val van de regering en nieuwe parlementsverkiezingen zijn dan niet uitgesloten.
