Trump verlaat G7-top in Canada vroegtijdig om conflict in Midden-Oosten

Dat het conflict tussen Israël en Iran de G7-top in Canada zou overschaduwen, was al duidelijk voordat de Amerikaanse president Donald Trump en andere leiders van de groep van rijke industrielanden zondag aankwamen in Kananaskis, een vakantieoord in de Rocky Mountains. Zorgvuldige plannen van de Canadese premier Mark Carney om onderlinge handelsspanningen te bespreken, werden door het conflict van de top van de agenda geveegd.

Maandagnacht kreeg die verschuiving extra urgentie: Trump besloot de top vervroegd te verlaten vanwege de situatie in het Midden-Oosten, liet het Witte Huis weten. Hij vertrok na het diner met de andere leiders van de G7, die naast de Verenigde Staten en Canada bestaat uit het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland, Italië en Japan. De top, de vijftigste van de groep, duurt tot dinsdagavond.

„Ik moet zo snel mogelijk terug zijn”, zei Trump bij het maken van de traditionele groepsfoto van de leiders, tegen de achtergrond van de Canadese Rockies. „Het is heel belangrijk, je ziet waarschijnlijk wat ik zie”, een kennelijke verwijzing naar aanhoudende explosies in Teheran en Iraanse luchtaanvallen op Israël op maandag. Gastheer Carney zei „volledig te begrijpen” waarom Trump een dag eerder vertrekt.

Evacuatie

Kort daarvoor riep Trump op zijn socialemediaplatform Truth Social op tot een onmiddellijke evacuatie van de Iraanse hoofdstad Teheran. „Iran mag geen kernwapen hebben”, schreef hij in kapitalen. „Ik heb het keer op keer gezegd. Iedereen moet Teheran onmiddellijk verlaten.” Mogelijk was het bericht een waarschuwing voor een grootschalige Israëlische aanval op de Iraanse hoofdstad.

Volgens Amerikaanse media heeft Trump de Nationale Veiligheidsraad van de VS bijeengeroepen. Die adviesraad bestaat uit vooraanstaande veiligheidsfunctionarissen, onder wie de ministers van Defensie en Buitenlandse Zaken, Pete Hegseth en Marco Rubio, en de nationale hoofd van Inlichtingen, Tulsi Gabbard. Ook Rubio keert terug naar Washington.

De zender CBS meldt op basis van een Amerikaanse functionaris evenwel dat de VS zich niet aansluiten bij de Israëlische aanval op Iran – ondanks een eerdere aankondiging van Hegseth dat de VS „extra capaciteiten inzet” in de regio. Toen Trump maandag werd gevraagd onder welke omstandigheden de VS zich militair in het conflict zouden mengen, zei hij: „Daar wil ik het niet over hebben.”

Handelsverdrag

Het Witte Huis benadrukte dat Trump niet uit onenigheid uit Canada vertrok. „President Trump heeft een geweldige dag gehad op de G7”, aldus Leavitt op sociale media, verwijzend naar de ondertekening van een handelsverdrag tussen de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk door Trump en de Britse premier Keir Starmer, naar aanleiding van een eerder bereikt principe-akkoord. „Er is veel bereikt, maar vanwege de ontwikkelingen in het Midden-Oosten vertrekt president Trump vanavond na het diner met staatshoofden.”

Niettemin was eensgezindheid over de situatie maandag moeilijk te vinden in Kananaskis. Trump leek aanvankelijk niet bereid een gezamenlijke ontwerpverklaring over het conflict tussen Israël en Iran te ondertekenen, waarin beide landen worden opgeroepen tot terughoudendheid en een einde aan onderlinge aanvallen. Bij dergelijke aanvallen zijn de afgelopen dagen tientallen mensen omgekomen.

Uiteindelijk gaf de groep, inclusief de VS, een verklaring uit waarin Iran wordt bestempeld als „de voornaamste bron van regionale instabiliteit en terreur” en het recht van Israël op zelfverdediging wordt gesteund. „We zijn er altijd duidelijk over geweest dat Iran nooit een kernwapen mag hebben”, aldus de verklaring.

Trump stelde zich bij de top sceptisch op tegenover de G7, een groep die sinds de vorming in de jaren zeventig juist wordt aangevoerd door VS. Zo bekritiseerde hij maandagochtend tijdens een ontmoeting met Carney het eerdere besluit om Rusland uit de groep te zetten na de annexatie door Moskou van de Krim in 2014. Tot dat moment was Rusland toegelaten tot wat de G8 was gaan heten, om Moskou een partner van het Westen te maken. Trump suggereerde, zonder bewijs, dat Poetin in 2022 niet zou zijn begonnen aan de grootschalige invasie van Oekraïne als Rusland niet uit de groep was gezet.

Ook zei Trump dat hij openstond voor de toetreding van China tot de G7 – een zoveelste aanwijzing dat hij weinig belangstelling heeft voor een rol van de VS als vaandeldrager van een liberale wereldorde. De G7 gaat daar in beginsel juist wel van uit.

Doorbraak

Niettemin interpreteerden andere leiders het vertrek van Trump als een mogelijk goed teken. De Franse president Macron zei er een aanwijzing in te zien dat Washington een doorbraak denkt te kunnen bewerkstelligen. „Als de Verenigde Staten een staakt-het-vuren kunnen bereiken, is dat een goede zaak”, zei hij. Iran en de VS proberen al weken een akkoord te bereiken over de vrijwillige stopzetting van Irans kernprogramma. Die gesprekken zouden in het weekend doorgaan, maar werden afgeblazen wegens de aanvallen.

Door zijn vroegtijdige vertrek mist Trump dinsdag besprekingen van de G7-leiders met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, die voor de laatste dag van de top in Kananaskis aanschuift.

Ook is Trump niet meer in Canada voor een eerste ontmoeting met de Mexicaanse president Claudia Sheinbaum. Zij is, evenals de leiders van een aantal andere landen, onder wie de Indiase premier Narendra Modi en de Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa, uitgenodigd om bij een deel van de G7-top aan te schuiven. Sheinbaum heeft Trump sinds zijn beëdiging nog niet ontmoet.

Heronderhandeling

Waarschijnlijk was de uitnodiging aan Sheinbaum een voorzet van Carney om besprekingen over het vrijhandelsverdrag USMCA van Canada, de VS en Mexico een impuls te geven. Dat akkoord, gesloten tijdens de eerste termijn van Trump als opvolger van het Noord-Amerikaanse vrijhandelsverdrag NAFTA uit de jaren negentig, wordt sinds dit voorjaar door Trump geschonden met importheffingen op goederen uit beide buurlanden, de twee grootste handelspartners van de VS. Het akkoord zou in 2026 worden heronderhandeld.

Tussen de VS en Canada lopen inmiddels besprekingen voor een nieuw handels- en veiligheidsakoord. Trump, die veel kwaad bloed heeft gezet bij de noorderburen met zijn telkens herhaalde wens om van Canada een ‘51ste staat’ van de VS te maken, zei maandag te verwachten binnen dertig dagen tot een nieuw akkoord met Canada te kunnen komen. Hij lijkt de dreigementen aan het adres van het buurland af te schalen; opmerkelijk genoeg droeg hij maandag een pin van een Amerikaans en een Canadees vlaggetje op zijn colbert.


Lees ook

Lees ook: Dit weekend weten we of het Westen nog bestaat

Wegblokkade voor de G7-top. Jeff McIntosh / The Canadian Press via AP