De chaos van Donald Trumps eerste termijn was even terug deze week. Nadat Trump in zijn eerste dagen opnieuw aan de macht met decreet na decreet het migratiebeleid, diversiteitsbeleid en klimaatbeleid van de Verenigde Staten omgooide, liep zijn regering woensdag vast in de eigen dadendrang om de overheid ideologisch op te schonen. Daar waren een woordvoerder die geen vragen kon beantwoorden, een rechter die een stokje stak voor beleid, een boze president en – na 48 uur oproer – een ingetrokken plan om duizenden miljarden dollars aan subsidies en leningen achter te houden.
Op maandag stuurde het Bureau voor Management en Budget een memo rond met de mededeling dat elk federale departement en agentschap onmiddellijk alle financiering van externe programma’s, projecten, beurzen en leningen moest bevriezen. Daarna zou deze federale financiering worden doorgelicht op „wokeness” en deels voorgoed geschrapt worden.
Non-gouvermentele organisaties waren in paniek. Programma’s voor onderwijs, jeugdzorg, senioren en armoedebestrijding werden bedreigd. Al voor de bevriezing in werking trad, kon Medicaid, de zorgverzekering voor tientallen miljoenen mensen met lage inkomens, geen betalingen meer verwerken. Trumps woordvoerder Karoline Leavitt wist dinsdag op haar eerste persconferentie niet waar de memo precies betrekking op had: „Daar kom ik op terug”. Maar wel dat deze deugde en dat Trump handelde uit diens „verantwoordelijkheid (…) om de goede beheerder te zijn van het belastinggeld”.
Lees ook
Trump II is de veronderstelde linkse Deep State aan het vervangen door een conservatieve die werkelijk bestaat
Democraten leken voor het eerst sinds Trumps inauguratie wakker en verschenen woedend in allerlei media. Ze noemden het plan „compleet ongrondwettelijk” en „roekeloos”. Overvallen Republikeinen werden platgebeld door bezorgde kiezers. Een federale rechter bevroor de bevriezing voor die in werking trad, op verzoek van belangenorganisaties. Niemand wist meer waar ze aan toe waren.
Niet gekend in de tekst
De memo, gericht tegen „de bevordering van marxistische gerechtigheid, transgenderisme en groene manipulatie”, was helemaal in lijn met Trumps wensen om alle diversiteitsbeleid en vergroening om zeep te helpen en het budgetrecht van het Congres naar zich toe te trekken. Maar de president en zijn naaste medewerkers waren niet gekend in de tekst van het bevel en boos op de (tijdelijke) baas van het begrotingsbureau, zo meldden Amerikaanse media. De beoogde leider, Russell Vought, de man achter het ultraconservatieve Project 2025-beleidsplan dat grotendeels gaat over het uithollen van de overheid, moet nog door de Senaat worden benoemd.
„We onderzoeken alleen delen van de grote bureaucratie, waar sprake is van enorme verspilling, fraude en misbruik”, verdedigde Trump de memo woensdag nog. Zijn medewerkers gaven media de schuld van de ontstane verwarring. Maar even later werd het hele plan ingetrokken. Een eerste nederlaag voor de Trump-regering.
Dat betekent niet dat subsidies voor emancipatie, minderheden of milieu nu gered zijn. Die liggen nog steeds onder de loep. De overheidsbestedingen vallen onder de verantwoordelijkheid van het Congres. Sinds 1974 bestaat zelfs een wet dat de uitvoerende macht niet mag bezuinigen op geld dat de wetgevende macht heeft geoormerkt. Maar de vraag is of het Republikeinse Huis en de Senaat Trump iets in de weg zullen leggen als hij zijn macht uitbreidt en zo bezuinigt op progressieve initiatieven.
Hoewel chaos en juridische gevechten welkome bijvangst – en soms zelfs het doel – zijn van Trumps decretenlawine, bewees deze memo dat hij de consequenties lang niet altijd in de hand heeft. En dat hij zijn kiezers en Republikeinse partijgenoten in problemen kan brengen. De loyaliteit die het begrotingsbureau met de memo heeft willen bewijzen, werd uiteindelijk bestraft.
Lees ook
De aankondiging van het einde van het Amerikaans anti-aids-programma werkt al verlammend
Toen woensdagavond (lokale tijd) nabij Washington een passagiersvliegtuig en een militaire helikopter botsten en in de Potomac-rivier stortte, met waarschijnlijk ruim zestig dodelijke slachtoffers, werd dit door sommigen ook aangegrepen om president Trumps recente besluiten te bekritiseren. Hij heeft net een controversiële minister van Defensie aangesteld én een aannamestop voor luchtverkeersleiders afgekondigd. Nog voordat alle 2,3 miljoen federale ambtenaren deze week een oprotpremie aangeboden kregen om ontslag te nemen.
Trump is in zijn tweede termijn vrijwel ongehinderd en stukken voortvarender dan acht jaar geleden. Maar als president wordt hij door zijn tegenstanders ook verantwoordelijk gehouden voor alle ontstane chaos.